Jökull - 01.12.1974, Blaðsíða 84

ATHUGASEMDIR OG VIÐAUKAR
Haustið 1974 voru lengdarbreytingar mældar
á 42 stöðum. A 20 stöðum hopaði jökuljaðar,
en gekk fram á 19 stöðum og stóð í stað á 3.
Samtals var hopið á þessum 20 stöðum 652 m,
en framskriðsstaðirnir 19 sýndu aðeins 492 m
framskrið. Þótt hopið sé 160 m lengra en fram-
skriðið, er varhugavert að álykta, að þessi niður-
staða gefi ótviræða vísbendingu um rýrnun
jökla. Kemur þar eitt til, sem vekja ber athygli
á. Eins og jöklamenn kannast við, lilaupa sumir
jöklar fram langa vegalengd á einu ári eða
liluta úr ári og liggja svo kyrrir í nokkur ár
eða áratugi og styttast, þar til nýtt framhlaup
(surge) kemur. A mælingaárinu 1974 var hvergi
framhlaup í jökli, einungis nokkurt skrið sums
staðar, t. d. í jöklunum sinn hvoru megin við
Ivötlugjá, Sólheimajökli og Öldufellsjökli. í
ljósi þessarar staðreyndar þarf að draga saman
niðurstöður nokkurra ára, og er því nær að
álykta, að jöklar séu sem næst i jajnvœgi við
rikjandi veðurfar.
Athyglin beinist að Tungnaárjökli sem fyrr.
Frá því er mælingar hófust hjá Jökulheimum
1955 hefur Tungnaárjökull hopað um 1,5 km.
Hann hljóp fram fyrir 30 árum (1945) og þar
áður fyrir öðrum 30 árum, svo að nú er talið
hans komið. Ef hann hefur yfir, er eðlilegast
að álykta, að það sé vegna rýrnunar lieildar
jökulmassans.
Veturinn 1973/74 var frostharður framan af,
mikill snjóavetur norðvestanlands. Vorleysing
hófst snemma. Sumarið 1974 var mjög sólríkt og
drjúg leysing var á jöklum. Jökulár voru all-
vatnsmiklar út að miðjum september, en þá
frysti og tók að snjóa á jöklum. I fyrri hluta
nóvember urðu jökulár suðaustanlands vatns-
miklar á ný, en þá sökum rigninga og er ný-
snævi leysti á skriðjökulstungum.
Snœfellsjökull.
í bréfi með mælingaskýrslunni segir Haraldur
lireppstjóri i Gröf: „Það er að safnast meiri og
meiri hjarnsnjór við skriðjökulsendana, auk þess
var nú 19. sept. talsverður haustsnjór við jökul-
jaðarinn, sums staðar skaflar meira en í hné.
Við Hyrningsjökul varð þó komið við nákvæmri
mælingu, með því að kanna snjóinn með skóflu.
Öðru máli gegnir um Jökulháls. Merkin hurfu
í fyrra undir snjó og hafa ekki komið í ljós. 1
80 JÖKULL 24. ÁR
gígskálinni virðist snjór frá vetrinum vera með
meira móti.“
Kaldalónsjökull.
I bréfi með mælingaskýrslunni segir Aðal-
steinn á Skjaldfönn: „Það var aðeins þunnt
mjallarlag á jöklinum, þegar mælingin fór fram
10. okt. Allur snjór frá síðasta vetri var liorf-
inn, lengst mun vetrarsnjórinn hafa enst við
jökulröndina. Jökullinn virðist liafa þynnst
töluvert í sumar, og sýnist aðalskerið eða hjall-
inn hafa hækkað um 3—4 metra, einnig hafa
hin skerin hækkað. Engin hreyfing er sjáanleg
á jöklinum. Sprungur eru engar, aðeins smá-
straumar í sundinu að norðanverðu. Nú var
ekkert port yfir útfalli árinnar. Þegar sást til
jökulsins í Lóninu, eftir miðjan september, var
þá alls staðar að sjá gamlan jökul og óhreinan.
I nóv. og des. ’73 voru stöðug þræsingshriðar-
veður, frost 8 til 17 stig. Laust eftir áramót
minnkuðu frostin. Með mars mátti lieita að
vorið kæmi, var oftast frostlaust eftir það og
hæg leysing. Snjór var geysimikill. Gróður kom
seint. Júní var heldur kaldur og sólarlítill fram
að sólstöðum, en þá komu mikil hlýindi, ský
dró vart fyrir sólu allt til liöfuðdags. Jörð varð
þurr, stór svæði dauðbrunnu bæði á túnum og
i úthaga. Ber þroskuðust seint vegna þurrka,
og aðalbláber þroskuðust ekki nema í skógar-
kjarri. I sandjörð þroskuðust kartöflur ekki.
Háarspretta engin. Ég tel þetta mesta þurrka-
sumar, sem hér hefur komið síðastliðna liálfa
öld. Gróður féll snemma, og fé var lakara til
frálags heldur en í fyrra haust (’73). Þrátt fyrir
hinn mikla snjó í fyrravetur (’73/’74), fór allur
vetrarsnjórinn úr brúnunum hér fyrir ofan bæ-
inn, enda var leysingartíminn óvenju langur,
eða allt frá marsbyrjun til veturnátta Enn þá
er snjór eftir frá ’73 um 2í/í, m að þykkt.
Frostkafla gerði 22.-29. sept. s.l. (’74), svo að
ekki varð frostlaust að deginum, en úrkoma
nær engin. Góðviðri og auð jörð liélst til 11.
nóv., en þá gerði bleytuhríð, sem setti niður
þykkt klammalag og tók af alla jörð fyrir sauð-
fé. Önnur úrkoma getur vart talist í nóvember.”
Indriði, sonur Aðalsteins, er kunnugur stað-
háttum við jökuljaðar hjá mælilínum.
Leirufjarðarjökull.
í bréfi með mælingaskýrslunni segir Sólberg
Jónsson bankastjóri: „Þegar ég mældi við jökul-