Iðjuþjálfinn - 01.12.1998, Síða 11

°8 því gæti hann óttast refsingu, útskúf-
Ur>, fundið óbærilega sektarkennd eða
kvíða.
Hópurinn fæst við að höndla reiði og
aðrar erfiðar tilfinningar á uppbyggileg-
ar» hátt, finna leiðir til að vera í tengslum
við eigin tilfinningar án þess að þær
verði yfirþyrmandi og varðveita heilindi
eigin „sjálfs" á sama tíma og þeir auðga
h'fið með því að tengjast öðrum. Mark-
núð meðferðarinnar er að skapa að-
stæður þar sem sjúklingur getur
hreyst. Vonast er til að hver og einn
8eb öðlast tilveru sem er þjáning-
arrninni og að viðkomandi geti
hugsað um sjálfan sig og aðra í nýju
samhengi (1).
Læknandi þættir
Irving Yalom hefur sett fram hug-
myndir um læknandi þætti í hópmeð-
ferð. Hann skiptir þeim í 11 grunnþætti:
* Innræting vonar. Þetta er grundvall-
arþáttur í allri viðtalsmeðferð, þ.e.inn-
setning og viðhald vonar. Von er ekki
aðeins nauðsynleg til að halda sjúk-
lingi í meðferð heldur getur hún
einnig haft meðferðarleg áhrif. f hóp-
rneðferð hafa meðlimirnir tengsl við
aðra þá í hópnum sem náð hafa ár-
angri. Sumir hafa fengist við svipuð
vandamál og náð að höndla þau betur
en áður. Sjúklingar tala oft um það í
lok meðferðar hversu mikilvægt það
hafi verið að sjá framfarir hjá öðrum.
* Algildi/Samkennd. Margir sjúklingar
hefja meðferð með þá hugmynd að
þeir séu einstakir í sinni vanlíðan.
Þeim finnst þeir vera einir með óbæri-
leg vandamál, hugsanir, hvatir og
imyndanir. Þessi tilfinning um að vera
emstakur magnast oft vegna félags-
legrar einangrunar og erfiðleika í sam-
skiptum. Þeim finnst oft léttir að
heyra aðra tala um svipuð vandamál
°g komast að því að þrátt fyrir marg-
breytileika mannlegra vandamála má
finna vissa samnefnara.
Miðlun upplýsinga. Meðferðaraðili
getur veitt fræðandi upplýsingar um
andlegt heilbrigði eða sjúkleika og al-
menn sálfræðileg atriði, en að auki
geta komið fram uppástungur og leið-
heiningar varðandi ákveðin lífsvanda-
^nál frá öðrum hópmeðlimum.
* Að gefa af sér. í byrjun meðferðar eru
sjúklingar oft niðurbrotnir og finna
ekki fyrir því að þeir hafi neitt að gefa
öðrum sem skiptir máli. í hópmeðferð
fá þeir ekki aðeins tækifæri til að
þiggja stuðning, skilning og ráð frá
öðrum í hópnum heldur einnig að
gefa öðrum hið sama. Leiðréttandi
endurupplifun á upprunafjölskyldu.
Meðferðarhópurinn líkist uppruna-
fjölskyldunni á margan hátt, t.d. eru
sumir hópar leiddir af konu og karli
sem meðstjómendum. Hópleiðarar og
aðrir í hópnum geta verkað á sjúkling
líkt og foreldrar hans og systkini
gerðu. Því geta komið upp erfiðleikar
sem tengjast frumbernskunni, s.s. öf-
und, samkeppni á milli systkina og
ófullnægð athyglisþörf. Það er ekki
aðeins mikilvægt að þessir þættir
verði sýnilegir, heldur einnig að þeir
séu leystir á þann hátt að hægt sé að
leiðrétta gömul samskiptamynstur
sem hefta frekari þroska.
• Þroskun félagslegrar hæfni. í viðtals-
meðferð þar sem grundvallarreglur
undirstrika opin tjáskipti getur sjúk-
lingur orðið meðvitaðri um þá óæski-
legu félagslegu hegðun sem hann hef-
ur tamið sér.
• Eftirlíkjandi hegðun. í hópnum hefur
sjúklingurinn fyrirmynd af öðrum
hópmeðlimum og þeim sem leiða
hópinn.
• Lærdómur af tengslamyndun. Hér er
átt við þætti sem koma fyrir bæði í
einstaklings- og hópmeðferð s.s. að
öðlast innsæi, vinna úr yfirfærslum og
leiðréttandi reynslu með tilfinningar
auk þátta sem eingöngu snerta hóp-
meðferð. Lítill meðferðarhópur verður
með tímanum eins konar smækkuð
þjóðfélagsmynd (social microsom) fyr-
ir sjúklinginn. Hann fer að hegða sér
gagnvart hópnum eins og hann hegð-
ar sér gagnvart félagslegu umhverfi
sínu og þannig verður truflun hans
smám saman sýnileg í hópnum. Fé-
lagsleg hegðun sem sjúklingur lærir í
hópnum getur síðan færst yfir í um-
hverfi hans.
• Samloðun hópsins. Hér er átt við
tengsl sjúklings, ekki aðeins við hóp-
leiðara og aðra hópmeðlimi heldur
einnig við hópinn í heild. Samloðun
hópa er mismunandi, en niðurstöður
rannsókna sýna að því meiri sem hún
er því tilbúnari eru meðlimir hópsins
að verja hann fyrir innri og ytri ógn-
völdum. Þeir mæta betur, þátttaka og
gagnkvæmur stuðningur er meiri og
útkoman almennt jákvæðari. Sam-
loðun hópsins getur verið breyti-
leg á mismunandi tímabilum
meðferðarinnar.
• Útrás. Sjúklingi léttir þegar
hann getur tjáð tilfinningar sínar,
neikvæðar sem jákvæðar við hóp-
leiðara og aðra í hópnum í stað
þess að halda aftur af þeim.
• Tilvistarþættir. Sjúklingurinn gerir
sér grein fyrir því að lífið er stundum
ósanngjarnt og óréttlátt, að það er
engin undankomuleið frá vissum sárs-
auka og endanlegum dauða. Hann
gerir sér grein fyrir því að hversu náið
sem hann tengist öðrum, þá verður
hann engu að síður að takast á við lífið
einn. Hann ber sjálfur ábyrgð á því
hvernig hann lifir lífinu sama hversu
miklar leiðbeiningar og stuðning hann
fær frá öðrum. Með því að horfast í
augu við grundvallarmálefni lífsins
verður hann minna upptekinn af smá-
atriðum.
Þessir grunnþættir eru samofnir og
gerast samhliða eða í tengslum við hver
annan. Enginn þeirra stendur einn og
sér án tilkomu hinna (2). Hver og einn
þátttakandi upplifir meðferðina á afar
persónulegan hátt og hefur sín áhrif á
samfélagið í hópnum.
Hverjum gagnast meðferðin?
Komið hefur í Ijós að áhugahvöt sjúklings
skiptir miklu máli í þessu sambandi. Ef
hún er sterk er líklegra að meðferðin
nýtist honum. Einnig er æskilegt að
sjúklingurinn sé sálfræðilega penkjandi,
þ.e. hafi hæfileikann til að líta í eigin
barm og skoða hugsanir sínar, langanir
og tilfinningar. Jafnframt þarf að vera til
staðar nægilega mikil vanlíðan eða erfið-
leikar við að mynda náin tengsl, til að sjúk-
lingurinn sé tilbúinn að leggja á sig þau
óþægindi sem meðferðin hefur í för með
sér. Viðkomandi þarf einnig að hafa
nokkuð sterkt „sjálf" til að meðferðin
komi að gagni.
Margir sjúklingar hefja meðferð með þá
hugmynd að þeir séu einstakir í sinni
vanlíðan. Þeim finnst þeir vera einir með
óbærileg vandamál, hugsanir, hvatir og
ímyndanir. Þessi tilfinning um að vera
einstakur magnast oft vegna félagslegrar
einangrunar og erfiðleika í samskiptum.
IÐJUÞJÁLFINN 2/98 11