Iðjuþjálfinn - 01.12.1998, Blaðsíða 17

aði snarlega eftir flutning á verndað heimili.
Meðaltal á ársgrundvelli fyrir hvern íbúa voru
38,6 innlagnardagar á móttökudeild fyrir flutn-
ing og 92,4 á millideild, en eftir flutning voru
7,4 innlagnardagar á íbúa á móttökudeild og 0,3
á millideild. Lágar tölur á millideildum eftir
flutning á verndað heimili skýrast að hluta til af
því að lengri vistun vegna húsnæðisleysis var
óþörf (6). Skýringuna er þó ekki eingöngu að
finna í þessu búsetuformi því það ver íbúana
óneitanlega frá einangrun. Auk þess sem margir
eru daglega í einhverri virkni inni á spítalanum
eða utan. Innlagnir styttast vegna þess að um-
hverfið tekur fljótt eftir breyttri heilsu og kemst
viðkomandi þá fyrr í meðferð. Hér reynir á sam-
vinnu meðferðaraðila.
Samstarfið getur dregið úr því að einstak-
lingar fái mismunandi skilaboð sem aftur leiðir
til meiri skilvirkni og heildarsýnar. Ekki má
heldur gleyma að félagslegt net geðfatlaðra er
oft bágborið af ýmsum ástæðum. Sá stuðningur
sem veittur er íbúum heimilanna skilar sér í
bættri heilsu og því má telja endurhæfingargildi
vernduðu heimilanna ótvírætt.
Að flytja af stofnun
Vernduðu heimilin eru dæmi um hvernig fé-
lagsráðgjafar hafa flutt starfið að hluta til út fyr-
ir stofnanir. Það er að mörgu leyti lærdómsríkt
að koma inn á heimili annarra. Þar sannast hið
fornkveðna að glöggt er gestsaugað. Inni á
heimilunum er hugað að samskiptum, sam-
kennd, samspili og jafnræði.
Einstaklingur með geðrænan vanda getur
tjáð eigin líðan, en á oft erfitt með að skynja
hvaða áhrif hann hefur á umhverfið. Reynt er að
setja óskir hans í samhengi við umhverfið. Oft
eru samskipti heimilismanna þung í vöfum og
er mikils virði að reyna að bæta þar um. Einnig
getur fagmaður oft fyllt upp í eyðurnar fyrir
skjólstæðinginn þar sem hann veit hvaða úrræði
eru tiltæk, en viðkomandi gerir sér jafnvel ekki
grein fyrir því hvaða úrræði eru fyrir hendi.
Félagsráðgjafar sinna einnig margvíslegu
fræðslustarfi við endurhæfingu einstaklinga,
fjölskyldna og hópa utan stofnunar.
Þróun húsnæðismála
Greinarhöfundar hafa rekið sig á að kaldur
veruleikinn, háleit markmið og hugmyndafræði
laganna fara oft ekki saman. Þrátt fyrir myndar-
legar lagagreinar um húsnæðismál hafa fjöl-
margir sem leita til geðdeilda ekki viðeigandi
húsnæði. Fólk verður því að dvelja langdvölum
á geðdeildum eða hjá vinum og ættingjum.
Þessir einstaklingar eiga víða umsóknir um
húsnæði og sumir hafa beðið í mörg ár. Fróðlegt
væri að sjá hversu stór hluti geðfatlaðra nýta sér
húsnæði á vegum Félagsmálastofnunar, Svæðis-
skrifstofu og Öryrkjabandalagsins og hve marg-
ar umsóknir liggja þar óafgreiddar.
Það er jafnan erfitt fyrir viðkomandi einstak-
linga að bíða vikum, mánuðum og jafnvel árum
saman eftir úrræðum í sínum málum. Það virð-
ist sem fundahöld, greinargerðir og kynningar á
húsnæðismálum til viðkomandi stofnanna hafi
lítið að segja. Ljóst er að þeir einstaklingar sem
um ræðir þurfa ákveðið þjónustustig. Spurning-
in er hvers vegna það reynist svo erfitt að koma
til móts við þá. Það er erfitt að vera öðrum háð-
ur og eiga ekki samastað. Jafnframt má vekja at-
hygli á því að það er kostnaðarsamt að dvelja
inni á sjúkrastofnun, mun kostnaðarsam-
ara en vera utan hennar. Það er líka vit-
að að því lengur sem einstaklingur er á
sjúkrastofnun því flóknara er fyrir hann
að útskrifast.
Vegna flutnings málefna fatlaðra til
sveitarfélaganna hefur verið stofnaður
vinnuhópur til að samræma stefnu
varðandi vernduð heimili og tengja við
aðra þjónustu fyrir geðfatlaða. Hópinn
skipa fulltúar frá Félagsmálastofnun
Reykjavíkur, Geðdeild Landspítalans
og geðdeild Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Athyglisvert verður að fylgjast með
störfum nefndarinnar.
Af framangreindri umfjöllun um búsetumál
geðfatlaðra má vera ljóst að það er ýmislegt sem
betur má fara ef ná á markmiðum laganna um
að tryggja öllum húsnæði við hæfi. Brýnast er
að aðlaga búsetuform að þörfum einstaklinga
með sérþarfir í mun ríkari mæli en gert hefur
veirð fram að þeessu. Með því yrði stefnt að
betri endurhæfingu og meiri lífsgæðum þeirra
einstaklinga sem á þjónustunni þurfa að halda.
Höfundar eru félagsráögjafar
og starfa á Geödeild Landspítalans.
Heimildir:
1) Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, sérprentun
júlí 1997,42.gr.
2) Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, sérprentun
júlí 1997, 45.gr.
3) Lög um málefni fatlaðra frá 1. janúar 1984.
4) Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, sérprentun
júlí 1997, kafli VII.
5) Lög um málefni fatlaðra frá 1. janúar 1998, X
kafli, 24.gr.
6) Álfheiður Guðlaugsdóttir, 1994. Vernduð heimili
samvinna ríkis og sveitarfélags. Sveitastjórnar-
mál, 3. tbl. 1994, bls. 169.
Þrátt fyrir myndar-
legar lagagreinar um
húsnæðismál hafa fjöl-
margir sem leita til
geðdeilda ekki viðeig-
andi húsnæði. Fólk
verður því að dvelja
langdvölum á geð-
deildum eða hjá vinum
og ættingjum.