Tölvumál - 01.10.2013, Blaðsíða 41

41
Hugmyndafræði MenntaMiðju
Menntamiðja byggist á hugmyndafræði Etienne Wenger um
starfssamfélög og sérstaklega hugmyndum hans um hvernig aðkoma
ólíkra aðila að slíku samstarfi stuðlar að nýbreytni og þekkingarsköpun.
Lykilhugtakið í hugmyndafræði Wengers í þessu samhengi er „tvívirkjun„
(e. duality). Í því felst að aðkoma ólíkra aðila að samstarfi skapar
togstreitu sem hvetur til mótunar nýrra lausna á þeim viðfangsefnum
sem við er að etja. Með því að virkja ólíka hópa, miðla upplýsingum og
þekkingu á milli þeirra, og skapa tækifæri til margvíslegs samstarfs
stuðlar MenntaMiðja að tvívirkjun og nýbreytni innan starfssamfélaga.
Markmið Mennta Miðju er því að virkja hópa sem hafa þekkingu, áhuga
og erindi í margbreytilega orðræðu um þróun menntunar og skólamála,
s.s. kennarar, skólastjórnendur, fræðimenn, stefnumótendur og ekki síst
nemendur í menntunarfræði deildum háskólanna – þ.e. nýliðana, sem
eru oft öflug uppspretta frjórra hugmynda.
Í bók Wengers, White og Smith, Digital Habitats: Stewarding Technology
for Communities, er fjallað um starfssamfélög á netinu og skilyrði fyrir því
að virkja slík samfélög. Þar er sérstaklega þrennt sem hefur haft áhrif á
mótun MenntaMiðju:
1. Einstök starfssamfélög eru ólík – jafnvel gjörólík. Það er ekki
hægt að alhæfa um eðli starfssamfélaga og skipa í eitt mót. Þess
vegna skiptir máli að starfssamfélög eru sjálfsprottin og fá að
móta sig sjálf til að sinna sem best þörfum þeirra hópa sem
starfseminni er ætlað að ná til.
2. Til að ná fram markmiðum sínum nota einstök starfssamfélög
mismunandi aðferðir, sem geta falið í sér mjög fastmótaðar og
formlegar samskiptaaðferðir, óformleg samskipti í opnu umhverfi,
og allt þar á milli. Þeir sem leiða starfssamfélög þurfa að vera
meðvitaðir um viðeigandi samskiptahætti og sníða umhverfið í
samræmi við þá.
3. Upplýsingatækni hefur bein áhrif á uppbyggingu og viðhald
starfssamfélaga og skiptir því máli að markmið og markhópur
hvers samfélags ráði því hvaða tækni er notuð og hvernig.
Starfssamfélögin sem tengjast MenntaMiðju eru sjálfsprottin grasrótar-
samfélög sem eru sérsniðin að þörfum einstakra hópa. MenntaMiðja
hefur lítið komið að myndun einstakra starfssamfélaga heldur er frekar
unnið með starfsfélögum sem þegar hafa eða eru að myndast. Þannig
eru tvö nýjustu samstarfstorg MenntaMiðju, Heimspekitorg og
Upplýsingatækni-Torg (UT-Torg), byggð á starfssamfélögum sem hafa
mótast yfir nokkuð langan tíma. Heimspekitorg Félags heimspekikennara
er t.d. sérlega öflugur vettvangur þar sem um árabil hefur verið markvisst
unnið að því að efla heimspekikennslu í íslenskum skólum. UT-Torg er
annars eðlis. Þar er um að ræða torg sem byggir á reynslu fjölda starfs-
samfélaga sem eiga sér mislanga sögu auk fagfélags upplýsinga-
tæknikennara, 3F. Mörg þessi samfélög hafa verið mótuð í kringum
afmörkuð viðfangsefni, t.d. notkun spjaldtölva í námi og kennslu, meðan
önnur eru víðtækari og fást við almenna notkun upplýsingatækni í
skólastarfi . Með myndun UT-torgs sem vinnur með öllum þessum
samfélögum er stuðlað að auknu upplýsinga flæði meðal einstakra hópa
þannig að reynsla og þekking sem er til staðar nýtist sem best.
Eitt lykilhlutverk MenntaMiðju er að veita ráðgjöf um uppbyggingu
starfssamfélaga og sérstaklega um notkun upplýsingatækni í því
sambandi. Í kringum MenntaMiðju hefur myndast samfélag
verkefnisstjóra einstakra torga og aðila innan fræðasamfélags
háskólanna og ber þar hæst samstarf við Rannsóknarstofu í
upplýsingatækni og miðlun (RANNUM) sem býr yfir mikilli þekkingu á
notkun upplýsingatækni í námsumhverfi. Reynsla þessara aðila hefur
sýnt að það skiptir miklu máli fyrir virkni starfssamfélaga hvaða tækni er
notuð. Sérstaklega er mikilvægt að tæknin sé aðgengileg, auðveld í
notkun og að hún krefjist sem minnstar fyrirhafnar af hálfu notenda.
Þannig hefur t.d. gefið mun betri raun að notast við samfélagsmiðla sem
sem eru þegar þekktir og mikið notaðir, e.o. Facebook, Pinterest og
YouTube, en að byggja upp samskipta- og samstarfsmöguleika á
vefsvæðum einstakra torga. Þessu fylgja bæði kostir og gallar. Helstu
kostirnir við að nota þekkta samfélagsmiðla eru að margir þeirra, sem
verið er að reyna að ná til, eru þegar virkir notendur á þessum miðlum.
Þar af leiðandi þurfa einstaklingar ekki að skrá sig á nýjan vef og læra á
hann til að kynnast samfélaginu og taka þátt í starfseminni sem þar fer
fram. Helsti gallinn á mörgum samfélagsmiðlum sem eru notaðir í dag er
að margt af því sem fer fram innan samfélaganna varðveitist illa. Þessir
miðlar, og sérstaklega þeir sem njóta mestra vinsælda eins og Facebook
og Twitter, eru ekki hannaðir með starfs samfélög, eins og þau sem
tengjast MenntaMiðju, í huga. Þeir eru mjög kvikir þannig að áherslur og
umræðuefni breytast ört. Eldri samskiptum og því sem hefur áunnist
með þeim er þá skipt út fyrir nýrri spjallþræði og verða fljótt ósýnileg
nýjum notendum og eru endurtekningar á spurningum og umræðuefnum
því algengar. Styrkur þeirra er hins vegar að þar er hægt að fá skjót svör
við einföldum spurningum, finna einstaklinga með sameiginleg áhugamál
og dreifa efni til margra aðila á einfaldan hátt.
Það er ljóst að þeir samfélagsmiðlar sem mest eru notaðir í dag fullnægja
ekki öllum þörfum starfssamfélaga. Þeir gagnast þó vel til að brúa
fjarlægðir og skapa samkennd milli aðila með sameiginleg áhugamál og
markmið og er þá fyrsta, og jafnvel mikilvægasta, skrefið stigið. Fyrir
kennara, sem starfa oft að miklu leyti sjálfstætt, hafa starfssamfélög á
netinu komið í stað samstarfs félagans sem margir á öðrum vinnustöðum
hafa greiðan aðgang að. Starfsemi torganna sem tengjast MenntaMiðju
hefur sýnt að í nútíma starfsumhverfi skólafólks er það ekki staðbundna
nálægðin við samstarfsfólk sem skiptir máli, eins og Michael Milken hélt
fram fyrir 15 árum, heldur er það félagslega nálægðin og greiður
aðgangur að upplýsingum. Upplýsingatæknin, og sér í lagi
samfélagsmiðlar, eru öflug leið til að skapa og viðhalda þeirri nálægð.
SímennTun fyrir Skóla á 21. öld
Í báðum útskriftarræðum sínum á árinu hefur Kristín Ingólfsdóttir, rektor
Háskóla Íslands, fjallað sérstaklega um áhrif sífellt örari tæknibreytinga á
menntastofnanir. Tækniþróun undanfarinna ára hefur ekki aðeins leitt af
sér smærri og öflugri tæki heldur hefur upplýsingaflæði einnig stóraukist.
Nýjar hugmyndir um skóla og kennsluhætti spretta viðstöðulaust fram
og hvetja sumar þeirra okkur til að taka þekkingarstoðir sem skólahald
byggir á til gagngerrar endurskoðunar. Gott dæmi eru hugmyndir um
s.k. vendikennslu (e. flipped classroom) sem hafa verið mikið til umræðu
meðal skólafólks undanfarna mánuði, en þá gera kennarar innlögn fyrir
nýtt námsefni (þ.e. fyrirlestrar og önnur „hefðbundin kennsla„)
aðgengilega á netinu og nota skólatímann í verkefnavinnu. Annað dæmi
eru umræður skólafólks um hvernig best skuli nota spjaldtölvur í námi og
kennslu með tilliti til almennra möguleika og þess aragrúa smáforrita
sem gefin eru út á hverjum degi.
Við höfum getað fylgst náið með því á MenntaMiðju og torgunum
hvernig starfssamfélög á netinu bregðast við breytingum af þessu tagi
og gagnsemi þeirra er augljós. Má draga þá ályktun að starfssamfélög
og samfélagsmiðlar munu gegna mikilvægu hlutverki í símenntun og
starfsþróun skólafólks, sem og annarra stétta. MenntaMiðja stefnir að
því að styrkja tengslin milli fræðasamfélags háskólanna og vettvangsins
sem því er ætlað að þjóna. Með virkri þátttöku í mótun starfssamfélaga
skólafólks opnast ýmsir möguleikar fyrir fræðasamfélagið að miðla
þekkingu og reynslu til skólafólks um leið og það verður meðvitaðra um
starfsemi og þekkingarþarfir vettvangsins. Þannig munu fræðasamfélagið
og skólafólk vinna saman að því að byggja upp möguleika skólafólks á
því að afla sér nauðsynlegrar símenntunnar í samræmi við nýjar og
breytilegar þarfir skóla á 21. öld.