Tölvumál - 01.10.2013, Blaðsíða 9

9
að taka afstöðu til þeirra. Einnig voru tvær opnar spurningar þar sem
svarendum gafst tækifæri til að setja fram eigin skoðanir á fullyrðingunum.
Bakgrunnsbreytur voru aldur, kyn og starfsstaður á landinu
Með könnuninn var reynt að kalla fram viðhorf heimilislækna til
gagnvirkrar rafrænnar þjónustu og þess hvort slíkt fyrirkomulag myndi
gagnast sjúklingum annars vegar og heilsugæslunni hins vegar. Hvaða
ályktun má draga af viðhorfi heimilislækna til gagnsemi tvíhliða
heilsugáttar?
Í svörum læknanna um siðferðileg málefni skein í gegn áhyggjur þeirra
af gagnaöryggi. Höfðu þeir meðal annars áhyggjur af því að starfsmenn
í heilbrigðisstétt myndu hnýsast í sjúkraskrár einstaklinga sem ekki
væru í meðferð hjá viðkomandi.
Fullyrt var í könnuninn að með notkun á gagnvirkum samskiptum með
tvíhliða heilsugátt myndi gæði þjónustu heilsugæslunnar batna og með
rafrænum samskiptum myndi álag á starfsfólk minnka. Svarendur tóku
ekki alfarið undir þá staðhæfingu. Í beinum svörum ræddu nokkrir
þessa staðhæfingu og höfðu af því áhyggjur að álag við rafræn
samskipti myndi bætast ofan á vinnu lækna í dag. Flestir nefndu
tölvupósta í því samhengi en hugsunin með tvíhliða heilsugátt er sú að
nota ekki tölvupóst því sá samskiptamáti er ekki öruggur. Með tvíhiða
heilsugátt yrði innskráning með rafrænum auðkennum, til dæmis með
Íslykli. Markmiðið er ekki að gagnvirk samskipti komi til viðbótar við
símsvörunar- og símatíma lækna en símsvörun er stór þáttur í daglegum
rekstri heilsugæslu og er oft töluvert ónæði af því. Til að ná fram því
markmiði að bæta ekki við vinnuálagi á heilsugæsluna gætu símatímar
lækna verið áfram á skilgreindum tíma en svörun með rafrænum hætti
(Kristján Guðmundsson, munnleg heimild, mars 2013). Kostir gagnvirkra
samskipta eru óendanlegir og auðvelt er að forrita notendavænt
umhverfi.
Markmiðið og tilgangurinn með gagnvirkri samræmdri sjúkraskrá verður
að vera öllum hagsmunaaðilum ljós. Til að auðvelda innleiðingu verður
að vanda til verks og hafa skýra áætlun um hvernig að henni skuli
staðið. Allir hagsmunaaðilar verða að vera upplýstir um tilgang
verkefnisins. Breytingunni þarf að fylgja vel eftir og til að hún nái tilgangi
sínum. Megintilgangur með innleiðingu rafrænnar sjúkraskrár ætti að
vera að minnka vinnuálagið á heilbrigðisstarfsmenn, auka öryggi
sjúklinga en umfram allt bæta þjónustu. Færa þarf þennan þátt
heilbrigðisþjónustunnar nær nútímanum og því þjónustustigi sem
þekkist á öðrum sviðum. Sé það áhyggjuefni að vinnuálag lækna aukist
með notkun heilsugáttar verður að taka tillit til þess við þarfagreiningu.
Niðurstaða könnunarinnar gefur vísbendingu um hvar helstu álitamál
liggja en gagnaöryggi ber þar hæst en einnig að notkun á slíkri heilsugátt
muni ekkert endilega bæta gæði þjónustunnar.
Mikilvægt er að Ísland standist samanburð við það besta sem völ er á í
heilbrigðisþjónustu á öllum sviðum hennar en til að það markmið náist
verður að eiga sér stað stefnumótun til framtíðar. Leita verður fyrirmynda
hjá þeim þjóðum sem lengst eru komnar á þessu sviði. Sátt verður að
ríkja um stefnu í heilbrigðisþjónustu og vanda verður til verks. Rafræn
sjúkraskrá er framtíðin og innleiðing á henni verður að vera í fullri sátt og
samvinnu við alla notendahópa.
HelSTu koSTir rafrænnar
HeilbrigðiSþjónuSTu
Megineinkenni góðrar rafrænnar þjónustu, oftast nefnd „e-health“, hafa
verið dregin saman í tíu atriði (Eysen bach,G.2001).
1. Skilvirkni. Eitt af meginmarkmiðum rafrænnar heilbrigðis þjónustu er
að auka skilvirkni í heilsugæslu meðfram því að draga úr kostnaði.
Ein þeirra leiða til að draga úr kostnaði væri að forðast tvítekningu
greininga og/eða framkvæmd ónauð synlegra greininga. Bæta
meðferðir og íhlutanir með því að efla samskiptamöguleika milli
stofnana heilsugæslu og þátttöku sjúklinga.
2. Auka gæði þjónustu. Aukin skilvirkni felur ekki aðeins í sér að
lækka kostnað heldur einnig að auka gæði. Rafræn heilbrigðis-
þjónusta gæti bætt gæði heilbrigðisþjónustu, t.d. með því að leyfa
samanburð á milli hinna ýmsu þjónustuaðila og virkja neytendur
sem einn áhrifaþátt í að tryggja öryggi og beina sjúklingum til þeirra
er bestu þjónustuna veita.
3. Gagnreynd læknisþjónusta. Heilbrigðisþjónusta á að vera
gagnreynd þannig að ekki sé ályktað um gagnsemi og skilvirkni
heldur staðfest með ströngu vísindalegu mati.
4. Virkjun neytenda og sjúklinga. Með því að gera grunnþekkingu í
læknisfræði og einkasjúkraskrá aðgengilega á rafrænu formi fyrir
neytendur opnast fyrir nýjar leiðir fyrir gagnagrunn sem er sérsniðinn
fyrir sjúklinga og auðveldar sjúklingum að byggja val sitt á þjónustu
á gagnreyndum upplýsingum.
5. Hvatning að annars konar sambandi milli sjúklings og starfs fólks í
heilbrigðisþjónustu í átt að því að vera sannarlega samstarf þar sem
ákvarðanir eru teknar í samvinnu beggja aðila.
6. Menntun lækna í gegnum rafræna miðla (símenntun á sviði
læknisfræði) og menntun skjólstæðinga í heilsufræði sem miðar að
upplýsingum í forvarnarskyni fyrir neytendur.
7. Auðvelda hefðbundið upplýsingaflæði og samskipti milli stofnana
heilbrigðisþjónustu með stöðluðum aðferðum.
8. Stækka svið heilbrigðisþjónustu út fyrir hinn hefðbundna ramma.
Þetta er bæði út frá landfræðilegu sjónarmiði og fræðilegu. Rafræn
heilbrigðisþjónusta auðveldar neytendum að nálgast heilsutengdar
upplýsingar frá breiðari hópi þjónustuaðila. Sú þjónusta getur
spannað allt frá einföldum ráðleggingum til flóknari íhlutunar.
9. Siðfræðileg nálgun í rafrænni heilbrigðisþjónsutu felur í sér nýjungar
í samskiptum sjúklings og læknis og setur fram nýjar áskoranir og
áhættur í siðfræðilegum málefnum, s.s. rafræna læknisþjónustu,
upplýst samþykki, verndun einkalífs og málefni tengt jafnræði til
þjónustunnar
10. Jafnræði. Eitt af markmiðum rafrænnrar heilbrigðisþjónustu er að
jafna rétt til þjónustu. Ekki er hægt að líta framhjá því að hópur fólks
hefur ekki þá fjármuni sem þarf til að tölvuvæðast, né leikni eða
aðgengi að tölvu og Netinu. Sá hópur getur ekki notað tölvur sér til
gagns. Afleiðingin er sú að þessi ákveðni hópur sjúklinga (sem
myndi í raun hagnast mest af heilsu tengdum upplýsingum) eru þeir
sem eru síst líklegir að hagnast á framförum í upplýsingatækni,
nema því aðeins að pólítískur vilji sé til þess að tryggja jafnt aðgengi
allra.