Tölvumál - 01.10.2013, Blaðsíða 48

48
Mikil umræða hefur átt sér stað á síðustu árum um mikilvægi þess að
auka hlutfall kvenna í tölvunarfræði og tengdum greinum. Þó að jákvæð
þróun hafi orðið undarfarið þar sem t.d. aukið hlutfall kvenna innritaðist
í tölvunarfæði í háskólum landsins á þessu ári, þá þarf að vinna áfram í
þessum málum. Því miður gleymist stundum í umræðunni af hverju þarf
að auka hlutfallið. Þessi umræða er mikilvæg núna þegar upplýsinga-
tækniiðnaðurinn á Íslandi stendur frammi fyrir alvarlegum skorti á
hæfileikaríku og vel menntuðu starfsfólki og það sem verra er, fyrirtæki
á þessu sviði eru að flýja land í auknum mæli.
af HVerju er þeSSi umræða mikilVægT?
Árið 2012 kom út umfangsmikil skýrsla á vegum The National Center
for Women & Information Technology (NCWIT) í Bandaríkjunum. NCWIT
er bandarísk stofnun sem vinnur að því að leiðrétta kynjahlutfall í
tæknigreinum og sér í lagi tölvunarfræði. Í skýrslunni eru teknar saman
nýlegar rannsóknir og reynslan af aukinni þátttöku kvenna í tölvunarfræði.
Markmiðið er að gera grein fyrir stöðunni og kortleggja það sem hindrar
aukið hlutfall þeirra og að draga fram hver sé besta leiðin til að yfirstíga
hindranir. Skýrslan tekur að auki saman helstu rök fyrir því af hverju
þessi umræða er mikilvæg en þeim má skipta í þrennt:
• Aukið hlutfall kvenna er nauðsynleg til að tryggja samkepp-
nishæft vinnuafl
• Þörf er á nýsköpun í tækni
• Auka þarf starfsmöguleika kvenna
Starfsfólk í upplýsingatækniiðnaðinum er mikilvægur hluti af vinnuafli í
evrópska hagkerfinu en engu að síður er ekki hægt að manna störf
tengd upplýsingatækni, jafnvel þó að atvinnuleysi sé til staðar í mörgum
löndum. Þörf fyrir starfsfólk með menntun á sviði upplýsingatækni óx
um 3% á árunum 2006 til 2010 en á sama tíma fækkaði útskrifuðum
tölvunarfræðingum um 10%. Ef þessi þróun heldur áfram mun skorta
um 900.000 starfsmenn á þessu sviði í Evrópu einni árið 2015. Í
Bandaríkjunum er staðan svipuð þar sem ekki hefur tekst að ráða í
nema hluta af nýjum störfum í upplýsingatækni og áætlað er að fram til
ársins 2020 muni skapast um 1.4 miljón störf tengd tölvutækninni. Ætla
má að þörfin sé einnig mikil hér á landi og mikilvægt er að kynna þennan
stafsvettvang fyrir báðum kynjum svo þau geti tekið upplýsta ákvörðun
um starfsval byggða á þekkingu. Við þurfum að fá til starfa bæði konur
og karla með mismunandi bakgrunn og með fjölbreytta menntun til að
vinna við margþætt störf tengd upplýsingatækni.
Upplýsingatæknin býður upp á fjölbreytt störf sem ættu að henta
báðum kynjum, s.s. störf við stjórnun, ráðgjöf, rannsóknir og kennslu
og alla þætti hugbúnaðargerðar, s.s. greiningu, hönnun, forritun og
prófanir. Ef tækni er þróuð að mestu leyti af öðru kyninu þá erum við
hugsanlega að missa um 50% þeirra nýjunga, lausna og nýsköpunar
sem hitt kynið gæti lagt til í þróuninni. Því þarf að skoða sérstaklega
hvernig efla má konur í tækni og vísindum og þá sér í lagi í
upplýsingatækni. Mikilvægt er að líta til kvenna og kynna þeim starfs-
vettvang á þessu sviði sem er fjölbreyttur og áhugaverður og kveikja
áhuga þeirra á að kynna sér fög á borð við tölvunarfræði, tæknifræði og
verkfræði en einnig styttri námsbrautir.
HVað er Til ráða?
Rannsóknir hafa sýnt að ástæður þess að fáar konur sækja í nám og
starfsframa í fögum eins og tölvunarfræði eru margvíslegar en í skýrsla
NCWIT eru helstu fjórir orsakaþættirnir dregnir saman í eitt líkan (tafla 1).
Það byggist á þeirri forsendu að skynjun, áhugi, sjálfstraust og
ákvarðanir um nám og starfsframa mótist ekki í tómarúmi heldur eru
það félagslegir áhrifaþættir sem móta ákvarðanir um nám og störf.
1. Hér er í fyrsta lagi nefnt hlutverk og áhrif menntunar og er þá er
helst verið að vísa í áhrif námsefnis sem sjaldan er tengt áhugasviði
stúlkna og áhrif námsumhverfis sem er ekki hvetjandi fyrir stúlkur.
Kennslufræðirannsóknir hafa fjallað um mikilvægi þess að tengja
námsefni við áhugamál og reynslu heim nemenda og einnig
mikilvægi þess að nota virkar kennsluaðferðir sem hvetja til
samstarfs. Rannsóknir benda einnig til þess að innan tæknigreina
séu þessar aðferðir ekki notaðar í sama mæli og í mörgum öðrum
greinum.
Rannsóknir styðja þetta og sýna að helstu þættir sem fæla konur
frá tölvunarfræði eru 1) óviðeigandi námsefni, 2) kennsluaðferðir
sem ekki hvetja til samstarfs, 3) skortur á möguleikum til að taka
áhættu og gera mistök og 4) of mikil áhersla á fyrirlestra miðað við
verkefni þar sem hægt væri að taka virkari þátt og vinna að
raunhæfum verkefnum. Eitt af því sem þarf að skoða eru
kennsluaðferðir í tölvunarfræði og hvort breyta megi þeim til að
laða að fleiri nemendur, ekki bara konur heldur einnig karlmenn
sem gætu dafnað enn frekar í náminu með breyttum kennslu-
aðferðum.
Eitt af því sem auðveldlega má bæta er góð kynning á náminu og
hvaða starfsmöguleikar eru fyrir hendi að loknu námi en kennsla
og kynning á þessu efni hefur verið lítil, bæði í grunn- og
framhaldsskólum landsins, og því mörg tækifæri til úrbóta. Þá
þarf að leiðrétta þann misskilning að í tölvunarfræði sé einungis
kennd forritun. Mikið er í umræðunni að auka forritunarkennslu í
grunnskólum og framhaldsskólum og er það af hinu góða en það
eitt og sér breytir ekki öllu. Það veldur áhyggjum í þessu samhengi
að kennara vantar með viðeigandi menntun inn í skólakerfið og þá
skortir einnig tækifæri til menntunar til að geta fylgt þessari þróun
eftir.
2. Í öðru lagi er vísað í áhrif umhverfisins en þá er talað um áhrif
fjölskyldu, nærsamfélags og fyrirmynda en stúlkur og drengir alast
oft upp við mismunandi framkomu og hvatningu sem leiðir til
mismunandi reynslu snemma í lífinu. Í nánasta umhverfi stúlkna
konur og
TölVunarfræði
Ásrún Matthíasdóttir, lektor við Háskólann í Reykjavík
og Kristine Helen Falgren, fulltrúi Iðnaðar- og
atvinnulífstengsla í Háskólanum í Reykjavík og fulltrúi
fyrir ECWT á Íslandi.