Bændablaðið - 27.08.2015, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 27. ágúst 2015
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 7.500 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.750. Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is
Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Auður Laila Jónasdóttir audur@bondi.is – Sími: 563 0303 – Frágangur fyrir prentun: Prentsnið
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
LEIÐARINN
Það er sannarlega þörf á að vera
vakandi í umferðinni, ekki síst
ef umferðaryfirvöld virðast ekki
fylgja eftir þeim reglum sem hér
eiga að gilda.
Oft heyrir maður gagnrýnt að
bændur séu að þvælast á dráttarvélum
sínum úti í umferðinni einmitt þegar
þéttbýlisbúar eru mest á ferðinni yfir
sumartímann í sínum sumarleyfum.
Þá virðast menn lítt taka tillit til þess
að grasið sprettur bara á sumrin og
heyskapur kallar á umferð dráttarvéla
á milli túna. Undirritaður veit þó ekki
betur en bændur forðist eins og hægt
er að ferja vinnuvélar á milli svæða
yfir hádaginn, heldur nýti fremur
kvöld og nætur til þess. Eiga þeir
upp til hópa sannarlega heiður skilið
fyrir tillitssemina.
Það er aftur á móti annað mál
sem varðar öryggi vegfarenda sem
stingur í augu og varðar kannski enn
frekar þéttbýlisbúa og aðra þar sem
umferðin er mest. Þar er um að ræða
dagsljósabúnað ökutækja.
Evrópuvaktin tilkynnti það með
viðhöfn í ágúst 2011 að nýir bílar og
litlir flutningabílar, sem smíðaðir eru
hjá evrópskum framleiðendum, verða
með sjálfvirkum dagsljósabúnaði frá
og með mánudegi 7. febrúar sama
ár. Var þetta sagt liður í aðgerðum
framkvæmdastjórnar ESB til að auka
umferðaröryggi. Vitnað var í Antonio
Tajani, iðnaðarmálastjóra ESB, sem
sagði að þetta yrði ekki aðeins til
að auka öryggi heldur einnig til að
draga úr orkunotkun ökutækja og
CO2 útblæstri. Virðist sem síðan hafi
ríkt algjört sinnuleysi hjá íslenskum
umferðaryfirvöldum varðandi þennan
búnað, enda allt sem frá ESB kemur
væntanlega Guði þóknanlegt.
Nú eru í umferðinni fjöldinn allur
af nýjum og nýlegum bílum sem eru
með svokallaðan dagsljósabúnað.
Gallinn er bara sá að hann kveikir
einungis á stöðuljósum framan á bíl-
unum, en ekki að aftan. Stöðuljós eru
eðli samkvæmt dauf ljós og virka því
alls ekki til að vekja athygli á bílnum
úti á vegum í dagsbirtu. Er þetta sér-
lega bagalegt á malarvegum þar sem
rykmökkur liggur yfir í mikilli umferð.
Fólk treystir á sjálfvirknina, en áttar
sig ekki á hvað stöðuljósin eru dauf.
Þá áttar það sig heldur ekki á að aftan
á bílunum eru engin ljós og í myrkri
skapar þetta stórkostlega hættu.
Dagsljósabúnaðurinn sem nú er á
mörgum nýjum bílum virðist hugs-
unarlaust samþykktur af íslenskum
umferðaryfirvöldum þótt hann uppfylli
alls ekki þær kröfur sem gerðar voru af
sömu yfirvöldum fyrir mörgum árum.
Þess í stað er lögð mikil áhersla á,
m.a. af skoðunarstöðvum, að ýmis-
legt annað sé í fullkomnu lagi, eins
og númeraljós aftan á bílum. Er ekki
kominn tími til að tekið sé á þessu
máli áður en stórslys hljótast af?
/HKr.
LOKAORÐIN
Nýjar leiðir?
Undanfarna mánuði hefur verð á mjólkur-
afurðum á heimsmarkaði lækkað mjög mikið, í
sumum tilvikum um helming. Það hefur valdið
miklum erfiðleikum hjá kúabændum víða um
heim þar sem verðið sem þeim stendur til boða
dugir ekki fyrir framleiðslukostnaði.
Ástæður þessa eru einkum þríþættar. Í fyrsta lagi
hefur hægt talsvert á hagvexti í Kína. Afleiðingar
þess eru meðal annars að dregið hefur úr eftirspurn
eftir mjólkurvörum þar í landi, en hún hefur verið
í stöðugum og hröðum vexti undanfarin ár. Í öðru
lagi eru það aðgerðir Rússa gegn innflutningi á
matvælum. Eins og fram hefur komið hafa Rússar
lagt bann við innflutningi á matvælum frá flestum
löndum Evrópu, þar með talið Íslandi. Það hefur
þýtt að vörur sem ætlunin var að flytja þangað hafa
leitað annað, með þeim afleiðingum að verð hefur
lækkað á flestum mörkuðum. Í þriðja lagi er um
að ræða afnám Evrópusambandsins á framleiðslu-
stýringu á mjólk. Það hefur þýtt aukna samkeppni
sem hefur enn frekar ýtt undir verðlækkanir.
Bændur í Evrópu ósáttir
Bændur eru eðlilega ósáttir við þetta ástand og
hafa mótmælt víða í Evrópu, m.a. í Bretlandi og
fyrirhugaðar eru umfangsmiklar mótmælaaðgerðir
í Brussel í næsta mánuði. Þessi staða er vitanlega
ósjálfbær. Fái bændur ekki fyrir framleiðslukostn-
aði þýðir það auðvitað ekki annað en gjaldþrot á
endanum. Það sér allt sanngjarnt fólk, bæði neyt-
endur, stjórnmálamenn og aðrir sem málið snertir.
Flestum þykir líka vænt um sinn landbúnað
og vilja standa vörð um hann. Staðan hefur líka
orðið umhugsunarefni m.a. hjá frændum vorum
Dönum, sem hafa um árabil rekið mjög útflutn-
ings- og markaðsdrifinn landbúnað og lagt áherslu
á stækkun búa. Þrátt fyrir þessa aðferðafræði hefur
það ekki leitt til þess að afkoma greinarinnar hafi
verið ásættanleg og núverandi ástand hjálpar
sannarlega ekki til.
Það er athyglisvert að í Bretlandi og Danmörku
hefur verslunin gripið inn í. Stórmarkaðir í þessum
löndum hafa í sumum tilvikum hækkað verð á
mjólk, með því skilyrði að hækkunin renni öll til
bænda. Norska verslunarkeðjan REMA 1000, sem
starfar í Danmörku og öðrum löndum, hækkaði
t.d. mjólkurverð um 50 danska aura fyrir nokkrum
dögum með þessum skilmálum og breska keðjan
ASDA gerði slíkt hið sama. Líklegt má telja að
fleiri sigli í kjölfarið. Neytendur eru að öllu jöfnu
ekki hrifnir af verðhækkunum en í þessum tilvik-
um hafa þeir tekið hækkunum vel. Þeir vilja passa
upp á sinn landbúnað.
Önnur staða á Íslandi
Hér á Íslandi er staðan nokkuð önnur. Um síðustu
mánaðamót fengu kúabændur smávægilega hækk-
un á mjólkurverði eftir að það hafði verið óbreytt
frá því í október 2013. Margir telja þá hækkun of
litla og vel er hægt að rökstyðja að svo sé, en eftir
sem áður var þetta hækkun, en ekki verðfall eins
og erlendir mjólkurframleiðendur hafa mátt þola.
Eins og fram hefur komið þá er verð til bænda á
mjólk og heildsöluverð ákveðið af verðlagsnefnd
búvöru og miðað við greiningar á því fyrirkomu-
lagi hefur það skilað sér í lægra verði til neytenda
en á flestum öðrum neysluvörum.
Verðlag á kjöti hérlendis er hins vegar frjálst
á öllum stigum. Sauðfjárbændur eru til dæmis
afar ósáttir þessa dagana enda er útlit fyrir að
afurðaverð til þeirra í komandi sláturtíð standi
í stað eða lækki frá fyrra ári. Svínabændur hafa
einnig vakið athygli á því að verð til þeirra fer nú
lækkandi á sama tíma og smásöluverð hækkar.
Afkoman í kjötframleiðslu er í mörgum tilvikum
fjarri því að vera nægilega góð.
Sauðfjárbændur hafa vakið athygli á að skipting
kökunnar sé ekki sanngjörn. Það er að vísu nokkuð
erfitt að meta skiptinguna þar sem kjötskrokkar
nýtast í framleiðslu á mörgum vörum sem allar
eru verðlagðar með sjálfstæðum hætti. Skiptingin
verður aldrei að fullu ljós nema að afurðastöðvarn-
ar gefi upp á hvaða meðalverði þeir selja skrokkinn
frá sér. Það hafa þær ekki viljað gera hingað til
og bera fyrir sig samkeppnissjónarmið. Það er
skiljanlegt en það þýðir líka að notast er við gögn
sem geta ekki sagt alla söguna. Allt að einu er það
sanngjarnt að vekja máls á skiptingu kökunnar og
fjalla um hvort að það sé rétt gefið. Hlutarnir eru
bara fjórir – bóndinn, afurðastöðin, smásalan og
ríkið. Hvað er að því að það sé allt uppi á borðinu?
Íslenskur landbúnaður mikilvægur
En það er líka þannig hér á Íslandi að margir vilja
standa vörð um landbúnaðinn. Það hefur ítrekað
komið fram í könnunum að mikill meirihluti
almennings telur mikilvægt að hér sé stundaður
landbúnaður. Greinin á því marga stuðningsmenn
meðal neytenda. Verslunin hefur líka stundum
talað hlýlega til bænda – þó að þar sé nú reynd-
ar oft gert upp á milli þeirra eftir búgreinum.
En myndi íslensk verslun til dæmis gera sam-
bærilega hluti og nú eru að gerast erlendis – að
hjálpa bændum að ná hærra afurðaverði? Það
væri forvitnilegt að vita. Það væru sannarlega
nýjar leiðir. /SSS
Falskt öryggi
Aðalfundur NBC í Noregi:
Norrænir bændur kenna á viðskiptabanni Rússa
Viðskipti með búvörur og brothætt
efnahagsástand í heiminum voru
meðal þeirra mála sem norrænir
bændur þinguðu um á aðalfundi
samtaka bænda á Norðurlöndum
(NBC) sem haldinn var dagana
23. til 25. ágúst sl. í Þrándheimi
í Noregi. Þjóðir sem í ríkara mæli
hafa treyst á útflutning á sínum
framleiðsluvörum stíga nú ölduna
í kjölfar viðskiptabanns Rússa.
Forystumenn danskra bænda telja
að gjaldþrot bíði margra svína- og
kúabænda þar í landi á komandi
ári vegna uppnáms á mörkuðum
og lágs afurðaverðs. Vandinn er
ekki síður tilkominn vegna slæmr-
ar skuldastöðu stórbúa sem eiga
erfitt með að mæta sveiflum sem
fylgja óróa á mörkuðum.
Á dagskrá fundarins var rætt
um uppgang öfgaafla í stjórnmál-
um og þá sem komast áfram með
því að beita popúlisma. Sums stað-
ar á Norðurlöndunum hafa flokkar
komist til áhrifa sem berjast gegn
innflytjendum og leggja áherslu á
öfgakennda þjóðernishyggju. Þessir
flokkar hafa sumir hverjir hvatt til
róttækra breytinga í landbúnaði, m.a.
með minnkandi ríkisstuðningi og
niðurfellingu á tollum. Í Noregi hefur
bændahreyfingin staðið í ströngu í
samskiptum við nýja ríkisstjórn sem
hefur það á stefnuskrá sinni að lækka
stuðning umtalsvert og orðið nokkuð
ágengt. Á meðal þess sem bændur
ræddu á fundinum var samskipti við
þessa flokka, hvort það ætti að leiða
þá hjá sér eða stofna til samtals.
Viðskipti og regluverk
Þróun á vettvangi Alþjóðaviðskipta-
stofnunarinnar (WTO) var til umræðu
á fundinum. Í umræðum um aukin
viðskipti á milli landa með búvörur
hafa norrænir bændur einkum lagt
áherslu á að tekið sé tillit til gæða
og munar á framleiðsluaðferðum.
Ólíkar aðferðir í landbúnaði, t.d.
hvað varðar lyfjagjöf, dýravelferð og
gæðavitund í matvælaframleiðslu eru
óneitanlega fyrir hendi á milli landa
í heiminum og skekkja samkeppnis-
stöðu verulega.
Fundurinn sendi frá sér sameigin-
lega ályktun er varðaði eignarrétt á
landi og auðlindum sem nýttar eru í
matvælaframleiðslu. Strangari kröfur
og íþyngjandi regluverk hefur gert
bændum erfitt fyrir á ýmsum sviðum
á síðustu árum, t.d. er varðar landnýt-
ingu. Í ályktun NBC var lögð áhersla
á mikilvægi þess að framleiða mat og
samfélagslegt hlutverk bænda í því
tilliti. Vegna þess að tekjur í land-
búnaði séu almennt lágar og arðsemi
lítil hafi bændur minna svigrúm en
stórfyrirtæki til þess að mæta ýmsum
kröfum sem gerðar eru, t.d. er varðar
mengunarskatta. Þá verði í sumum
tilvikum að bæta bændum upp þann
skaða sem þeir verða fyrir vegna
íþyngjandi regluverks.
Norðmenn hafa farið með forystu
í NBC síðustu tvö árin en á fundinum
tóku Finnar við formennskunni. Það
er því Juha Marttila, formaður MTK,
sem fer fyrir samtökum norrænna
bænda næstu tvö árin.
Formenn norrænna bændasamtaka. Frá vinstri: Lars Petter Bartnes (Noregi),
Sindri Sigurgeirsson, formaður BÍ, Helena Jonsson (Svíþjóð), Juha Marttila
(Finnland) og Martin Merrild (Danmörku). Mynd / TB