Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Page 9

Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Page 9
VII bæta þjóðfjelagsmeinið, og ráða þjóðfjelagsgátuna eða bæta úr á- standinu sem þá var í landinu, ástand- inu sem Hannes Finnsson lýsir best og nákvæmast, og rekur bezt hinar sögulegu rætur til af öllum þessum mönnum. Hannes Finnsson skrifar ritgjörðina um »mannfækkun og hallæri á íslandi« árið 1792. Hann rekur sögu mannfækk- unar frá fyrstu tímum. Hann stj'ðst við annála og alþingisbækur, og frá 1700 styðst hann þess utan við skjrrslur yfir fædda og dána, sem liann hefur aðgang að í báðum biskupsdæmunum. Ritgjörð- in er skrifuð til þess að íslendingar »ekki missi móðinn« eftir Reykjarmóðuharðind- in, og vogi að halda áfram að lifa í land- inu. Saga hans um manndauða og ha 11 - æri hjer á landi er í fám orðum þessi. Fjórlánda öldin er hörð og hallærasöm, og eyðir tnjög fjárstofninum fyrir lands- búum. Fimtánda öldin »fækkar fólkinu ákafiega. 1402 kemur »svarlidauði«, og eftir sögusögnum og ýmsum munnmæl- um dóu 2/3 allra landsmanna úr honurn. En þegar lekið er tillit tíl þess, að munn- mælin og þeir sem þau hafa skrifað upp, segja einkum frá því sögulegasta, og að í Noregi og Svíþjóð er upplýst nú, að lijer um hil 1/s fólksins liafi dáið í »svarta dauða« þá verð jeg að vera sömu skoð- unar sem Jón dósent Jónsson um það, að hjer hafi að eins látist x/3 landsmanna í pestinni. Þá er eftir að komast að nið- urstöðu um mannfjöldann á landinu 1402. Espólín álítur að hjer hafi verið 120,000 manns. Hannes biskup Finnsson álítur að lijer hafi yfir höluð ekki fleira fólk verið en 50,000 rnanns, en eftir rann- sóknum Björns prófessors Ólsens á mann- fjöldanum 1311 má giska á að fólkið á Iandinu hafi 1402 verið nálægt 80,000 og að þrigjungurinn af því liafi dáið, eða 25—27000 manns. Mannfallið er jafn ógurlegt fyrir því. Um hallæri er lítið getið á 15. öld. En 1492- 95 geysar pestin hjer aftur. Jón Jónsson dósent segir að sú pesl hafi ekki verið »svartí dauði« eins og alment hefur verið sagt, heldur hafi það verið »bólan« i verstu mynd. Pá segja munnmælin að enn liafi fallið 2/a landsmanna, en það mun óhætt að færa það niður í x/s landsmanna, því »plágan« kom alls ekki á sumum stöð- um. En um fólksfjöldann 1492 vita menn eklcert nú. Hafi »svarti dauði« skilið eftir 50,000 manna á landinu og þeim fjölgað jafnt og þjett um 4—500 manns á ári hefði fólksfjöidinn 1492 get- að náð 90,000 tnanna. A öldinni voru »þartil nokkrar bólusóttir«, skepnufellir og fjárdauði af eldgosum, sem kom af stað heildag Eyfirðinga 1477. Landsmenn hafa þess vegna ekki fengið að vera í friði milli plágunnar fyrri og síðari, og hefur ekki fjölgað svo ört og slysalaust að þeir hafi verið komnir upp fyrir 80000 manns 1492, að líkindum hefur síðari plágan felt önnur 25 — 27000 manns eins og hin fyrri, og mannfjöldinn 1500 verið eitthvað nálægt 50000 manns. Ritgjörð Hannesar Finnssonar sýnir hvernig hafísar, frosthörkur og snjóþyngsli vinna á velmegun Norðurlands, og að eld- gos, jarðskjálftar og rigningar sigra til- raunirnar lil að halda við velmeguninni á Suðurlandi. Hann getur nokkrum sinnum um óhenluga eða óhæga kaup- höndlun. Skúli Magnússon berst mestan hluta æfi sinnar móti kauphöndluninni upp á líf og dauða. Hann talar um landið þegar hann skrifar á móti einok- uninni. Hannes Finnsson hugsar og skrifar um fólkið. Skúli er liermaður sem berst fyrir ættjörðina, hann sveigir hagskýrslurnar sínu máli í vil. Hannes er valmenni, sem liugsar mest um velferð fólksins. Hann dæmir áreiðanleik skýrsln- anna og vill komast að rjetluslu niður- stöðu. Fyrir Skúla er verslunarjöfnuður- inn í viðskiftum við Dani aðalalriðið, fyrir Hannesi er mikill fólksfjöldi mestu gæðin. Fyrst unnin ull færir meiri pen- inga til landsins en óunnin, þá er fyrir
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224

x

Hagskýrslur um manntöl

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hagskýrslur um manntöl
https://timarit.is/publication/1171

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.