Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Qupperneq 10

Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Qupperneq 10
VIII Skúla aðalatriðið, að ullin sje unnin hjer á landinu. Fyrst fólksfjöldi er grund- völlurinn undir velmegun landsins, þá veit biskupinn, að ekki má amast við fólkinu og það verður að liafa stað, þar sem það getur hallað höfði sínu að. Hannes Finnsson gefur verganginum hjer í landinu mesta sökina á manufækkun í hallærum. Hver fjölskilda, sem flosnaði upp var rekin á vergang, og gagnið af henni tapaðist mannfjelaginu. Hann sýn- ir að vergangur og flakk byrjaði í alvöru með Guðmundi biskupi Arasyni sem var kallaður »góði« fyrir það, að hann tók á móti öllum þess háttar lýð, og fór yfir land með liann, og ljet aðra fæða liann. Hann sýnir hvernig kaþólska kirkjan hjelt líkri stefnu áfram. Þar fann hann undirrót mannfjelagsmeinsins, og í Ár- nessýslu og víðar leiddi hann í venju að styrkja heimilin áður en þau flosnuðu upp, og segir það vel gefast. Flakkið var mannfjelagsmeinið, og skoðanir hans voru síðar tekuar upp í sveitalöggjöf landsins. Með byrjun 18. aldar fær Hannes Finns- son fastan grundvöll til að byggja alhug- anir sinar á. Fólkið er talið 1703. Um manndauðann af Stórubólunni rjett á eftir, vita menn ljóst og liann færir rök að því, að talan 18000 hafi verið rjett. 1750 hafa biskuparnir fyrir norðan og sunnan látið presta telja fóJkið, og hann skýrir frá því manntali, og segir það sje áreiðanlegt. 1769 lælur stjórnin telja fólk- ið. 1780 kemur upp fjárkláði fyrir norð- an, og 1783—84 gengu Reykjamóðuharð- indin yfir landið. Af þeim eru til góðar skýrslur, sem Rentukammerið ljet sýslu- menn á landinu safna, og var fjárskað- inn þessi. 1783 1783-84 1784 Af liverju 1000 höfðu voru til mistust lifðu af fallið Nautpeningur 21457 11461 9996 534 Sauðfje 232731 190488 42243 818 Ilestar 36408 28013 8395 770 Af fólki dóu frá veturnóttum 1784 til fardaga 1785 9238 manns fleiri en fædd- ust. Þá vóru það ekki eingöngu fátækir farandinenn og farandkonur, sem fjellu úr harðrjetti eins og oftast var áður, þeg- ar fóik fjell í hallærunum. Heimilismenn, konur og börn dóu úr hungri á bæjun- um, þar sem þeir áttu lieima. Hugsjón Hannesar Finnssonar var þeg- ar hann skrifar ritgjörð sína, að lands- menn næðu aftur að verðu 50,000 manna. Hann hefur góðar vonir um, að skepnunum fjölgi fljótt aftur. Breytingin á verslun- inni, sem varð 1787 þegar einokunin fjell úr gildi, og verslunin við ísland var Ieyfð öllum dönskum þegnum og íslendingum sjálfum, fer fram hjá honum, án þess að hann tali um hana. En Jón Eiríksson sem fyrst gat komið gamla verslunar- frelsinu á, eftir að áfallið 1783 — 84 hafði gjörl það alveg ómögulegt að græða á verslun við landið, leitaði hjartasár dauða síns, þegar hann var orðinn úrkula von- ar um viðreisn Islands þrátt fyrir það, þó þessu mikla fjelagsmeini væri ljett af lýðnum. Hannes biskup sá heldur ekki hugsjónir sínar rætast, hann andaðist 1796, 57 ára gamall, eftir að hafa lagt fram vitsmuni, fínustu mentun og krafta til þess að finna orsakirnar tii mannfjelags- meinsins mikla, fátæktarinnar á íslandi. Skaftáreldana gat enginn mannlegur kraftur bugað, og hungrið eftir þá var ósigrandi með þeirra tíma samgöngum, verslunareinokun og algerðri vöntun á fjárhags-miðdepli í landinu sjálfu. Bisk- upsstólarnir hjeldu uppi sínum smá há- skólanum hvor þó tátæklingarnir fjellu úr hungri. Lengra náðu tekjur þeirra í raun- inni ekki, þó Skálholtsbiskup muni liafa liaft 70,000 kr. árstekjur og Hólabiskup líklegast 30,000 kr. í vorra daga pening- um. Að framfleyta 50,000 manns á korn- mal í eitt ár hefði lilolið að kosta heila miljón króna. Alt varð að hallæri í augum alþýðu þessara tíma. »íslands óhamingju verður alt að vopni«, varð að átrúnaði, og fyrir þá trú lagði margur árar í bát. Alment svartsýni var í hvers
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212
Qupperneq 213
Qupperneq 214
Qupperneq 215
Qupperneq 216
Qupperneq 217
Qupperneq 218
Qupperneq 219
Qupperneq 220
Qupperneq 221
Qupperneq 222
Qupperneq 223
Qupperneq 224

x

Hagskýrslur um manntöl

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hagskýrslur um manntöl
https://timarit.is/publication/1171

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.