Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.09.2015, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.9. 2015
Fjölskyldan Laugardaginn 12. september verður hjólaferðalag á vegum Ferðafélags barnanna ogHáskóla Íslands. Brottför er klukkan 11 á reiðhjólum frá Öskju, náttúrufræðahúsi
HÍ. Kenndir verða leikir, teygjur og æfingar og verður fræðsla um íþróttanammi.
Þátttaka er ókeypis og allir velkomnir. Ekki þarf að panta heldur bara að mæta.
Hjólafimi í borginni
Ó
hætt er að kalla Rosalind Wisem-
an sérfræðing í málefnum barna
og unglinga. Hún skrifaði bókina
Queen Bees and Wannabes:
Helping Your Daughter Survive Cliques,
Gossip, Boyfriends, and the New Realities of
Girl World, en bókin varð grunnur að hinni
vinsælu kvikmynd Mean Girls. Hún kafar síð-
an í heim stráka í nýjustu bók sinni, Master-
minds & Wingmen: Helping Our Boys Cope
with Schoolyard Power, Locker-Room Tests,
Girlfriends, and the New Rules of Boy World.
Bókin varpar nýju ljósi á samskipti stráka í
hópum, en þar eru reglur rétt eins og í stel-
puklíkunum.
Hún er á leið til Íslands og heldur tölu á
ráðstefnu í Salnum í Kópavogi, sem fer fram
föstudaginn 18. september klukkan 14.30-
16.30. Ráðstefnan er á vegum Erindis, sam-
taka fagfólks á sviði uppeldis-, lýðheilsu- og
menntunarfræða. Samtökin taka þátt í átak-
inu Á allra vörum í ár, en verið er að safna
fyrir samskiptasetri fyrir börn og unglinga
sem glíma við einelti.
Mikið hefur verið rætt um samskipti
stúlkna og tilfinningar þeirra á meðan strák-
arnir hafa frekar setið á hakanum. „Það er
ótrúlegt í hve miklum mæli við leyfum
strákum ekki að eiga vandmál. Svo verðum
við hissa þegar þeir tala ekki við okkur eða
svara: Þetta er allt í lagi, það er ekkert að.
Við erum búin að segja þeim svo lengi að þeir
eigi ekki við nein vandamál að stríða. Þeir
byrgja allt inni og svo springa þeir eða snúast
gegn sjálfum sér. Hérna í Bandaríkjunum
hafa strákar verið að glíma við vandamál eins
og þunglyndi og ofbeldi í meiri mæli en stelp-
ur,“ segir Wiseman, sem fyrir bókina tók við-
töl við 160 stráka.
„Strákarnir voru á aldrinum 10-21 árs. Það
var erfitt fyrir suma að tala við mig í fyrstu
því að fullorðnir ræða jafnan ekki við þá um
þessa hluti. Þegar við tölum við stráka erum
við yfirleitt að vanda um fyrir þeim; segja
þeim hvað sé að eða hvað þeir hafi gert rangt.
Eða við tölum við þá eins og þeir séu vitlausir
eða brjálaðir eða að þeir séu hormónabúnt en
ekki eins og þeir séu fólk,“ segir Wiseman.
Strákarnir komu úr ýmsum áttum og voru
ólíkir. „Ég sagði við þá: „Ég hef ekki öll svör-
in, þið verðið að hjálpa mér.“ Þegar þeir fóru
að trúa því gat ég varla fengið þá til að hætta
að tala. Þetta voru alls konar strákar, ekki
bara þeir sem höfðu orðið fyrir stríðni eða
einelti heldur líka íþróttamennirnir. Strákar
eru oft mjög góðir í að fela tilfinningar sínar
og það sem þeir ganga í gegnum og segja að
þetta skipti ekki máli en þetta skiptir máli því
að atvik sem þeir lenda í geta haft áhrif á
sambönd þeirra í framtíðinni,“ segir hún, en
margt í þessum samtölum kom henni á óvart.
Láta eins og þeim sé sama
„Eitt af því sem mér fannst hvað merkilegast
er að strákum, að minnsta kosti í Bandaríkj-
unum, finnst þeir ekki geta viðurkennt hverju
þeir hafi ástríðu fyrir. Þeir geta ekki sagt: Ég
vil breyta heiminum. Þeir láta eins og þeim sé
sama um allt. Það finnst mér ósanngjarnt
ekki bara gagnvart drengjunum heldur okkur
öllum því að þeir hafa upp á svo margt að
bjóða.“
Hún segir mikilvægt fyrir foreldra að hafa
í huga hversu mikið hafi breyst síðan þeir
voru börn og unglingar. „Sumt er alltaf eins;
strákar og stelpur eiga eftir að lenda í ást-
arsorg, verða afbrýðisöm, langa til að eiga
heima í hópi og verða fyrir höfnun. Annað
hefur breyst mikið, eins og að börnin okkar
hafa allt annan skilning á einkalífi en við. Ég
held að fullorðnir skilji ekki hvernig það er,
nema að hafa lent í því, að það sé ekki lengur
hægt að gera mistök án þess að þau verði
mögulega að skemmtiatriði fyrir annað fólk.
Niðurlæging þeirra verður skemmtun fyrir
aðra og það er hægt að útvarpa henni um
allt,“ segir hún og vísar til símanna sem eru
alls staðar með upptökugræjum sínum og
samfélagsmiðlum.
„Fullorðnum hættir til að gera lítið úr slík-
um atvikum og svara með orðum eins og: Það
verða allir búnir að gleyma þessu á morgun,
eða: Þetta skiptir engu máli, ekki sýna þeim
að þetta hafi áhrif á þig,“ segir hún.
Viðurkenndu að hlutirnir hafa breyst
Hvernig á þá samtalið heldur að fara fram?
„Segðu frekar: Ég var einu sinni unglingur
en ég veit ekki nákvæmlega hvað þú ert að
ganga í gegnum. Ég er ekki þú, þú ert uppi á
öðrum tíma og lifir öðru lífi og ég ber virð-
ingu fyrir því. Ég átta mig á því að hlutirnir
eru flóknari og öðruvísi en þegar ég var að
alast upp. Ég vil ræða við þig um það og
langar til að hlusta á þig segja frá því hvern-
ig það er. Þetta vilja börn heyra. Ekki, ég hef
upplifað þetta allt og veit nákvæmlega hvað
þú ert að ganga í gegnum,“ segir hún og
bætir við að öll ráð hennar í bókinni séu
byggð á svörum táninga um hvað þeim finnist
virka.
Hún segir að það sé mikilvægt að spyrja
börn ekki of margra spurninga í dagslok,
slíkt geti verið yfirþyrmandi.
„Vilja foreldrar lenda í yfirheyrslu um leið
og þeir koma heim eftir langan dag í
vinnunni? Nei, þeir vilja frið, rétt eins og
börnin. Þú myndir ekki vilja svara öllum
þessum spurningum: Hvernig var dagurinn
þinn? Svaraðirðu öllum tölvupóstunum þín-
um? Gerðirðu öll verkefnin sem þú áttir að
gera? Hvernig gekk með þessa manneskju í
vinnunni sem þú þolir ekki?“
Yfirheyrsla er ekki málið heldur eru til
betri leiðir til þess að fá svör sem eru lengri
en eitt atkvæði. „Taktu á móti börnunum eft-
ir skóladaginn með ástúð. Eigið rólega stund
saman. Það getur opnað fyrir samtal. Þú
þarft að sýna þolinmæði. Foreldrar hugsa oft
um unglinga sem óþolinmóða en foreldrar
geta líka verið mjög óþolinmóðir. Þú þarft að
gefa þeim tíma, ekki búast við að orðræðan
breytist strax. Þú þarft að útskýra fyrir
barninu að það geti ýmislegt gerst í skóla og
það geti hjálpað að tala um það. Ef þú byggir
þennan grunn þá er auðveldara fyrir barnið
að tala.“
Munur á einelti og átökum
Hún segir mikilvægt að hjálpa barninu að
gera greinarmun á einelti og átökum.
„Árekstrar verða og stundum er fólk mjög
leiðinlegt. Eitt af því sem ég ætla að ræða á
ráðstefnunni á Íslandi er munurinn á átökum
og einelti. Börn þurfa að læra muninn. Þau
þurfa líka að vita að það sem þarf að taka al-
varlega verði tekið alvarlega og að þau geti
beðið um aðstoð. Ég ætla að ræða um stráka
og stelpur og hvernig foreldrar geta fengið
börnin sín til að tala meira við sig, sérstak-
lega eftir því sem þau eldast. Ég ætla einnig
að tala um tæknina og hvernig hún hefur
áhrif á einelti og átök.“
Það sem einkennir skrif Wiseman er að
hún notar húmorinn mikið og það er gaman
að lesa texta eftir hana. „Það er svo mikil-
vægt að hlæja saman og að geta hlegið að
okkur sjálfum. Fólk má líka spyrja mig
spurninga um hvað sem er, ég vinn með ung-
lingum svo að ég hef heyrt þetta allt.“
SÉRFRÆÐINGUR Í SAMSKIPTUM BARNA OG UNGLINGA Á LEIÐ TIL LANDSINS
Slepptu yfirheyrslunni
Líf unglinga er allt öðruvísi en það var þegar foreldrar þeirra voru ungir, m.a. út af tækninni.
Getty Images/iStockphoto
BÓK ROSALIND WISEMAN VAR
INNBLÁSTUR FYRIR TINU FEY OG
KVIKMYNDINA MEAN GIRLS EN NÚ
HEFUR HÚN SNÚIÐ SÉR AÐ STRÁK-
UNUM Í NÝRRI BÓK. HÚN KEMUR
HINGAÐ TIL LANDS Á VEGUM ER-
INDIS, SAMTAKA SEM SAFNA FYRIR
SAMSKIPTASETRI FYRIR BÖRN OG
UNGLINGA SEM GLÍMA VIÐ EINELTI
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Rosalind Wiseman.
* Þegar við tölum við stráka erum við yfirleitt að vanda um
fyrir þeim; segja þeim
hvað sé að eða hvað þeir
hafi gert rangt.