Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.09.2015, Blaðsíða 40

Viðtal
40 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.9. 2015
H
ersteinn Pálsson er
býflugnabóndi í
borginni, en blaða-
maður heimsótti
hann á sólríkum
síðsumarsdegi í úthverfi Reykjavík-
ur þar sem hann heldur býflugna-
bú. En hvernig byrjar 37 ára verk-
fræðingur í býflugnabúskap?
„Þetta byrjaði á því að pabbi og
mamma tilkynntu okkur að þau
væru að íhuga að fara í býflugna-
rækt,“ segir Hersteinn, en honum
fannst það strax áhugavert. „Á
endanum pöntuðu þau tvö bú og
voru með þau uppi í Borgarfirði.“
Faðir hans, Páll Hersteinsson
prófessor, lést síðan í október 2011
og úr varð að Hersteinn tók við
búunum.
Veturinn gekk vel „þrátt fyrir
skítakulda“, segir Hersteinn. Það
hjálpar að flugurnar eru ættaðar
frá Finnlandi, nánar tiltekið
Álandseyjum, og þola kuldann, en
einhverjar nætur fór frostið niður í
-19 °C. „Hér skiptir svo miklu máli
að flugurnar vetrist vel, að þær
séu sparneytnar og fari sterkar inn
í veturinn,“ segir hann.
„Ég lagðist yfir bækurnar og las
mér til um þetta og náði að láta
þær lifa af veturinn. Um vorið
sáum við fram á að við gætum ekki
haldið búunum uppi í Borgarfirði
því það væri svo mikil binding. Við
fluttum búin í bæinn og fórum með
þau inn í Fossvog,“ segir hann, en
þó Hersteinn sé sá eini í fjölskyld-
unni sem er titlaður býflugnabóndi
taka kona hans, Elínborg Auður
Hákonardóttir, og börnin tvö, Elf-
ur, fimm ára, og Páll, þriggja ára,
líka virkan þátt í búskapnum.
Verður að vera í sátt við
nágrannana
Þau létu nágrannana vita af bý-
flugnabúunum í garðinum og voru
flestir áhugasamir og settu sig ekki
upp á móti þessu. Hann segir
mikilvægt að borgarbúskapur sem
þessi sé í sátt og samlyndi við ná-
grannana.
„Það er betra að spyrja fyrir
fram og svo er alltaf hægt að múta
með hunangi eftirá,“ segir Elín-
borg.
„Svo gerðist það að sterkasta
búið mitt svermdi,“ segir hann, en
svermur samanstendur af um
20.000 býflugum. „Svermur er
þegar það gengur svo vel hjá
búinu að býflugurnar sjá fram á
að geta skipt því. Þetta er hin
náttúrulega fjölgun hjá býflugum.
Þá rækta þær upp nýja drottningu
og þegar hún er komin á stjá en
ennþá ófrjó fer gamla drottningin
af stað með um helminginn af
vinnuflugunum með sér. Það er
rosalegt sjónarspil þegar það ger-
ist,“ segir Hersteinn, sem skilur
að slík sjón sé óhugnanleg fyrir
leikmenn að sjá.
„Nágranni okkar sem vissi af bý-
flugunum lét okkur vita. Ég fór af
stað og fann sverminn,“ segir
hann. Flugurnar eru ekki hættu-
legar í þessu ástandi ef þær eru
látnar í friði, segir hann. Hersteinn
náði að safna flugunum saman og
fékk þá nýtt bú. Óþarfi er að kalla
til meindýraeyði í slíkum að-
stæðum.
„Hvaða býflugnabóndi sem er
myndi verða hamingjusamur með
að kippa upp einum svermi og
græða bú,“ segir Elínborg. Þau út-
skýra að venjan í útlöndum sé að
meindýraeyðar viti hverjir séu bý-
flugnabændur og geti því kallað
bónda á staðinn ef leitað sé til
þeirra.
„Drottningin sem frjóvgaðist síð-
an úr þessu búi var ein af mínum
bestu drottningum. Þá var ég kom-
inn í þrjú bú,“ segir hann.
Ákváðu að flytja
Þetta gerðist aftur árið 2014 og þá
ákvað Hersteinn að finna nýjan
stað, þannig að í vor fluttu þau sig
í útjaðar Grafarvogs, þar sem
stutt er fyrir býflugurnar í villi-
blómahaf.
Hann segir óþarft að óttast ná-
býli við býflugurnar. „Þær fljúga
beint upp í fimm til sex metra hæð
og fara svo á veiðilendur sínar.
Þær hafa ekki áhuga á að fara inn
í einstaka garða. Það eru fleiri
humlur í garðinum þínum en bý-
flugur þó að þú búir við hliðina á
búinu.“
„Nágrannarnir verða ekkert var-
ir við búið að öðru leyti en því að
blómin hjá þeim blómgast ef til vill
betur og meira en árið á undan og
þeir fá aðeins meira af rifsberjum
á runnana sína,“ segir Elínborg.
Seinni svermurinn kom honum á
óvart, þar sem sumarið 2013 var
ekki gott veðurfar fyrir býflug-
urnar.
„Hlutverk mitt sem býflugna-
bónda er að sjá til þess að býflug-
urnar hafi nóg að vinna úr. Meðal
þess er að gefa þeim nógu mikið
pláss svo að drottningin geti verpt
og taka burt hunang þegar ramm-
inn byrjar að fyllast. Ef það
þrengir að drottningunni og varpi
hennar er það fyrirboð um
sverm.“
Hann ákvað að minnsta kosti að
stressa ekki nágrannana frekar,
heldur finna nýjan stað sem ekki
væri í eins miklu þéttbýli. „Það er
líka svo mikið eitrað í görðum á Ís-
landi. Þegar ég fékk tækifæri til að
koma þeim á stað þar sem þær eru
ekki í færi við garðaúðun gerði ég
það,“ segir Hersteinn, sem flutti í
vor.
Honum þykir þessi dauðhreins-
unarþörf Íslendinga í görðum óþörf
og eingöngu til að raska jafnvægi
milli laufætanna og rándýranna
sem á þeim lifa.
Missti bú í vetur
Búin hans eru fyrsta árs bú, þar
sem hann missti nánast öll fimm
búin sem hann var kominn með
síðasta vetur. Fyrsta árs bú eru
keypt í lok júní með um það bil 15
þúsund flugum sem verða að allt
að 40 þúsund flugum fyrir vet-
urinn.
„Uppskeran úr tveimur búum
var ekki nema þrjú til fjögur kíló
af hunangi, þar sem þetta eru
fyrsta árs bú,“ segir Hersteinn,
sem byrjaði að ganga frá búunum í
vikunni sem leið. Gefa þarf býflug-
unum sykurlög og fóðurramma fyr-
ir veturinn.
Á næsta ári má hann búast við
frekari fjölgun og meira hunangi.
„Annars árs bú koma undan vetri
með hátt í 20 þúsund flugur og ná
50-60 þúsund flugum eftir sumarið
ef drottningin verpir vel. Með
meira en það fer að verða sverm-
hætta og mætti þá skipta búunum
og fjölga þeim,“ útskýrir hann.
Hann er sjálfur með þrjú bú en
bróðir hans og móðir eru með
fjórða búið.
Býflugur hafa mikil áhrif á líf-
ríkið í kringum sig, allir ávextir
eru háðir frjóvgun.
„Hérna á Íslandi kæmumst við
af með humlurnar en það er nógu
mikið af öllu hérna til að það sé
engin samkeppni á milli þeirra.“
Hann segir Íslendinga vera al-
mennt með mikla pöddufóbíu.
„Íslendingar eru almennt skræf-
ur þegar kemur að flugum og setja
allt undir stimpilinn randafluga.
Þetta er svo sterkt í okkur að það
mætti halda að við hefðum flúið
Noreg undan randaflugum,“ segir
hann og hlær.
Hann segir að fræða megi fólk
um býflugur en ekki troða þeim að
fólki.
„Aðalatriðið er að muna að bý-
flugurnar hafa voða lítinn áhuga á
þér,“ segir hann, en betra er að
hreyfa sig hægt þegar unnið er
með býflugurnar.
Býflugnabóndi
í borginni
HERSTEINN PÁLSSON HEFUR ALLTAF VERIÐ „PÖDDUSJÚKUR“ OG ÞAÐ BRÝST ÚT
Í ÁHUGAMÁLI HANS, SEM ER BÝFLUGNARÆKT. ÖLL FJÖLSKYLDAN NÝTUR ÞESS
AÐ SINNA BÝFLUGUNUM OG EIGA GÓÐA STUND SAMAN Í ÚTJAÐRI BORGARINNAR.
Texti: Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Myndir: Eggert Jóhannesson eggert@mbl.is
Hér sést hunangið vel, en flugurnar eru iðnar.
Hersteinn notar hanska þegar hann tekur upp ramma úr búinu.