Skólavarðan - 01.08.2006, Blaðsíða 6

6
GESTASKRIF
sem ég hef unnið með í gegnum tíðina.
Og ég skammast mín ekkert fyrir þetta.
Íslenska er lifandi tungumál sem ekki
má njörva of mikið niður … enda er það
hreinlega ekki hægt.
Ný tækni og breyttir lífshættir kalla
stöðugt á nýyrði og tungumálið verður að
vera svolítið sveigjanlegt. Annars staðnar
það og deyr. Þess vegna verðum við að
kyngja því að stöðugt spretti upp ný orð
og önnur hverfi. Orð og orðatiltæki geta
átt sín blómaskeið, komist í tísku (með
tilheyrandi ofnotkun) og skömmu seinna
þótt það púkalegasta af öllu púkalegu.
Stundum breytist merking orðs líka frá
einni kynslóð til annarrar og alls kyns
misfagrar málfarskrúsidúllur verða til.
Þessu verðum við bara að taka eins
og hverju öðru hundsbiti, held ég. Við
stöðvum ekki svona bylgjur fremur en
snjóflóð eða aðrar náttúruhamfarir.
Samt dáist ég að því baráttufólki sem
reglulega skrifar í blöðin í tilraun til að
beina þjóðinni inn á betri málfarsbraut. Þótt
ég geri mér grein fyrir að tungumál verði
að vera í stöðugri þróun er umburðarlyndi
mitt alls ekki takmarkalaust. Síður en
svo. Ýmislegt í nútímamáli fer gríðarlega
í taugarnar á mér – svo ekki sé meira
sagt. Það blossar t.d. upp í mér eldheit
málverndarmanneskja þegar fólk segist
hafa “verslað sér” föt, húsgögn eða annað.
Hvenær hættum við að kaupa hluti? Ekki á
ég heldur auðvelt með að umbera málfar á
borð við þetta: „Ég er að spá í því … Ég fór
erlendis … Hafðu góðan dag … Dinglaðu
bjöllunni … Ég kem klukkan átta ef ég sé
búin þá …“ Að mínu mati eru þetta hrein
og klár málspjöll. En svona tala Íslendingar
núorðið. Það liggur við að þágufallssýki sé
orðin sjarmerandi í samanburði við þessi
ósköp!
Verst finnst mér þó þegar götumálfar
slæðist inn í virta fjölmiðla – en því miður
eru mýmörg dæmi um það. Oft eru aug-
lýsingarnar verstar, bæði í prentmiðlum
og ljósvakamiðlum. Eitt sinn taldi ég t.d.
yfir tuttugu villur í heilsíðuauglýsingu frá
húsgagnaverslun. (Og þá gat ég ekki á mér
setið að hringja í búðina og kvarta. Algjör
kverúlant!) Sorglegast er þó að heyra
dagskrárgerðarfólk afbaka íslenska tungu
… og styrkja þar með fjölda áheyrenda í
þeirri trú að þetta sé rétt mál.
Ennþá verður „enn þá“,
smá biti verður „smábiti“
Breytingar á talmáli gerast úti á meðal
fólksins. Reglur um ritmál breytast hins
vegar einnig – en þar á almenningur
ekki hlut að máli. Ég hef aldrei komist að
því hverjir standa eiginlega fyrir þessari
ritmálsuppstokkun. Einhver stofnun eða
nefnd virðist þó hafa það hlutverk að
endurskoða reglurnar af og til og koma
fyrirskipunum sínum svo á framfæri við
kennara og prófarkalesara … eftir leiðum
sem mér eru sömuleiðis ókunnar.
Er þetta örugglega löglegt? Á skóla-
árum mínum hélt ég að boð og bönn um
stafsetningu og greinarmerkjasetningu
væru rist í stein. Þeim yrði aldrei haggað.
Þó hefði ég átt að vita betur. Þegar faðir
minn var ungur skrifaði hann „fjelag”,
„sjer” og „jeg”. Einhvern tíma á 20.
öldinni breyttist je síðan í é – en ekki
veit ég hvort þau umskipti mættu mikilli
mótspyrnu. (Því miður er orðið of seint að
spyrja pabba um það.)
Að lokinni skólagöngu upplifði ég þann
sorgardag þegar zetan var gerð útlæg
með einu pennastriki. Blessuð sé minning
hennar. Á síðastliðnum tuttugu árum
hafa mér síðan borist alls kyns tilskipanir
frá hinum ósýnilegu stjórnendum
íslensks ritmáls. Sjálfir hafa þeir þó aldrei
haft samband við mig, persónulega og
prívat. Skyndilega hef ég bara frétt af
því … í gegnum íslenskufræðinga þeirra
útgáfufyrirtækja sem ég hef unnið hjá …
að það sem þótti gott og gilt í gær teljist
núna rangt. Og hananú.
Í gær var rétt að skrifa „ennþá“ í
einu orði. Í dag er það rangt. Nú eigum
við að skrifa „enn þá“. Í gær var ekkert
athugavert við að fá sér „smá bita“. Í dag
verður það að vera „smábiti“. Í gær var
einn hlutur „jafn sætur“ og annar. Í dag
er hann „jafnsætur“. Í gær mátti fólk líka
halda „framhjá“ en nú er það harðbannað.
(Eða gerði fólk það bara þrátt fyrir að það
væri bannað?) Í dag er aðeins leyfilegt að
halda „fram hjá“. Og allt í einu breyttust
múslimar í múslíma. Svona mætti lengi
telja.
Kommur, zetur og ypsilon
Þar sem ég er með eindæmum hlýðin
manneskja reyni ég eftir fremsta megni að
tileinka mér „réttan“ rithátt hverju sinni.
Ja, svona innan ákveðinna marka. Ég verð
hins vegar að viðurkenna að ég skil ekki
hvers vegna verið er að hræra í þessu.
Hvers vegna mátti „enn þá“ t.d. ekki
halda áfram að vera „ennþá“? Í æsku las
ég örugglega hundruð bóka þar sem enn
þá var alltaf skrifað í einu orði … og ekki
voru það prentvillur. Á þessum tíma taldist
þetta réttur ritháttur. Gerðist eitthvað sem
breytti því? Hvað í ósköpunum var það?!
Æ, ég skil þetta ekki … og ég er eins
og blessuð börnin. Mér gengur betur að
fara eftir reglum ef ég skil tilgang þeirra.
Mér nægja ekki svör eins og „af því bara“
eða „vegna þess að maðurinn segir það“.
Það þurfa að vera góðar og gildar ástæður
fyrir því að eitthvað sem var rétt klukkan
sex á fimmtudegi sé orðið rangt klukkan
sjö á föstudegi.
Þess vegna er auðveldara að sætta sig
við kommusetningarbyltinguna en ýmislegt
annað. Það glittir a.m.k. í einhver rök
á bak við hana. Margir áttu jú í miklum
vandræðum með kommurnar sem í gær
eða fyrradag áttu að vera á víð og dreif
um allan texta. Þar að auki voru allar
þessar kommur til lítillar prýði og gerðu
takmarkað gagn við lestur. Þess vegna
kyngdi ég því möglunarlaust þegar
fyrirmæli bárust um að nú mætti aðeins
sjást ein og ein komma á stangli. Gott mál.
SKÓLAVARÐAN 5.TBL. 6. ÁRG. 2006
3
Jónína myndir-3 24.10.2003 11:19 Page 3
Í gær mátti fólk halda „framhjá“ en nú er það harðbannað. (Eða gerði
fólk það bara þrátt fyrir að það væri bannað?) Í dag er aðeins leyfilegt
að halda „fram hjá“. Og allt í einu breyttust múslimar í múslíma.