Skólavarðan - 01.08.2006, Blaðsíða 22

22
RÆÐA VIÐ SKÓLASLIT
SKÓLAVARÐAN 5.TBL. 6. ÁRG. 2006
Við skólaslit Stjórutjarnaskóla vorið
2003 ræddi Ólafur Arngrímsson skóla-
stjóri um gildin sem standast tímans
tönn og mikilvægi þess að standa sjálfur
fyrir sínu. Ólafur veitti góðfúslega leyfi
sitt fyrir birtingu á hluta úr ræðunni.
Við skólaslitin lék Jaan Alavere lagið
Vorsöng eftir Felix Mendelsohn og
Ólafur notar tónskáldið og tónsmíðar
þess sem útgangspunkt í máli sínu.
Sumir þættir mannlegs lífs eru þeirrar
gerðar að þeir breytast í eðli sínu lítið
og eru nokkuð samir við sig, á hverju
sem gengur. Þannig er það til dæmis
með Vorsöng Mendelsons. Hann fellur
okkur vel í geð enn þann dag í dag,
þrátt fyrir að vera um 160 ára gamall ...
Vorsöngur Mendelsons nær til innstu kima
mannssálarinnar, hins óumbreytanlega
mannlega eðlis, - hann nær til hjartans,
eins og stundum er sagt. Lagið er sígilt,
sem þýðir að það höfðar til þeirra þátta
innra með okkur sem lítið eða ekki breytast
þrátt fyrir viðhorfabreytingar samtímans.
Það krefst ekki markaðssetningar á
myndbandi og auglýsingaherferðar. Það
stendur sjálft fyrir sínu, óháð tíma og
rúmi. Tónskáld, sem semja lög sem búin
eru þessum leyndardómi lifa þótt þau deyi.
Það sama á við um listamenn sem stunda
aðrar listgreinar, eða fólk eða verk sem á
einhvern hátt höfða til þessara stöðugu,
óumbreytanlegu þátta mannlegs lífs og
eðlis.
Tilfinningalíf mannsins er sennilega
mikilvægast þessara þátta. Þar er ástin aug-
ljósasta dæmið, óumbreytanleg og söm
við sig, allt frá upphafi vega til endimarka
veraldarinnar. Sama má segja um hatrið,
óvildina, gleðina og hamingjuna. Allt eru
þetta sígildir, stöðugir þættir mannlegs lífs,
í eðli sínu alltaf eins í síbreytilegri veröld.
Og listin höfðar til tilfinningalífsins, þess
vegna geta listaverk orðið sígild, óháð
stað og tíma.
En lífið samanstendur af fleiri þáttum
en þessum stöðugu. Þess vegna tölum
við m.a. um tíðaranda, sem er í raun þau
sjónarmið meðal manna sem mest eru
áberandi á hverjum tíma ...
Það er mikilvægt fyrir okkur öll að
þekkja sundur og geta greint á milli þess-
ara miklvægu, stöðugu, óumbreytanlegu
þátta mannlegs lífs og hinna sem eru
síbreytilegir. Þá síðarnefndu getum við
kallað hégóma eða lýðskrum, - þeir eru
yfirborðslegir og hafa ekki varanlegt gildi
fyrir líf okkar. Þeir ná sem sagt ekki til
hjartans. Hér á ég til dæmis við tískubylgjur
sem eru að verða til á nánast öllum sviðum
veraldlegra gæða. Það er ekki bara tíska
í fötum, hári og tónlist, heldur líka í
farsímum, hljómtækjum, bílum, tölvum,
málfari, mat, afmælum, fermingum,
giftingum, jarðarförum, hreyfingu, hús-
búnaði, litavali, ferðalögum og svo mætti
lengi áfram telja. Öllu er þessu fylgt
fast eftir með öflugri markaðssetningu
í gegnum auglýsingar og umfjallanir af
margvíslegu tagi.
Og hér skilur að daga Felix Mendelsohns
og daginn í dag. Það var ekki svo flókið fyrir
foreldra Mendelsohns að ala hann upp. Á
þeim tíma urðu breytingar á samfélaginu
svo hægar að sú veröld sem Mendelson
fæddist inn í var ekki ýkja frábrugðin þeirri
veröld sem foreldrar hans höfðu fæðst til.
Þau miðuðu uppeldi drengsins því fyrst
og fremst við það uppeldi sem þau sjálf
höfðu hlotið og kenndu honum það sama
og þeim hafði verið kennt.
Þetta er ekki hægt í dag. Tækniframfarir
nútímans, sífellt aukin þekking á öllum
sviðum, stöðugt fleiri og flóknari áreiti á
einstaklingana, gera það að verkum að
foreldrar þekkja ekki til fulls þann heim
sem þeir lifa í. Þeir þurfa sjálfir að hafa
sig alla við að fylgjast með til þess eins að
komast af, hvað þá þegar að því kemur
að leiðbeina börnunum inn í framtíðina.
Samtíminn er flókinn og gerir miklar
kröfur til okkar. Sífelld og misvísandi
áreiti, þar sem okkur er sagt hvað sé
okkur fyrir bestu og stöðugar breytingar á
athöfnum daglegs lífs gera okkur óörugg
og vandræðaleg. Stenst ég kröfurnar?
Ræð ég við hlutverk mitt?
Sennilega hefur aldrei verið eins erfitt og
nú að ala upp börn og búa þau undir það
líf sem bíður þeirra ...
En hvað er til ráða? ... Ég hygg að
mikilvægast af öllu fyrir börnin og ekki
síður foreldrana sé að greina milli þess
sem skiptir máli fyrir varanlega velferð
einstaklingsins og þess sem ekki skiptir
máli ... Staðreyndin er sú að líf okkar er eins
og Vorsöngur Mendelsohns: við öðlumst
hamingju og velsæld ef við ræktum með
okkur þá eiginleika sem Mendelsohn léði
sínum Vorsöng. Eiginleikana sem skilja
milli feigs og ófeigs, tryggja okkur farsæld
og langlífi, gera okkur sígild. Eiginleikana
sem koma frá hjartanu og ná til hjartans.
Það sem okkur ber að varast eru
eiginleikar dægurflugunnar, þess sem
nýtur vinsælda um stundarsakir en er
dæmt til að deyja. Við getum ekki orðið
farsæl ef við keppumst sífellt við að
hlaupa eftir tískusveiflum og reynum
alltaf að vera eins og við höldum að aðrir
vilji hafa okkur. Sá sem lætur stjórnast af
slíku lætur ekki hjartað ráða för, hann er
ekki hann sjálfur og öðlast ekki farsæld.
Við ættum því að líta á lífið eins og
tónlistina, tiltekin tónlist nær til hjartans,
verður sígild og öðlast eilíft líf meðan
hinn hlutinn skoppar á yfirborðinu, nýtur
stundarvinsælda, nær ekki til hjartans og
gleymist. Galdurinn snýst um að finna
leiðina til hins varanlega, trausta og
óumbreytanlega en láta ekki glepjast af
gylliboðum, lýðskrumi og hégóma. Að
standa sjálf fyrir sínu, - óháð tíma og rúmi
- ætti að vera takmark okkar allra.
Ólafur Arngrímsson
Höfundur er skólastjóri Stórutjarnaskóla.
Galdurinn snýst um að finna leiðina til hins varan-
lega, trausta og óumbreytanlega en láta ekki glepjast
af gylliboðum, lýðskrumi og hégóma.
VARANLEG VELFERÐ
Ólafur Arngrímsson
Lj
ó
sm
yn
d
f
rá
h
ö
fu
n
d
i