Skólavarðan - 01.03.2009, Side 6

6
SKÓLAVARÐAN 2.TBL. 9. ÁRG. 2009
GESTASKRIF: STEFÁN EINAR STEFÁNSSON
veikleika, væntingar til lífsins.
Sé það gert minnkar hættan á því að
einstaklingar álíti framferði sitt snúa að
orðspori einu saman, en á síðustu árum
hefur verið lögð þung áhersla á gildi þess
fyrir hvern og einn. Þegar orðsporið er þannig
vegið og metið til fjár með einum eða öðrum
hætti er ætíð hætta á að einstaklingurinn
finni sig í þeim aðstæðum að aðeins það
sem sjáist og kunngjört sé skipti máli en
ekki grundvallarviðhorf og hegðan, jafnvel
þar sem enginn sér til. Orðsporið eitt og
sér er einskis virði ef það byggist á fölskum
forsendum. Mikilvægt er að hlúa þannig
að einstaklingum, ekki síst á námsferli
þeirra, að þeir skynji og skilji þá veigamiklu
staðreynd að persónuleiki þeirra og viðhorf
til grunngilda lífsins skiptir þá sjálfa miklu
en ekki aðeins þá sem verða á leið þeirra
um lífsveginn.
„Og þá er maður í háum skóla...“
Til þess að einstaklingar geti skilið ábyrgð
sína, réttindi og skyldur, er nauðsynlegt
að móta með þeim skilning og getu til að
greina umhverfi sitt og samfélag. Það er ekki
meðfæddur hæfileiki og þess vegna hafa
foreldrar og menntastofnanir það hlutverk
með höndum að innræta börnum og
unglingum ákveðin viðhorf til þess sem gott
getur talist og sömuleiðis þess sem forðast
ber og samræmist ekki góðum siðum. Af
fjölþættum verkefnum menntakerfisins má
jafnvel fullyrða, ekki síst nú á dögum, að
þar sé á ferðinni mikilsverðasta framlag
þess til samfélagsins. Þá staðreynd orðaði
dr. Sigurbjörn Einarsson biskup vel er hann
sagði í predikun sem hann flutti í tilefni 75
ára afmælis Háskóla Íslands:
Og þá er maður í háum skóla, þegar mest
reynir á manngildi og lífsgæfan er í húfi.
Hinn háa skóla og mikilsverða er sam-
kvæmt honum ekki aðeins að finna í
stofnunum sem kenna sig við það skólastig
heldur á öllum þeim stöðum þar sem
maðurinn reynir sjálfan sig og tekst á við
spurningar er lúta að manngildi og gæfu
lífsins. Sú glíma er nefnilega ekki aðeins háð
í byggingum háskólanna heldur á heimilum,
í leikskólum, grunn- og framhaldsskólum.
Glímunni sem háð er innan skólanna við
spurningar um manngildi og lífsgæfu er
ætlað það sérstæða hlutverk að gera þann,
sem til hennar gengur, betur undir það
búinn að mæta raunverulegum áskorunum
fyrr eða síðar á lífsleiðinni. Sá sem fengið
hefur tækifæri til þess að vega og meta
hluti, aðstæður, jafnvel orð, á vogarskálum
réttlætis og þess gildismats sem samfélagið
byggir á er líklegri til þess að standast
freistingar, gylliboð og siðlausa framgöngu,
en sá sem ekki hefur glímt undir leiðsögn
þeirra sem veginn hafa fetað á undan.
Hver er leiðarsteinninn?
Hér að ofan fullyrti ég að lykillinn að því
að þekkja sjálfan sig væri meðal annars
fólginn í því að þekkja það samfélag sem
maður er sprottinn úr, menningu þjóðar
sinnar, tungumál, bókmenntir og annað
það erfðafé sem kynslóðir fyrri tíðar hafa
skilið eftir sig. Skólakerfið hefur mikilvægu
hlutverki að gegna í þessum efnum og í
aðalnámskrá grunnskólanna frá 2007 er
sérstaklega tiltekið að nám í kristnum
fræðum, siðfræði og trúarbragðafræðum
sé: „ætlað að stuðla að menntun og þroska
nemenda og efla skilning þeirra á íslensku
samfélagi og menningu í fortíð og nútíð.“ Er
þar ennfremur sagt að: „saga og menning
þjóðarinnar verður vart skilin án þekkingar
á kristinni trú og siðgæði og sögu kristinnar
kirkju.“
Aðalnámskráin er skýr hvað þetta varðar
en á síðustu árum hefur þó gætt aukinnar
gagnrýni í garð skólakerfisins fyrir þann
þátt uppfræðslunnar sem lýtur að kristnum
lífsskoðunum og kristnum trúararfi. Hafa
þar ýmsir aðilar gengið hart fram og krafið
skólakerfið um hlutlausa afstöðu gagnvart
trúarbrögðum heimsins. Hefur því meðal
annars verið haldið á lofti að þekking á lífi
og starfi Jesú frá Nasaret þjóni þeim tilgangi
einum að vinna kristinni kirkju brautargengi.
Ekki skal ég halda öðru fram en að frásagnir
þessar birti jákvæða mynd af kristinni
kirkju og þeirri lífsskoðun sem hún heldur
á lofti, en þessar frásagnir hafa öðru og
ekki síður mikilvægu hlutverki að gegna.
Þær gefa ungu fólki færi á því að spyrja
áleitinna siðferðilegra spurninga um rétt
og rangt, náungakærleika og réttlæti. Þær
miðla gildismati sem verið hefur förunautur
íslensku þjóðarinnar um allar aldir í sögu
hennar.
Árin framundan
Íslenska þjóðin hefur nú orðið fyrir miklu
áfalli og enn munu neikvæðar fréttir berast
um framtíðarhorfur í efnahagslegu tilliti. En
íslensk þjóð mun um ókomna framtíð byggja
landið sem hún hefur hlotið í arf og ekki er
ástæða til að ætla annað en að með samhentu
átaki og fyrirhyggju megi reisa landið við að
nýju og byggja upp blómlega atvinnuvegi.
Það verður þó aðeins gert ef unga fólkið í
landinu fær til þess það veganesti sem best
getur dugað til langrar framtíðar. Kennarar
dagsins í dag hafa þar ríku hlutverki að
gegna og munu ráða miklu um það hvernig
til tekst á komandi áratugum. Í allri kennslu
og nálgun á viðfangsefni nemenda verður að
kosta kapps við að tala máli góðs siðgæðis,
þeirra gilda sem lengst og best hafa dugað
landi og þjóð. Verkvitið eitt og sér dugar
skammt ef siðvitinu er áfátt.
Stefán Einar Stefánsson
Höfundur er sið- og guðfræðingur.
Þegar orðsporið er þannig vegið og metið til fjár með einum
eða öðrum hætti, er ætíð hætta á því að einstaklingurinn finni
sig í þeim aðstæðum að aðeins það sem sjáist og kunngjört
er skipti máli en ekki grundvallarviðhorf og hegðan, jafnvel
þar sem enginn sér til.
�������������������������������������������������������������� ����������
���������� �����������
���������������
����������
��������������