Skólavarðan - 01.03.2001, Síða 4

Umræðan
5
Auður Torfadóttir:
Svar mitt við þessari spurningu er jákvætt.
Ég byggi þessa skoðun m.a. á því sem ég
hef kynnt mér af því sem hefur verið rann-
sakað og ritað um það hvenær heppilegast
er talið að börn hefji nám í erlendum
tungumálum og hvernig sé æskilegast að
haga kennslunni. Þó er sá fyrirvari á skoðun
minni að rétt sé að málum staðið.
Taka verður tillit til aldurs og þroska barna
þegar kennslan er skipulögð og sjá til þess að
aðferðir séu við hæfi. Börn þurfa að fá að læra
tungumál á sínum eigin forsendum, gegnum
leiki, athafnir, söngva, myndefni, hlustunar-
efni og skapandi starf af ýmsum toga.
Fræðimenn eru ekki á eitt sáttir um gildi
þess að hefja tungumálanám á unga aldri og
engar rannsóknir hafa sýnt fram á afgerandi
niðurstöður til eða frá eftir því sem ég best
veit. Þeir sem aðhyllast að byrjað sé
snemma, og þeir virðast vera fleiri, færa rök
fyrir því að börn séu sérstaklega móttækileg
og næm fyrir því að tileinka sér ný tungu-
mál; þau séu áhugasöm, ófeimin, forvitin
og opin fyrir því að taka þátt í alls kyns at-
höfnum. Þeir benda á að hjá börnum verði
málanám ómeðvitaðra en hjá þeim sem
eldri eru og þar með eðlilegra. Þeir hinir
sömu benda á að þegar komið sé fram á
unglingsár hafi margir þessir eiginleikar
glatast og í staðinn hafi sjálfsvitund aukist
og einstaklingar séu viðkvæmir fyrir því að
gera mistök, feimnir og upplifi ýmsar
hömlur.
Efasemdamenn benda hins vegar á að
unglingar og fullorðnir hafi margt til að
bera umfram börn þegar að tungumálanámi
kemur. Þeir nefna meiri vitsmunaþroska,
betri skilning á því hvernig við lærum, betri
tök á námi og telja að allt þetta flýti fyrir og
geri það að verkum að tungumálanám
gangi hraðar og markvissar fyrir sig.
Hér á landi og víðar hafa menn haft af
því nokkrar áhyggjur að tungumálanám á
unga aldri hafi truflandi áhrif á móðurmál.
Sjálfsagt eru til einstaklingar sem þetta á
við um. Hins vegar hafa rannsóknir sýnt
fram á að nám í erlendu máli styrki al-
menna málvitund barna, þannig að bæði
móðurmál og erlent mál njóti góðs af.
Alls staðar í nágrannalöndum okkar er
tungumálakennsla hafin fyrr og sums staðar
er hún komin niður í sex ára bekk. Ég hef
ekki fengið viðhlítandi svör við því hvers
vegna sú ákvörðun var tekin að hefja ensku-
kennslu hér á landi við tíu ára aldur. Ég
hefði talið skynsamlegra að byrja við átta
ára aldur og þar með hefði fengist rúm til
að hefja kennslu í öðrum tungumálum fyrr
en nú er gert.
Ef rétt er að verki staðið er tungumál
mjög þroskandi fyrir einstakling. Æskilegt
er að gefa börnum sem fyrst tækifæri til að
læra erlent mál sér til gagns og ánægju. Það
auðgar nám þeirra, víkkar sjóndeildarhring-
inn, gefur innsýn í menningu annarra landa
og getur lagt grunn að auknum skilningi og
umburðarlyndi gagnvart öðrum þjóðum.
Valgerður Eiríksdóttir:
Við upphaf síðasta skólaárs kom til fram-
kvæmda sú breyting menntamálayfirvalda
að gera ensku að fyrsta erlenda tungumáli
sem nemendur í íslenskum grunnskólum
læra, í stað dönsku áður. Um leið var sú
ákvörðun tekin að láta námið hefjast fyrr.
Samkvæmt því hefst enskukennsla í fimmta
bekk en dönskukennsla í sjöunda bekk í
stað sjötta bekkjar áður. Í kjölfar breyting-
arinnar fór af stað mikil umræða um rétt-
mæti hennar og sýndist sitt hverjum.
Mörgum fannst vegið að dönskunni, sum-
um að verið væri að gera enskunni of hátt
undir höfði og enn öðrum fannst ekki tíma-
bært að hefja nám í erlendu tungumáli
svona snemma, þar sem nemendur væru
enn að glíma við að ná tökum á sínu eigin
móðurmáli.
Ég tel þessa breytingu af hinu góða og
hún sýnir mér að hér er brugðist við vissu
ástandi í málumhverfi okkar. Allir vita að
áhrif enskrar tungu eru sterk á Íslandi og ná
til ólíkra hópa manna. Börn eru þar ekki
undanskilin. Þau eru virkir neytendur í
gegnum sjónvarp og efni tengt tölvum, svo
sem leiki og internet.
Um það hefur heldur aldrei verið deilt að
þörf Íslendinga til að læra erlend tungumál
er mikil og hefur aldrei verið meiri en nú
þegar þjóðin er komin mitt í hringiðu upp-
lýsingaþjóðfélagsins.
Öðru hverju heyrast raddir um að færa
eigi tungumálakennslu enn neðar, jafnvel
að upphafi skólagöngu. Af hverju ekki?
Margar kenningar eru á lofti um að því
yngri sem nemendur eru, því móttækilegri
séu þeir fyrir námi, m.a. málanámi. Ég tel
það ótvíræðan kost að nýta þessa hæfileika
barna séu þeir fyrir hendi og hvet skólayfir-
völd til að kynna sér málið. Til að gera svo
róttæka breytingu þarf að huga að fram-
kvæmd hennar í tíma. Líta þarf til mennt-
unar þeirra kennara sem tækju að sér þessa
kennslu og gera til þess strangar kröfur að
þeir hafi nægjanlega góð tök á tungumálinu
og ferskar hugmyndir um uppbyggingu
námsins. Kennarar þurfa að eiga greiðan
aðgang að námskeiðum þar sem fjallað er
sérstaklega um byrjendakennslu, en víða
um hinn enskumælandi heim er boðið upp
á slík námskeið. Þar er áhersla lögð á
óhefðbundnar leiðir í gegnum tal, leiki og
söngva, enda engin leið að reikna með lestri
og ritun fyrstu árin. Þá þarf einnig að skapa
sveigjanleika í stundaskrá nemenda, en ég
sé fyrir mér að 15-20 mínútur á dag sé
hæfilegur skammtur fyrir unga byrjendur.
Ég er ekki í minnsta vafa um að auðvelt er
að vekja áhuga barna á efninu ef rétt er á
málum haldið. Reynsla mín af kennslu í
fimmta bekk lofar góðu og það er sérlega
gaman að sjá hve nemendur taka virkan
þátt og koma oft skemmtilega á óvart með
eigin frumkvæði.
Ég tel það skyldu grunnskólans að leggja
góðan grunn að tungumálanámi Íslendinga
og metnað í að gera sem flesta færa um að
tjá sig á erlendum málum.
Margir eru þeirrar skoðunar að
tungumálakennsla hefjist of seint á
skólaferlinum. Á evrópsku tungu-
málaári er við hæfi að leita svara við
þessari spurningu og Skólavarðan
fékk til liðs við sig þær Auði Torfa-
dóttur, dósent í ensku við Kennara-
háskóla Íslands og Valgerði Eiríks-
dóttur, kennara við Fellaskóla í þessu
skyni.
Á að byrja fyrr að
kenna börnum erlend tungumál?