Gerðir kirkjuþings - 2010, Blaðsíða 37

37
Fyrir nokkrum árum hlustaði ég á fyrirlestur um aðskilnað ríkis og kirkju. Fyrirlesari
sagði að við hlytum að stefna að fullum aðskilnaði samkvæmt þeirri grundvallar-
afstöðu að jafnræði skyldi ríkja milli allra trúarbragða. Og hann hélt vangaveltum
sínum áfram: Kirkjan á að boða kristna trú, sagði hann, hún á ekki að hafa með
höndum stjórnsýslulegt hlutverk. Það hlyti meira að segja að slæva raunverulegt
ætlunarverk trúboðenda. En þar sem ég sat úti í sal spurði ég innra með sjálfum mér:
Er þetta með öllu illt, ef niðurstaðan verður sú að gera boðandann/bírókratann
meðvitaðan um ábyrgð sína í fjölmenningarlegu umhverfi? Er kirkja sem kappkostar
að vera umburðarlynd; kirkja sem skilgreinir það sem hlutverk sitt að veita öllum
viðhorfum rými, að virða mannréttindi allra, líka samkynhneigðra - er hún ekki
eftirsóknarverðari en ágeng kirkja, slitin úr formlegum tengslum við þjóðfélagið?
Svar mitt er játandi. Og þetta er skýringin á því hvers vegna ég vil fara varlega í
sakirnar í öllum breytingum á þessu sviði, fyrst og fremst til að ná því markmiði sem
ég nefndi í upphafi máls míns, að skapa víðsýnt og umburðarlynt samfélag. Það á að
mínu mati að vera okkar leiðarljós í hvívetna.
Þetta breytir því ekki að kirkjan á að vera brennandi í andanum, ætíð trú sínum
boðskap, óhrædd og óbugandi, siðferðilegur vegvísir sem aldrei bregst sem slíkur,
kjölfesta og klettur, ætíð til að reiða sig á í sviptivindum samtímans. Það voru einmitt
margir kirkjunnar menn í framvarðarsveit friðarhreyfinganna á níunda áratugnum sem
felldu alræðiskerfin austan múra. Vestan megin risu þeir upp gegn tískubábiljum þess
tíma, hernaðar- og valdahagsmunum, ekki alltaf lofaðir og prísaðir, ekki heldur innan
eigin raða. En á endanum höfðu þeir sigur. Meðaldrægu kjarnorkuflaugarnar voru
teknar niður. Og síðan hrundi múrinn. Þegar vitnaðist hvers grasrótarlýðræðið var
megnugt, þá tók sú vitneskja á rás og varð eftir það ekki stöðvuð.
Í Nýja testamentinu segir frá því er djöfullinn freistaði Jesú, og freistarinn sagði: Ef
þú ert Guðs sonur, þá bjóð þú, að steinar þessir verði að brauði. En Jesús svaraði:
Maðurinn lifir ekki á brauði einu saman, heldur sérhverju orði, sem fram gengur af
Guðs munni (Matt 4, 4).
Það var í augum freistarans sönnun um almætti að geta breytt steinum í brauð. Að
geta breytt leir í gull. Það er draumurinn um að geta skapað auð úr engu. Þetta er
sagan um strit mannsins og baráttu við náttúruöflin, sagan um óttann við hungur og
örbirgð; óttann við ósigur og dauða. Því engin skepna getur lifað án matar og
maðurinn getur ekki lifað án brauðs.
En það hrekkur ekki til. Mannsandinn þráir og þarf meira, ef samfélag á að þrífast.
Í mannkynssögunni hafa af og til verið gerðar tilraunir til þess að finna út hvort
maðurinn geti lifað á þessu brauði einu saman. Íslendingar hafa nýlokið einni slíkri
tilraun. Hún heppnaðist ekki vel.
Reyndar var gengið óvenju langt í þessari tilraun okkar. Hún átti rót að rekja allt aftur
til loka áttunda áratugarins þegar Margrét Thatcher, járnfrúin breska, sagði eftir-
minnilega, að græðgi væri góð. Okkar útgáfa var mildari og jákvæðari: Virkjum
eignagleðina. Þannig var það orðað hér á landi.