Gerðir kirkjuþings - 2010, Síða 44

44
Hlutverk og staða þjóðkirkjunnar í siðvæðingu samtímans
Erindi Stefáns Einars Stefánssonar guðfræðings og viðskiptasiðfræðings

Forseti kirkjuþings
Biskupar
Ráðherra dóms- og mannréttindamála,
aðrir góðir gestir.

Ég vil hefja þessa framsögu mína á því að lýsa þakklæti fyrir að fá tækifæri til að tala
til ykkar hér í dag. Það er mér sannur heiður og hlutskipti sem ég tek afar hátíðlega.

I
Yfirskrift erindisins ber það með sér að það sem til umfjöllunar er – getur seint talist
léttvægt eða auðgreinanlegt í eðli sínu. „Hlutverk og stöðu þjóðkirkjunnar“ er erfitt að
greina með nákvæmum hætti og enn vandast málið þegar fjallað skal um það hlutverk
og þá stöðu sem felst í hinu brýna verkefni: Siðvæðingu samtímans. Við höfum orðið
fyrir áfalli og um það hefur margt verið rætt og ritað og óþarfi að rekja það nánar hér.
Hitt er þó vert að árétta að hið siðferðislega niðurbrot er hvarvetna sýnilegt og jafnvel
á stundum áþreifanlegt. Ekki aðeins það niðurbrot sem leiddi til hrunsins og komið
hefur fyrir augu landsmanna eins og opið pandórubox, þar sem illvirki fjárglæfra-
manna eru staðreynd og dansinn sem gjarnan er kenndur við Hruna, sést stiginn fyrir
hönd heillar þjóðar. Hið siðferðislega niðurbrot er nefnilega af tvennum toga. Það sem
átti sér stað í aðdraganda hrunsins og það sem hrunið sjálft hefur leitt af sér. Að öllum
líkindum hefur böndum verið komið á alvarlegustu þætti þess fyrrnefnda en hið
síðarnefnda heldur áfram og óvíst hver endastöð þeirrar vegferðar verður. Átökin í
samfélaginu hafa magnast og orðið sýnilegri, margir eru þeir til sem ekki sjást fyrir.
Sumir vissulega knúnir áfram af réttlátri reiði, en aðrir sem nú sæta færis og telja
málstað sinn falla í frjórri jarðveg en áður. Við erum stödd á, svo vitnað sé til
Matthíasar Johannessen, vígvelli siðmenningar. Og þar eru það ekki aðeins góðu
mennirnir sem innbyrðis berjast. Þar eru einnig háðar orustur þess sem réttilega má
nefna siðmenningu og þess sem án nokkurs vafa má kalla ómenningu og niðurrifsöfl.

Inn í þetta tvíþætta siðrof talar kirkjan og hefur gert, það er hlutverk hennar. Og spyrja
má: Hefur hún haft áhrif í rétta átt, þ.e. í átt til jafnvægis í samfélaginu og aukins
friðar? Hefur hún náð eyrum landsmanna og hefur boðskapur hennar haft eitthvað að
segja í opinberri umræðu? Margt bendir því miður til að kirkjan hafi ekki náð þeim
markmiðum sem henni er ætlað hvað þetta varðar og það er áhyggjuefni – jafnt fyrir
kirkju og þjóð. Vissulega eru talsmenn þjóðkirkjunnar margir og vinna sleitulaust í
söfnuðum sínum árið um kring. En boðunin fer fram á ýmsum vettvangi og ásýnd
kirkjunnar mótast meðal annars af framgöngu þeirra sem mest eru áberandi á hennar
vettvangi. Traust þjóðarinnar til hennar og líkurnar til þess að þjóðin leggi við hlustir
þegar kirkjan talar, ræðst ekki einvörðungu af þeim orðum sem mæld eru af munni
fram í prédikunarstólum kirkna, heldur einnig öðru því sem kirkjan lætur frá sér fara
og þess sem til hennar sést. Miðað við allt það góða starf sem þjóðin sækir í kirkjum
landsins, er dapurlegt að sjá í nýlegum þjóðarpúlsi Capacents að traust til
stofnunarinnar mælist ekki nægilega mikið.1 Vissulega spila þar inní erfið mál sem

1 Stuðningur við Þjóðkirkjuna flokkast sem hér segir: 39% bera mikið traust til hennar, 24% bera hvorki mikið né lítið traust til
hennar og 35% bera lítið traust til Þjóðkirkjunnar.