Félagsbréf - 01.03.1963, Side 22

Ef allt er talið, skipta verkin frá
ísöld tugum þúsunda. Dreifast fundar-
staðirnir, sem hér skipta máli, bæði
um Evrópu og Asíu. Verkin eru til-
tölulega nýfundin, eða svo má telja,
eru vart meira en sjötíu ár, síðan ljóst
fór að verða um þetta svið. Stóð styr
um aldur verkanna, og alltaf er það
óhjákvæmilegt að vita, hve gamalt
hvert verk er. Hvernig er farið að því?
Þau skiptast í þessu tilliti í tvo meg-
in hópa: 1) Það, sem unnið er á föst-
um grunni, og þá á steinfleti, Felskunst
á þýzku, art pariétal á frönsku, ég mun
nefna hóp þennan bergmyndir, 2) í
öðru lagi hinar lausu smámyndir, á
frönsku art mobilier, á þýzku Klein-
kunst. Er yfirleitt hægara að átta sig
á aldri verka af seinna taginu, því
gripirnir finnast alloft innan um
aðra fornleifar og í vel þekktum
lögum. Það var þessi hópur, sem menn
komust fyrst í kynni við. Það var um
miðbik 19. aldar. Franski dýrafræð-
ingurinn Édouard Lartet vann þá að
rannsóknum á steingervingum, og var
hann á ferðinni í Suður- og Mið-Frakk-
landi. Við bólstað fornsteinaldar-
manna við hellinn La Madeleine í
Vézére dal í Dordogne, gróf hann út
mammútstönn, sem á var rist mynd af
mammút. Rist hafði verið á tönnina
ekki löngu eftir, að dýrið hafði verið
fellt. Listamaðurinn hafði sem sagt
verið uppi á þeim tímum, er mammút-
fílar höfðust við í Frakklandi. Athug-
anir þessar gerði Lartet um og eftir
1860.
10 FÉLAGSBRÉF
Bergmyndirnar eru verr tímasettar,
og aðdragandinn að fullri sönnun um
þær er um margt einkennilegur. Vitað
er, að fyrr á öldum vandi fólk kom-
ur í einn hinna mörgu hella í
Dordogne, sem geyma myndir jökul-
aldar. Er heim kom, sagði það jafnan
í tíðindum, að á veggjum hellanna
mætti greina málaðar, kirkjuleg-
ar myndir og tákn heilög. Nú eru all
margir hellanna í þéttbýlum héruðum
og bera þess oft merki í einu og öðru,
að fólk liafi gengið í þá síðustu aldirn-
ar, en það leið á löngu, áður en list
þessi kæmist í sjónmál vísindanna og
dómbærir skildu, hvað þarna væri um
að ræða. Árið 1864 var einn af þekkt-
ustu vísindamönnum Frakka, dr. Garri-
gou, á ferð um minjasvæði í Pyrenea-
fjöllum og gekk þá í hellinn Niaux,
þar sem margt er mynda og meðal
annars glæst málverk. Hann lét þó
nægja að skrifa í dagbók sína: „Á
hellisveggnum eru málverk, hver árinn
kann það að vera?“ Nokkru seinna,
árið 1875, fór spænskur aðalsmaður,
Marcelius Sautuola, að grafa við
munna hellisins Altamira, en hann er
í Calabríuhéraði á Norður Spáni. Þar
gat að líta mannvistarlög frá ísöld og
nokkru innar sá hann, hvar voru svartar
teikningar á veggjum hellisins. Fjór-
um árum seinna er hann á sama stað
ásamt dóttur sinni tólf ára. Henni varð
gengið inn eftir helli. Gerðist næst,
að faðir hennar heyrði hana hrópa:
„Pabbi, þarna eru naut!“ Það voru
myndir af vísundum. Honum þótti ein-