Félagsbréf - 01.03.1963, Side 42

geyma það, sem sameiginlegt er með
flestum draugasögum.
Hvað veldur því, spyr Schelderup,
að fólk leggur trúnað á efnisfyrirbæii
og drauga og útbreiðir sögur af slíku,
þegar staðreyndagrundvöllur þeirra er
svo veikur? f fyrsta lagi koma þar
til möguleikar á fjöldaskynblekking-
um og ofskynjun. í öðru lagi sálræn
vandamál, sem hlutaðeigandi aðilar
eiga við að stríða og nefnir hann dæmi
um hvort tveggja. Ég læt dæmið um
hið fyrra fylgja í þýðingu hér á eftir.
„Henry Sidgwick, fyrsti forseti
brezka sálarrannsóknarfélagsins, velti
því oft fyrir ssr, hvers vegna hann varð
aldrei vitni að efnisfyrirbærum á mið-
ilsfundum við óyggjandi kringumstæð-
ur, enda þótt margir þátttakendur
fullvissuðu hann um, að þeir hefðu
séð slík fyrirbæri. Hann taldi, að
hann hefði fundið lykil að skýring-
unni í sögu, sem honum var sögð í
samkvæmi um Mazzini, hinn fræga
ítalska byltingarforingja. Mazzini hafði
eitt sinn séð hóp manna stara til him-
ins. Sjálfur sá hann ekki neitt og
spurði því einn í hópnum, livað það
væri sem þeir horfðu á. „Krossinn, —
sjáið þér hann ekki?“ spurði maður-
inn. Mazzini gat ekki séð neinn kross,
enda þótt allir hinir fullvissuðu hann
um, að krossinn væri þarna. En einn
maðurinn virtist greindarlegri en hinir
og virtist á báðum áttum. Mazzini
spurði hann, hvað hann sæi. „Kross-
inn“, svaraði hann, „þarna!“ Mazzini
tók í öxlina á honum og hristi hann og
sagði: „En það er alls enginn kross
þarna.“ Það birti yfir andliti mannsins,
eins og hann hefði vaknað af draumi.
30 FÉLAGSBRÉF
„Nei“, sagði hann, „það er alveg rétt
hjá yður, það er bara alls enginn kross
þarna.“ Og þeir gengu burtu saman
og létu bina um að halda áfram að
liorfa á krossinn.“
ESP er skammstöfun úr ensku:
„extrasensory perception“, sem mætti
þýða „yfirskilvitleg skynjun“. ESP er
notað um hæfileika mannsins til að
taka við utanaðkomandi áhrifum án
hjálpar þekktra skynfæra. Sú grein
sálarfræðinnar, sem rannsakar þennan
þátt sálarlífsins, nefnist á ensku para-
psychology. Þetta er yngsta svið sálvís-
indanna, en óhætt er að segja, að þar
hafi margt komið fram á stuttum tíma.
Með hjálp staðtölulegra aðferða hefur
verið unnt að staðfesta, að fjarhrif
(telepathy) og skyggni (clairvoyance)
eiga sér stað, enda þótt menn hafi
þessa hæfileika í mjög misjöfnum mæli.
Um eðli þessara hæfileika er fátt
vitað enn, en höf. dregur það saman
í nokkrum orðum (bls. 254): „Enda
þótt hluti framvindunnar sé meðvit-
aður. ... er ekki um að ræða beinan
flutning ákveðinnar hugsunar frá
einni meðvitund til annarrar. Leiðin
liggur um hið dulvitaða. Á einhvern
hátt verður móttakandinn ómeðvitað
þátttakandi í efni þeirrar hugsunar,
sem flytzt, og frá dulvitundinni berst
það gegnum tilfinningar, hugsanir og
myndir, sem eru meira eða minna í
tengslum við þá vitneskju, sem um er
að ræða. En sjálfur kjarni fjarhrifa-
sambandsins er enn ekki sálfræðilega
skýr eða skiljanlegur.“
Ógrynni er til af frásögnum um
sýnir, vitranir eða aðra vitneskju, sem
borizt hefur hlutaðeigandi sjálfkrafa,