Fréttablaðið - 29.09.2016, Síða 19

E f Bandaríkin ein eru undan skilin var hvergi nokkurs staðar í heim-inum að finna lýðræði fyrr en um 1850 þegar byltingaralda reið yfir
Evrópu og fæddi m.a. af sér Þjóð-
fundinn í Lærða skólanum 1851.
Byltingarnar voru að vísu barðar
niður allar sem ein, en þær skiluðu
eigi að síður drjúgum árangri þegar
frá leið. Lýðræðisríkjum heimsins
fjölgaði smám saman í 25 milli
heimsstyrjaldanna, en þeim fækk-
aði síðan niður fyrir tíu í síðari
heimsstyrjöldinni. Þessar tölur
eru reistar á viðtekinni flokkun
stjórnmálafræðinga. Frá 1945 til
1960 fjölgaði lýðræðisríkjum upp í
35 eða þar um bil, en þeim fjölgaði
ekki frekar 1960-1980.
Árin 1980-2000 rauk fjöldi
lýðræðisríkja upp í 90 sem nam
þá næstum helmingi allra landa
heimsins. Þarna munaði einna
mest um hrun kommúnismans um
1990. Eftir aldamótin 2000 hægði á
útbreiðslu lýðræðis. Engin fjölgun
hefur átt sér stað í hópi lýðræðis-
ríkja frá 2006 eins og ég lýsti á
þessum stað 5. marz 2015. Mörg
lönd hafa dregið úr eða snúið baki
við lýðræði undangengin ár, t.d.
Rússland og Tyrkland og einn-
ig Bangladess og Taíland. Ein-
ræðisríkjum fækkar, rétt er það, en
fáræðisríkjum þar sem hvorki ríkir
einræði né lýðræði fjölgar að sama
skapi. Jafnvel ESB-ríkin Ungverja-
land og Pólland sýna merki um
dvínandi virðingu fyrir lýðræði og
mannréttindum í blóra við grund-
vallarhugsjónir ESB. Bandaríkin
voru m.a.s. felld úr efsta flokki í
nýrri skýrslu frá Freedom House
um lýðræði og frelsi og standa nú
að baki ESB-þjóðanna í lýðræðis-
legu tilliti. Svo bregðast krosstré
sem önnur tré.
Að breyta rétt
Í þessu ljósi er vert að skoða þá
staðreynd að Alþingi hafa ekki
enzt fjögur ár til að staðfesta niður-
stöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar
um nýju stjórnarskrána 2012,
stjórnarskrá sem 2/3 hlutar kjós-
enda lýstu stuðningi við. Stjórn-
málamenn og aðrir virðast reyna
að skýla sér á bak við veiklun lýð-
ræðis í öðrum löndum til að rétt-
læta virðingarleysi þeirra sjálfra
gagnvart leikreglum lýðræðisins
hér heima. Við ættum heldur öll
sem eitt að gæta þess að einmitt
núna fer einstaklega illa á að senda
lýðræðinu langt nef. Nú þegar lýð-
ræði á undir högg að sækja í Evr-
ópu og Bandaríkjunum af öllum
stöðum ber brýna nauðsyn til að
Alþingi breyti rétt og víki í engu
frá djúpstæðri virðingu Íslendinga
fyrir lýðræði.
Alþingi þarf að sýna umheim-
inum að Íslendingum var alvara
þegar þeir brugðust við banka-
hruninu 2008 með því að semja
lýðræðislegustu stjórnarskrá sem
sögur fara af að allra dómi sem
gerst þekkja, og er þá átt bæði við
inntak nýju stjórnarskrárinnar
og aðferðina sem var notuð við
samningu hennar. Ísland er nú í
aðstöðu til að senda umheiminum
örvandi boð um fegurð og nota-
gildi lýðræðis, boð sem vinir lýð-
ræðis og mannréttinda um allan
heim myndu fagna. Sú staðreynd
að Alþingi hafa ekki enzt fjögur
ár til að senda frá sér svo sjálf-
sögð boð vekur eftirtekt, undrun
og einnig áhyggjur ekki bara hér
heima heldur einnig í útlöndum.
Undir högg að sækja
Þorvaldur
Gylfason
prófessor
Í dag
Í tilefni af alþjóðlegum kaffidegi í dag, 29. september, bjóðum
við 20% afslátt af öllum Siemens og Bosch kaffivélum.
Tilboðið gildir dagana 29. september, 30. september og 1. október eða á meðan birgðir endast.
Á ekki við um önnur tilboð.
Kaffivélar handa
íslenskum
kaffiunnendum.
Kaffidagar hjá Smith & Norland
Fyrirmyndir að utan
Fyrirmyndir utan úr heimi eru
skýrar. Þjóðaratkvæðagreiðslan um
útgöngu Breta úr ESB í vor leið var
ráðgefandi, en engum lýðræðissinna
á Bretlandi eða annars staðar dettur
í hug að ganga fram hjá niðurstöð-
unni nema þá kannski Skotum tak-
ist fyrir dómstólum að sýna fram á
lögmætt neitunarvald sér til handa.
Bandaríkjaþing breytti ekki stafkrók
í stjórnarskránni sem stjórnlaga-
þingið í Fíladelfíu samdi á fjórum
mánuðum 1787. Þingmenn skildu
að þeim var ekki ætlað að skipta sér
af málinu enda varðar stjórnarskráin
þá sjálfa og starfshætti þeirra. Þingið
sendi stjórnarskrána því áfram
óbreytta til afgreiðslu í fylkjunum
sem þá voru 13 talsins. Þegar níu
fylki höfðu samþykkt textann varð
hann að landslögum.
… sem afturhaldsöflin geta fallizt á
Óvíða hefur það komið skýrar
fram en hér heima hversu illa fallin
þjóðþing eru til að skipta sér af
stjórnarskrám. Vandinn er að sönnu
vel þekktur úti í heimi. Stjórnlag-
aráð samdi fullbúna stjórnarskrá
fyrir opnum tjöldum á innan við
fjórum mánuðum 2011 þannig að
hvergi bar skugga á starfið, engin
minnihlutaálit voru lögð fram og
engar bókanir, enda komu þing-
menn og stjórnmálaflokkar hvergi
nærri verkinu. Stjórnarskrárnefnd
Alþingis hélt 53 fundi fyrir luktum
dyrum sl. þrjú ár til að fjalla um
og úrbeina þrjár af 114 greinum í
frumvarpi Stjórnlagaráðs. Nefndin
reyndist að endingu þríklofin eins
og bókanir brotanna þriggja á vef-
setri forsætisráðuneytisins vitna um.
Einn fv. nefndarmaður, tilnefndur af
Framsókn, lýsti verki nefndarinnar
í heyranda hljóði sem handónýtu á
ráðstefnu í Háskólanum á Akureyri
um síðustu helgi. Annar nefndar-
maður hefur lýst verki nefndarinnar
svo: „Útkoman er sú sem aftur-
haldsöflin geta fallist á.“ Ólíklegt
verður að teljast að frumvarp for-
sætisráðherra sem er byggt á verki
nefndarinnar eftir 53 fundi nái fram
að ganga fyrir þinglok.
s k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 19F i M M T u d a g u R 2 9 . s e p T e M B e R 2 0 1 6
2
9
-0
9
-2
0
1
6
0
4
:4
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
A
B
A
-6
C
D
4
1
A
B
A
-6
B
9
8
1
A
B
A
-6
A
5
C
1
A
B
A
-6
9
2
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
6
4
s
_
2
8
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K