Morgunblaðið - 14.10.2015, Qupperneq 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBER 2015
Fristad Kansas
Vinnufataverslunin
Fákafeni 11
www. .is
ÞÆGINDI OG GÆÐI Í FYRIRRÚMI
VINNUSKYRTUR FRÁ
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Það hamlaði athugun í gjaldeyrismáli
Seðlabankans að öllum tölvupóstum
fyrrverandi ráðuneytisstjóra í við-
skiptaráðuneytinu var eytt.
Þetta kom í ljós þegar kannað var
hvort lögáskilið samþykki ráðherra
væri fyrir hendi á gjaldeyrisreglum
Seðlabankans. Athugun sérstaks
saksóknara leiddi í ljós að samþykkið
var ekki fyrir hendi og felldi emb-
ættið í kjölfarið niður mörg mál
vegna meintra brota á reglunum. Án
samþykkis ráðherra gætu reglurnar
ekki talist viðhlítandi refsiheimild.
Ráða má af svörum þriggja lög-
manna sem Morgunblaðið ræddi við
að óheimilt sé að eyða tölvupóstum
hjá starfsfólki ráðuneyta, nema í
undantekningartilfellum.
Morgunblaðið hefur undir höndum
tölvupóst Sigríðar Logadóttur, aðal-
lögfræðings Seðlabankans, til sér-
staks saksóknara. Þar staðfestir Sig-
ríður að öllum tölvupóstum
ráðuneytisstjórans hafi verið eytt.
„Ég náði í Jónínu Lárusdóttur sem
var ráðuneytisstjóri á þessum tíma
en því miður rifjast lítið upp fyrir
henni. Hún tók engin gögn með sér
úr ráðuneytinu og síðar kom í ljós
þegar hún þurfti að komast í gömul
gögn vegna Landsdómsmálsins að
öllum tölvupóstinum hennar hafði
verið eytt. Í [Seðla]bankanum hafa
heldur ekki fundist neinir tölvupóst-
ar sem formlega staðfesta staðfest-
ingu ráðherra,“ ritaði Sigríður.
Til rannsóknar árum saman
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu á laugardaginn íhuga aðilar
sem voru til rannsóknar á meintum
brotum á gjaldeyrisreglum Seðla-
bankans, án þess að viðhlítandi refsi-
heimild væri fyrir hendi, að fara í
skaðabótamál vegna tjóns af völdum
rannsókna.
Dæmi er um að rannsóknirnar hafi
hafist þegar um haustið 2009 og stað-
ið yfir þar til um vorið 2014, þegar
sérstakur saksóknari felldi niður
meginhluta ákæru í Aserta-málinu.
Hefur umboðsmaður Alþingis
gagnrýnt í bréfi til fjármála- og efna-
hagsráðherra, seðlabankastjóra,
stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar
og bankaráðs Seðlabankans, að emb-
ættið hafi ekki fengið réttar upplýs-
ingar frá efnahags- og viðskiptaráðu-
neytinu (sem tók við af
viðskiptaráðuneytinu 1. október
2009) og starfsfólki Seðlabankans,
þegar hann fundaði með fulltrúum
ráðuneytisins og SÍ í ársbyrjun 2011.
Björgvin G. Sigurðsson, viðskipta-
ráðherra 2007 til 2009, fullyrti í
Morgunblaðinu í gær að þessar
reglusetningar hefðu aldrei komið
inn á sitt borð sem ráðherra og að
aldrei hefði verið beðið um undirrit-
un hans á þeim. Af þessu tilefni hafði
upplýsingafulltrúi Seðlabankans
samband við blaðamann og fullyrti að
fyrirsögn greinar um málið í Morg-
unblaðinu í gær, Samþykkis ráð-
herra ekki óskað, hefði verið efnis-
lega röng. Máli sínu til stuðnings
vísaði upplýsingafulltrúinn á blað-
síðu 17 í bréfi umboðsmanns Alþing-
is. Þar skrifar Tryggvi Gunnarsson,
umboðsmaður Al-
þingis, að í svar-
bréfi ráðuneytis-
ins til hans,
dagsett 25. febr-
úar 2011, hefði
sagt að umrædd-
ar reglur hefðu
verið „formlega
samþykktar af
þáverandi efna-
hags- og við-
skiptaráðherra með bréfi, dags. 12.
desember 2008“.
Bankinn hafi óskað samþykkis
Þá hafi umboðsmaður vikið að
„bréfi bankans til ráðherra, dags. 11.
desember 2008, þar sem seðlabank-
inn óskaði eftir samþykkt ráðherra á
breytingu á reglum um gjaldeyris-
mál“. Voru reglurnar birtar í Stjórn-
artíðindum 15. desember 2008.
Af þessari ábendingu upplýsinga-
fulltrúans má draga þá ályktun að
innan Seðlabankans sé litið svo á að
ábyrgðin á því að fá samþykki ráð-
herra liggi hjá ráðuneyti ráðherrans.
Með þetta í huga vekur athygli að
tölvupóstum ráðuneytisstjórans
skuli hafa verið eytt.
Lögmaður sem óskaði nafnleyndar
sagði slíka eyðingu gagna ekki heim-
ila og vísaði til upplýsingalaga og
laga um Þjóðskjalasafn. Ekki væri
munur á tölvupóstum og stimpluðum
pósti sem berst ráðuneytum.
Geta leitað til umboðsmanns
Hafsteinn Þór Hauksson, dósent í
lögfræði við Háskóla Íslands, segir
aðila sem telja stjórnvald hafa brotið
lög með því að eyða gögnum geta leit-
að til æðra stjórnvalds. Í tilviki ráðu-
neyta sé mögulegt að leita til um-
boðsmanns Alþingis, sem síðan
metur hvort tilefni sé til rannsóknar.
Hafsteinn Þór segir aðspurður að
ef sýnt þyki að stjórnvald hafi ekki
farið að lögum heldur eytt gögnum
geti það orðið tilefni dómsmála. Í
slíkum málum þurfi að sýna fram á
tjón sem kunni að valda bótaskyldu.
Trausti Fannar Valsson, dósent í
lögfræði við Háskóla Íslands, segir
opinberum stjórnvöldum skylt að
varðveita gögn sem varða starfsemi
þeirra. Á slíkri skyldu hafi verið
byggt í réttarframkvæmd og þá sé
hún lögfest í upplýsingalögum frá
2012, eldri upplýsingalögum frá 1996
og í lögum um opinber skjalasöfn.
„Skylda til að varðveita gögn er
bundin við gögn sem hafa þýðingu
um starfsemi hins opinbera í víðum
skilningi. Ef tölvupóstar sem falla
undir þetta viðmið hafa verið vistaðir
inn í málaskrárkerfi, eins og almennt
ber að gera, þá er það nægjanlegt. Þá
þarf ekki líka að varðveita tölvupóst-
inn á viðkomandi vefþjóni eða í tölvu
starfsmanns. Hafi því hins vegar
ekki verið sinnt að koma gagni í við-
eigandi vörslu í viðkomandi skrán-
ingarkerfi þá myndi vera óheimilt að
eyða því. Upplýsingum hjá hinu op-
inbera ber almennt að halda til haga
og er ekki heimilt að eyða, nema með
leyfi Þjóðskjalasafnsins eða í sam-
ræmi við reglur sem það hefur sett.
Það er svo eðli málsins samkvæmt
hluti af skyldum starfsmanna hins
opinbera að gæta að því að fylgja
þessum reglum og viðmiðum.“
Trausti Fannar ítrekar að í sumum
tilfellum sé ekki ólöglegt að eyða
tölvupóstum. Það fari eftir því hvort
upplýsingarnar var hvergi annars
staðar að finna og hvort þær tengd-
ust hinu opinbera yfirleitt. Hann seg-
ir aðspurður að einkapóstar starfs-
manns til maka heyri t.d. undir gögn
sem ekki eru talin tengjast rekstri
hins opinbera. Því sé ekki ólöglegt að
eyða slíkum tölvupóstum.
Öllum tölvupóstum var eytt
 Tölvupóstum fv. ráðuneytisstjóra var eytt  Það torveldaði athugun í gjaldeyrismáli Seðlabankans
 Slík eyðing gagna kann að vera brot á lögum  Upplýsingum hjá hinu opinbera ber að halda til haga
Morgunblaðið/Ómar
Seðlabanki Íslands Öllum tölvugögnum ráðuneytisstjóra í viðskiptaráðuneytinu var eytt.
Guðlaugur Þór Þórðarson, þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, hefur lagt fram fyrirspurn til fjármála- og
efnahagsráðherra varðandi framkvæmd á gjaldeyris-
reglum Seðlabankans. Spyr hann þar m.a. hversu mörg-
um málum hjá gjaldeyriseftirliti Seðlabankans hafi lok-
ið með kæru til efnahagsbrotadeildar lögreglunnar eða
embættis sérstaks saksóknara. Guðlaugur sat í við-
skiptanefnd 2009-2011, í efnahags- og viðskiptanefnd
2011-2013 og situr nú í fjárlaganefnd Alþingis.
„Kjarni málsins er sá að refsiheimildir verða að vera í
lögunum. Borgarinn verður að vita hvað er refsivert. Við
lestur bréfs umboðsmanns Alþingis virðist það skorta [varðandi gjald-
eyrisreglur Seðlabankans] og að farið hafi verið fram af miklu offorsi af
Seðlabankanum, án þess að menn séu með refsiheimildirnar í lögunum.
Það má færa rök fyrir því að þarna sé ekki farið vel með vald, svo ekki sé
dýpra í árinni tekið.“ Spurður um þær auknu valdheimildir sem Seðla-
bankanum voru færðar í kjölfar efnahagshrunsins segist Guðlaugur Þór
hafa áhyggjur af því að „í besta falli hafi verið farið á ystu nöf varðandi
grundvallarreglur réttarríkisins. Réttarríkið á að vera þannig uppbyggt að
við eigum að geta tryggt, sama hvað á gengur í þjóðfélaginu, að grund-
vallarreglur þess séu ávallt virtar. Það er ýmislegt sem bendir til þess að
við höfum í besta falli verið á gráu svæði hvað það varðar,“ segir hann.
Reglur réttarríkisins séu virtar
ÞINGMAÐUR SEGIR SEÐLABANKANN HAFA FARIÐ Á YSTU NÖF
Guðlaugur Þór
Þórðarson
Birgir Ármanns-
son, þingmaður
Sjálfstæðis-
flokksins, situr í
stjórnskipunar-
og eftirlitsnefnd.
„Það liggur
fyrir að nefndin
þarf að taka
málið til nánari
skoðunar. Næstu
skref verða þau
væntanlega að við fáum umboðs-
mann til að gera nánari grein fyr-
ir efni bréfsins og í framhaldi af
því er eðlilegt að kalla eftir við-
brögðum Seðlabankans og fjár-
mála- og efnahagsráðuneytisins
við þeim athugasemdum sem
þarna koma fram. Það ræðst af
þeirri umfjöllun hvernig fram-
haldið verður síðan,“ segir Birgir.
Hann segir aðspurður það
verða skoðað hver ábyrgð emb-
ættismanna er í málinu og hver
reynslan hafi verið af því að fela
Seðlabankanum auknar valdheim-
ildir.
Umboðsmaður komi
á fund nefndarinnar
Birgir
Ármannsson
Jónína S.
Lárusdóttir
Trausti Fannar
Valsson
Hafsteinn Þór
Hauksson