Víkurfréttir - 19.12.1991, Blaðsíða 55

Jólablað
Víkurfréttir
Desember 1991
Ur sögu Utskálakirkju
„Að varla muni tignarlegra hús af
timbri gjört, að finna hér á landi"
arðmenn fögnuðu á
þessu ári 130 ára af-
mæli Utskálakirkju, en
Útskálar eru nteð al-
elstu og rótgrónustu kirkju-
stöðum landsins. A þessum
tímamótum flutti séra Hjörtur
Magni Jóhannsson, sóknar-
prestur Útskálaprestakalls, ágrip
af sögu þessarar höfuðkirkju
Suðumesjamanna. I samráði við
séra Hjört höfum við unnið út-
drátt úr ágripinu sem birtist hér
með:
ELSTU HEIMILDIR FRÁ
ÞVÍ UM 1200
Elstu þekkjanlegu heimildir
þar sem getið er Útskála og
kirkju eru frá því um 1200, í skrá
Páls biskups Jónssonar um kirkju
á Islandi, og bera heimildir þess
vitni að sú kirkja hafi þá þegar
lengi staðið. Frá því á 14. öld er
vitað um presta sem setið hafa á
Útskálum og eflaust hafa prestar
setið staðinn fyrir þann tíma, þó
þess sé ekki getið í heimildum
sem haldbærar eru. Svo merka
og rótgróna hefð sem nær lang-
leiðana aftur til kristnitöku og
landnáms má alls ekki með
nokkru móti rífa eða uppræta.
ÚTSKÁLAR OG SÉRA
SIGURÐUR
Varla er hægt að minnast á
Útskálakirkju án þess að nefna
nafnið Sigurður Br. Sívertsen.
Séra Sigurður Br. Sívertsen
þjónaði Útskálaprestakalli frá
árinu 1837 til ársins 1887, en alls
þjónaði hann í hálfa öld og fjór-
um árum betur. Hann var eflaust
merkasti höfuðsmaður sinnar
samtíðar hér á landi.
Var hann metnaðarfullur og
framsýnn atorkumaður og var
forvígismaður í flest öllum þeim
málum sem til framfara leiddu
fyrir byggðarlagið. Hann vann
að miklum jarðarbótum á staðn-
um og víðar reyndar, og lét
byggja staðinn upp. Það var fyrir
hans forgöngu og framlög að
komið var á fót fyrsta skólanum
hér í Garðinum og hann stóð að
byggingu þess merka guðshúss
sem nú hefur staðið í 130 ár.
MANNSKAÐI Á
VORDEGI 1685
Héraðslýsing og annálar sr.
Sigurðar eru mikil ritverk og
sérlega dýrmætar heimildir um
mannlíf allt hér á skaganum.
Grafreiturinn vitnar um þann
toll sem glíman við Ægi hefur
tekið. Að Útskálum hafa verið
teknar fjöldagrafir rétt eins og í
styrjöldum og í annálum sr. Sig-
urðar má lesa að Á EINUM
VORDEGl árið 1685 hafi farist
ekki færri en 157 menn á Suð-
urnesjum og á tveimur dögum
voru jarðsett 89 lík í Útskála-
kirkjugarði.
Útskálar geyma merka sögu.
Sú saga er stærri en sú sem skráð
er í bókum. Hver mannsál í
byggðarlaginu hefur lifað hluta
þeirrar sögu, kynslóð eftir kyn-
slóð. Þá minningu verður að
varðveita.
BÆÐI ORÐIN MJÖG
SKEKKT OG VÍÐA FÚIN
I athugasemd sem sr. Sigurður
hefur skráð í vísitasiubók hinn
20. ágúst árið 1861 stendur eft-
irfarandi: „Um sumarið 1986 lét
beneficiarius rífa niður í grunn
þá gömlu kirkju, sem staðið hef-
ur síðan 1798. Hvur bæði var
orðin mjög skekkt og víða fúin,
og hana að nýju upp aftur
byggja. Varð hún þann 18. júlí
næstliðinn fullgjör að utan og að
auki loft og gólf lagt“. Tilv. lýk-
ur.
MARGIR HLÚÐ AÐ
KIRKJUNNI
Séra Sigurður hafið forgöngu
um bygginguna og fylgdi því
máli eftir af stórhug og dugnaði
og kostaði sjálfur til stóran hluta.
Var kirkjan þá eitt veglegasta
guðshús landsins, eða eins og
prófasturinn sagði þá í vísitasiu
sinni: „Að varla muni tign-
arlegra hús af timbri gjört, að
finna hér á landi“.
Það gefur auga leið að til þess
að timburbygging geti varðveist
í heil hundrað og þrjátíu ár hafi
ýmsu þurft að kosta til. Margir
eru þeir Suðurnesjamennirnir
sem tekið hafa þátt í viðgerðum
og viðhaldi á kirkjunni og ýmsir
einstaklingar og félög hafa hlúð
að hanni af alúð og gefið henni
góðar gjafir.
KIRKJAN STÆKKUÐ
Rétt fyrir síðustu aldamót eða
nánar tiltekið árið 1895 voru
gerðar breytingar á kirkjunni
sem færðu hana nær þeirri mynd
sem hún er í dag. Þá var hún
stækkuð og lengd um 2.80 metra
og við hana byggð forkirkja.
Að öllum líkindum hefur
kirkjan verið óupphituð til ársins
1908, er hún eignaðist svo-
kallaðan magasínofn. Árið 1953
var sett rafhitun í kirkjuna, en
árið síðar var lögð í hana hita-
veita.
HLJÓÐFÆRAEIGN
Árið 1879 var fyrst sett hljóð-
færi í kirkjuna. Árið 1906 eign-
aðist kirkjan annað orgel og 1935
kom það þriðja, sem þá var
vandað og gott hljóðfæri, en er
nú varðveitt í Útskálahúsinu.
Þorlákur Benediktsson mikill
velunnari og starfsmaður kirkj-
unnar í áraraðir stofnsetti síðan
sjóð til minningar um konu sína
Jórunni Ólafsdóttur í því mark-
ntiði að kaupa pípuorgel í Út-
skálakirkju. Það veglega pípu-
orgel sem við nú njótum
hljómanna úr var tekið í notkun
árið 1984.
FORNIR MUNIR í
KIRKJUEIGN
Af fornum munum kirkjunnar
má nefna vatnskönnu úr tini með
ártalinu 1775 og varhún löngum
notuð til að bera skímarvatn til
kirkjunnar. Skírnarskálin er gjöf
sr. Sigurðar, gefín árið 1859 og
skírnarfonturinn er unninn af
Ríkharði Jónssyni. Bild-
höggvaramerkið með hinu al-
sjáandi auga Guðs hefur verið í
kirkjunni frá byggingu hennar og
er ef til vill enn eldra.
Altaristaflan sem sýnir boðun
Maríu var gefin kirkjunni af sr.
Sigurði árið 1878 og Predik-
unarstóllinn var keyptur úr
Dómkirkjunni í Reykjavík árið
1886.
Það væri æra óstöðugan að
ætla að telja upp alla þá muni
sem eru í eign kirkjunnar, en þess
má þó geta að fjórir altarisstjakar
sem prýða altarið í dag meðal
annarra gripa, voru gefnir af
Keflavíkursöfnuði á 100 ára af-
mæli Útskálakirkju.
Vélstjórafélag
Suðurnesja
sendir félagsmönnum og öðr-
um Suðurnesjamönnum bestu
óskir um gleðileg jól og farsælt
komandi ár. Þökkum samstafið
á liðnu ári.
Samband verka-
lýðsfélaga í Qrindavík,
Sandgerði og Qarði
sendir félagsmönnum
sínum og öðrum Suð-
urnesjabúum bestu
óskir um gleðileg jól,
gott og farsælt kom-
andi ár, og þakkar sam-
starfið á árinu sem er
að líða.
Við óskum öllum
Suðurnesjamönnum
gleðilegra jóla
og farsældar
á komandi ári.
SAMBAND
SVEITARFÉLAGA Á
SUÐURNESJUM