Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.03.2016, Síða 23

Anders Behring Breivik
heilsar að hætti nasista
við réttarhaldið í Skien-
fangelsinu í vikunni.
AFP
í þessari viku að lýsa því í smáat-
riðum hvernig hann teldi sig hafa
skaddast á einangruninni, hugsaði
hann sig um. Stundum fengi hann
höfuðverk, sagði hann.
Eitthvað fleira? spurði lögfræð-
ingur hans og vildi fá betri dæmi.
Þunglyndi jafnvel? Tja, þá hélt
Anders Breivik því fram að hann
væri orðinn svo heilaskemmdur
vegna einangrunar að hann væri
farinn að hafa gaman af gömlum
raunveruleikaþáttum, Paradise
Hotel. Hann sagði fangelsisyfirvöld
stunda að hrella sig með smámun-
um. Nefndi plasthnífapör, pappa-
mál, stundum væri kaffið kalt. Mat-
urinn væri ekki fyrir fólk eins og
hann, staðhæfði Breivik. „Fyrir
fólk úr vesturhluta Óslóar“ væri
kjötið, fiskurinn og kartöflurnar
eða hrísgrjónin sem hann fengi
„verri en vatnspyntingar“. Stund-
um fengi hann meira að segja sams-
konar mat tvo daga í röð. Og einu
sinni, þegar hann hóaði í verðina til
að hleypa sér út úr æfingaklef-
anum, hefði hann þurft að bíða í
hvorki meira né minna en tuttugu
mínútur. Eins og ef herbergisþjón-
ustan bregst of seint við á lúxushót-
eli, varð einum blaðamanninum að
orði.
Það sem bar Breivik verst vitni í
vikunni var hann sjálfur. Með nas-
istakveðjunni, vælinu yfir mis-
þyrmingum og að Noregur vildi
helst að hann tæki eigið líf – kom
hann fyrir eins og maður sem eng-
inn tekur alvarlega. En samt, af-
káralegur þarf ekki að merkja að
hann sé ekki hættulegur. Hann þarf
ekki að vera breyttur maður þó að
hann sé fáránlegur. Ástæða þess að
hann er hafður í einangrun, undir
ströngu eftirliti, í rammgirtu ör-
yggisfangelsi, er sú að hann reynd-
ist fær um að fremja sérstaklega
alvarlega glæpi, vegna þess að
hann er skipulagður og skynsamur,
fær um að halda leyndum vand-
virknislegum undirbúningi glæp-
anna.
Í réttarhöldunum 2012 sagði
hann hið eina sem hann sæi eftir
vera að hafa ekki drepið fleiri.
Hann hefur haldið því fram að
verkinu sé ekki lokið. Nú segir
hann að ofbeldið sé að baki. Úr
vitnastúkunni í Telemark-
fangelsinu líkti hann sjálfum sér
við Nelson Mandela. „Hann byrjaði
sem hryðjuverkamaður, hann skip-
aði fyrir um aðgerðir, ég fram-
kvæmdi þær sjálfur. Mandela snér-
ist í fangelsi, hann kaus að beita
friðsamlegum aðferðum. Ég hef
líka snúist,“ sagði hann og fór þess
á leit að fá leyfi til að stofna eigin
stjórnamálaflokk. „Ríkið verður að
gera sér grein fyrir því að ég vil
halda áfram að lifa,“ sagði hann.
Það var eins og að heyra lítinn
dreng segja: Ég lofa að vera góður.
„Það eru engin merki um iðrun,“
sagði Marius Emberland, fulltrúi
ríkissaksóknara. „Af honum stafar
enn mjög mikil ógn.“ Af þeirri
ástæðu hefði Noregur ekki brotið
gegn neinum sáttmála um mann-
réttindi, sagði hann.
Engin iðrun, engin samúð
Málflutningur vikunnar, þegar
reyndi á mannúð Noregs og rétt-
arríkið, hefði getað haft önnur áhrif
en þau sem hinn dæmdi hryðju-
verkamaður hafði vonast eftir.
Meðferðin á honum er ekki of
ströng, að mati margra Norð-
manna, linkindin þvert á móti of
mikil ef eitthvað er.
Norðmenn hafa komist að því í
þessari viku hvernig Breivik, með
kvörtunum sínum og sífri, bréfum
og rausi, dregur máttinn úr fang-
elsiskerfinu þannig að minna ráð-
rúm er en ella til að sinna mjög
veikum föngum. Randi Rosenqvist,
sem mest allra sálfræðinga fangels-
isins hefur rannsakað Breivik, kall-
aði hann forréttindafanga. Aðrir
hefðu það mun verra en enginn
tæki þeirra málstað þar sem allir
einblíndu á uppblásið sjálf Breiviks.
Niðurstaða hennar var óvægin.
Breivik hefði höfðað mál gegn rík-
inu til að komast aftur í sviðsljósið.
„Hann passar vel inn í skilgrein-
ingu á illviljuðum sjálfsdýrkanda,“
sagði hún. „Hann er lygari, svikari,
gæddur leikrænum hæfileikum,
framsetning hans er ýkt, það er
ekkert samviskubit, engin iðrun,
engin samúð.“ Hún bætti við í óvin-
samlegum tóni að hann hefði ekki
sýnt þess nein merki að hafa skað-
ast vegna ómannlegrar eða vanvirð-
andi meðferðar. „Ef hann fær höf-
uðverk ætti hann að fá sér töflu og
vatnsglas,“ sagði þessi reyndi sál-
fræðingur.
Sigur samfélagsins
Fólk á að finna fyrir fangelsun, eins
og Marius Emberland, lögmaður
ríkisins orðaði það. Samt sem áður
fannst honum sjálfsagt að Breivik
hefði nýtt sér þann lagalega rétt að
kvarta. Það mæti hann sem sigur
þess samfélags sem hryðjuverka-
maðurinn vildi tortíma.
Breivik hefur blekkt Norðmenn
einu sinni. Meiri mannúð, sagði for-
sætisráðherrann í kirkjunni eftir
árásarnir. Meira umburðarlyndi og
meiri einlægni. Samt sem áður, nú
er ekki rétti tíminn fyrir barnalega
trúgirni í Noregi.
20.3. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23
N
ýbýlavegur8.-200
Kópavogur-S:527
1717
-
dom
usnova@
dom
usnova.is
-w
w
w
.dom
usnova.is
Frítt verðmat
Viltu vita hvað þú færð fyrir
fasteignina þína ?
Fasteignasala venjulega fólksins...
Fagljósmyndun
Traust og góð þjónusta alla leið