Morgunblaðið - 29.03.2016, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MARS 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
SumumBandaríkja-mönnum
var misboðið yfir
því að Obama for-
seti skyldi leika
við hvern sinn fingur á
íþróttaleik með Raúl Kastró,
eftir hryðjuverkin í Belgíu.
Raúl er litli bróðir Fidels
Kastró, sem verður 90 ára í
sumar. Raúl er sagður ekki
minni áhugamaður um mann-
réttindamál en Fidel, sem
lengi hefur gengið fram í því
að skapa áhugamönnum um
opna umræðu á Kúbu frítt
húsnæði, fæði og klæði.
Glæsilegar vistarverur skjól-
stæðinga þeirra bræðra
minna helst á nýjustu bíla-
kerrur Vesturlanda, að því
leyti, að lyklar eru algjörlega
óþarfir fyrir þá íbúa sem
njóta gestrisni bræðranna.
Það sannar ánægju með
vistina að menn njóta hennar
lengi.
Það var ekki nema eðlilegt
að Raúl, sem er á besta aldri,
rétt tæplega 85 ára, fengi nú
að spreyta sig. Auðvitað fór
fram kosning um þetta atriði,
eins og jafnan er gert í þess-
ari vöggu lýðræðisins, og
fékk Raúl bæði atkvæðin og
mátti vel við una. Var til þess
tekið hvað hann var hóf-
stilltur í prófkjörsbaráttunni
og fór sparlega í auglýsingar
og úthringingar. „Ég einfald-
lega treysti kjósendum,“
sagði Raúl, og það reyndist
hárrétt mat. Þótt Raúl sé
vissulega ungur er áhættan
ekki eins mikil og virðist við
fyrstu sýn, því stóri bróðir er
enn nærri og getur gripið inn
í gangi ungæðishátturinn of
langt hjá litla gaur.
En frá Kúbu hélt Obama til
Argentínu og dansaði þar
tangó við innfædda dömu.
Aðstoðarmenn forsetans
hamra á því að hann hafi far-
ið í dansinn nauðugur. Það
hefur þá væntanlega gerst
einmitt á því augnabliki sem
leyniþjónustan hefur þurft að
bregða sér frá.
Repúblikanar hafa gert
mikið úr þessum tilþrifum
forsetans á leikvellinum með
Raúl og í örmum senjorít-
unnar, enda er kosningaár
vestra. Meint klaufaspörk
forsetans eftir svo alvarlega
atburði og að þau skuli bera
svo hátt í umræðu andstæð-
inga hans í framhaldi af voða-
verkum í ranni helstu banda-
manna stórveldisins er hálf
dapurlegt.
En hvað sem því smælki
líður heldur
óhugnaðurinn
áfram. Nú síðast í
Pakistan. Honum
var beint að
kristnu fólki að
gleðjast yfir upprisuhátíð-
inni. Aðallega að konum og
börnum! Þegar seinast var
talið lágu nærri 80 manns í
valnum og tæplega 400 voru
særðir.
Það er dálítið undarlegt að
heyra nýjan tón, raunar sam-
hljóm, í orðum óvenjumargra
fréttaskýrenda um þessar
mundir. Þeir hafa tekið til við
að bera þá sem falla í hryðju-
verkum saman við þann
mikla fjölda sem fellur fyrir
skotvopnum í Bandaríkj-
unum, við þá sem farast í um-
ferðarslysum og nú síðast við
þá sem deyja „í baðkerum
heima hjá sér“.
Enginn þeirra hefur þó enn
gengið svo langt að segja að
eins megi fara í stríð gegn
baðkerum eins og að reyna
að lama þá sem standa fyrir
hryðjuverkum.
Nærri 200 manns látast
eða slasast alvarlega í bíl-
slysum á Íslandi árlega.
Varla myndu menn hér
heima miða alvarleika
hryðjuverka við þá tölu. Það
er ekki ásetningsverk þegar
menn fara illa út úr bíl-
slysum, þótt það kunni að
vera gáleysisverk og jafnvel
svo að saknæmt sé. Varla
þarf að nefna baðkerin.
Það er því æði sérkennilegt
og raunar forkastanlegt að
bregðast við þeirri miklu ógn
sem hryðjuverkin eru með
samanburði af slíku tali.
Óttinn sem heltekur sam-
félögin sem fyrir hryðjuverk-
um verða eða búa um lengri
tíma við slíka ógn leikur þau
grátt.
Það er fyrsta verkefni
þeirra sem gegna forystu-
hlutverki í hverju landi að
gæta vandlega að öryggi við-
komandi þjóðar. Það er
vissulega vandasamt og á
stundum vanþakklátt verk,
því til að mynda á Vestur-
löndum krefst fólk þess um
leið, að gæsla öryggis gangi
ekki út yfir þau mörk sem
eru helstu einkenni frjálsra
þjóðfélaga. Verði frelsis-
skerðing í þágu öryggis of
mikil hafa hryðjuverkmenn-
irnir unnið stóran sigur. Og
óneitanlega hefur hryðju-
verkamönnum þegar tekist
að knýja fram að mjög langt í
átt að þeim mörkum hefur
þegar verið gengið.
Óhugnanleg níð-
ingsverk í Pakistan
um páskahelgi}
Hryðjuverkin og
nýja umræðan
U
ndirritaður var lengi vel ötull og
ákafur stuðningsmaður þess
fyrirkomulags að áfengi væri
hér selt í matvöruverslunum,
rétt eins og önnur neysluvara,
neytendum til þæginda. Með kaldrifjuðum
hætti færði ég rök fyrir því að vissulega væru
alltaf einhverjir sem myndu misstíga sig í ná-
vist Bakkusar en ósanngjarnt væri að það
kæmi niður á okkur hinum í skertu vali og að-
gengi. Burtséð frá því að áfengi er neysluvara
sem umgangast þarf af varfærni, þá er rétt að
skoða málið útfrá bláköldum praktískum stað-
reyndum. Nú liggur fyrir að Aðföng hyggjast
flytja inn Euroshopper bjór, rétt eins og ýmsar
aðrar vöru með sama merki. Bjórinn mun
verða í 0,5 lítra umbúðum og er hann 4,6% að
áfengismagni. Loks hafa menn þar á bæ látið
hafa eftir sér að dósin muni kosta 239 krónur í Vínbúðum
ríkisins. Með þessar forsendur á borðinu getum við skoð-
að málið nánar.
Verði fyrirliggjandi áfengisfrumvarp samþykkt með til-
heyrandi smásölu áfengis í matvöruverslunum er rétt að
skoða hvernig fer með áðurnefndan Euroshopper-bjór.
Verðið á að vera 239 krónur þegar tillit hefur verið tekið
til áfengisgjalda, 11% virðisaukaskatts og 18% álagn-
ingar. Þá blasir við að Aðföng bera úr býtum heilar 36,8
krónur af 239 króna smásöluverði. Þá á eftir að gera ráð
fyrir kaupum á vörunni til að byrja með, flutningi yfir haf-
ið, einhverjum lagerkostnaði og loks sölu og dreifingu hér
heima. Þetta þurfa 36,8 krónur að dekka.
Ef og þegar áfengið er komið í búðir tel ég
óhætt að fullyrða að stórmarkaðir munu ekki
sætta sig svo glatt við 18% álagningu. Að ári
liðnu er líklegt að áðurnefnd Euroshopper-
bjórdós verði komin í 500 krónurnar. Hvað
verður þá um merkjavörubjór með 5% áfeng-
ismagn? Hvað mun hann kosta?
Eins og baráttan er um hillupláss má ljóst
vera að stórmarkaðir munu ekki dekstra neyt-
endur með úrvali á borð við það sem býðst í
Vínbúðunum. Þar verða í mesta lagi 20 sölu-
hæstu bjórtegundirnar, ef þá svo margar. Þar
munu neytendur ekki hitta fyrir starfsfólk sem
veitt getur faglega ráðgjöf um kaup á áfengi
heldur menntaskólanema, eflaust vel meinandi
en óhjákvæmilega ekki eins og fróða og starfs-
fólk Vínbúðanna. Þeir sem býsnast yfir núver-
andi fyrirkomulagi munu upplifa gríðarleg fráhvörf hvað
varðar vöruúrval og þjónustu.
Hins vegar mætti tryggja neytendum enn betra að-
gengi að vörum Vínbúðanna með lengri afgreiðslutíma,
virka daga sem helgar. Vínbúðirnar eru oftast staðsettar
rétt við matvöruverslanir og því engum vorkunn að þurfa
að taka tíu skref eftir bjór með borgaranum, rauðvíni með
steikinni og hvítvíni með humrinum.
Þegar á allt er litið er ég því heldur genginn af sannfær-
ingunni um að frjáls sala áfengis í matvörubúðum sé endi-
lega góðs viti. Ég kann nefnilega að meta gott úrval og
góða þjónustu. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Áfengisfrelsið og ávinningurinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Nýverið var greint frá því í Noregi
að þar í landi væri mun meiri lyfja-
og efnanotkun í ræktun grænmetis
en í laxeldi. Vakin var athygli á
þessu hér á landi í Fiskifréttum.
Árið 2014 voru notuð 13 tonn af
lúsalyfjum í norsku laxeldi en Norð-
menn hafa þurft að glíma við þráláta
laxalús í fiskeldinu og það hefur
kostað þá bæði fé og fyrirhöfn. Að
viðbættum öðrum lyfjum fór heild-
arnotkunin í 15 tonn árið 2014. Til
samanburðar var lyfjanotkun í kjöt-
framleiðslu í Noregi 7 tonn en hún
var mun meiri í framleiðslu á græn-
meti, korni og ávöxtum, eða 653
tonn á ári í ræktun í atvinnuskyni og
175 tonn í heimilisræktun.
Umreiknað á hvert kíló af fram-
leiddum afurðum kom grænmetið
hjá Norðmönnum enn verr út, eða
361 milligramm af lyfjum/efnum á
hvert kíló af grænmeti. Í fiskeldinu
voru lyfin 11 milligrömm á hvert kíló
og 8 milligrömm í kjötinu.
Lyfjanotkun bönnuð hér
En hvernig skyldi staðan vera í
fiskeldinu hér á landi? Í fyrsta lagi
er því til að svara að notkun lyfja og
annarra efna er stranglega bönnuð í
íslensku fiskeldi. Í þeim tilvikum
sem meðhöndla þarf eldisfisk þá er
slíkt einungis gert í kjölfar sjúk-
dómsgreiningar og undir hand-
leiðslu dýralækna.
Guðbergur Rúnarsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands fisk-
eldisstöðva (LF), segir lyf ekki hafa
verið notuð í greininni hér á landi til
fjölda ára, nema þá í seiðastöðvum í
tengslum við sótthreinsun.
„Þegar laxaseiðin koma upp og
áður en þau fara út í sjó eru þau
bólusett þar sem umhverfið getur
boðið upp á alls konar sjúkdóma.
Þetta á ekki við um regnbogasilung,
hann er ekki bólusettur. Ef skyldi
koma upp einhver bráðasýking þá
eru ráðstafanir gerðar og dýralækn-
ir kallaður til. Slík tilvik hafa þó ekki
komið upp í sjókvíaeldinu,“ segir
Guðbergur en langflest dýr sem alin
eru til manneldis í sjó eða á landi fá
einhvers konar bóluefni til að hindra
að þau sýkist í villtri náttúru. Á
hverju ári er fjöldi sýna tekinn úr
sláturfiski til að sýna fram á hrein-
Lyfjalaust laxeldi
einstakt á heimsvísu
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Fiskeldi Hreinleiki afurða í íslenskum fiskeldisstöðvum er mikill.
„Okkar góða og hreina vatn hef-
ur til dæmis orðið til þess að
Stofnfiskur hefur fengið hvert
vottorðið á fætur öðru. Það er
eins með eldisfiskinn okkar og í
raun íslenskar landbúnaðar-
afurðir almennt. Þær eru í al-
gjörri sérstöðu og við ættum að
vera stolt af því,“ segir Guð-
bergur Rúnarsson, fram-
kvæmdastjóri LF, og bendir á að
Ísland sé í öðru sæti á eftir Nor-
egi hvað varðar hreinleika af-
urða í fiskeldinu,.
Nokkur vöxtur hefur verið í ís-
lensku fiskeldi undanfarin ár, þó
að framleiðsla síðasta árs hafi
staðið nokkurn veginn í stað,
eða um 8.300 tonn. Búist er við
mikilli framleiðslu-
aukningu í ár en
eins og kom
fram nýlega í
Morgunblaðinu
hefur lífmassi í
sjókvíum aldrei
verið meiri en
nú. Fiskeldið
skapar um 360
störf og um 200 af-
leidd störf til
viðbótar.
Í öðru sæti á
eftir Noregi
HREINLEIKI AFURÐA
leika afurðanna og að sögn Guð-
bergs hafa engin sýni komið fram á
undanförnum árum sem vakið hafa
grunsemdir um lyfjainnihald.
Hann segir heilbrigðisástandið
í íslensku fiskeldi því vera mjög gott
og í raun einstakt á heimsvísu. Þetta
ætti greinin að geta notað meira í
sinni markaðssetningu. „Við höfum
enn sem komið er ekki notfært okk-
ur þetta en við ættum að gera það.
Markaðurinn ætti að nýta þetta í
miklu meira magni,“ segir hann.
Guðbergur bendir á að íslensk
seiði séu mjög eftirsótt erlendis.
Þannig flytji Stofnfiskur út hrogn til
Noregs, Síle og Skotlands.
Lúsalyf hafa ekki verið notuð í
íslensku fiskeldi, að sögn Guðbergs,
en laxalúsin á erfitt uppdráttar við
íslenskar aðstæður vegna lágs hita í
sjónum. Laxeldi er bannað á svæð-
um nálægt helstu farleiðum villtra
laxa og hefur það dregið verulega úr
náttúrulegu smiti.
Guðbergur segir að til þess að
tryggja enn frekar mótvægi gegn
smiti hafi LF mótað þá stefnu að
leggja áherslu á kynslóðaskipt eldi
og hvíla jafnframt eldissvæði til að
draga úr hættu á laxalúsasmiti.
Dæmi hafi komið upp um
laxalús í Arnarfirði, rétt fyrir
slátrun, en Guðbergur segir það
vera í mjög litlum mæli og vel
viðráðanlegt. Norðmenn hafi á
hinn bóginn lent í miklum
vandræðum með laxalús
og ekki verið sam-
mála um sam-
ræmdar aðgerð-
ir.
Guðbergur
Rúnarsson