Orð og tunga - 01.06.2007, Qupperneq 56

46
Orð og tunga
Sé stuðst við nægilega stóra og fjölbreytilega málheild gefur hún
líka mikilvæga vitneskju um tíðni orða og orðasambanda og útbreiðslu
þeirra í mismunandi textum eða við ólíkar aðstæður. Slíkar upplýs-
ingar koma að gagni við efnisval, t.d við val á flettiorðum, merkingar-
afbrigðum, orðasamböndum og notkunardæmum. Þær geta líka ver-
ið til mikils stuðnings við efnisskipan í orðabókum, ekki síst í inn-
skipan einstakra orðsgreina þar sem því almennasta og algengasta er
gjarnan skipað fremst. Þá geta upplýsingar um tíðni og útbreiðslu orð-
ið grundvöllur að traustari ábendingum um notkunarsvið og stílgildi
orða og orðasambanda.
Þeim orðabókaverkum sem eru gefin út í rafrænu formi fer fjölg-
andi. Það form gefur nýja möguleika í vali á upplýsingaþáttum og
framsetningu þeirra og auk þess eru slíkum verkum ekki settar jafn
þröngar skorður um samþjöppun efnisins og prentuðum orðabókum.
Þar er því t.d. rúm fyrir mun fleiri notkunardæmi og ekki eru jafnríkar
kröfur um að takmarka lengd þeirra. Eins og áður er nefnt má finna
fyrirmyndir að góðum skýringardæmum í textasöfnum og málheild-
um en þangað má einnig sækja raunveruleg notkunardæmi til birting-
ar í orðabókum, hvort sem er úr töluðu eða rituðu máli. í veforðabók-
um er jafnvel hægt að hafa beina tengingu úr orðabókargreinunum í
málheild eða textasafn þannig að notendur geti sjálfir leitað að dæm-
um til viðbótar þeim sem birt eru í sjálfri orðabókinni.
Eitt einkenni margra rafrænna orðabóka er að þar er framburður
orða og orðasambanda gefinn með hljóðdæmum sem bætast við eða
koma í stað hefðbundinnar hljóðritunar (sjá t.d. nýlegar enskar orða-
bækur, MED og MEDO). Gagnasöfn með raunverulegu töluðu máli
geta þjónað vel sem fyrirmynd að framburðardæmum og stuðlað að
því að sá framburður sem gefinn er í orðabókum sé í samræmi við
það sem gerist í eðlilegu talmáli. Þetta krefst þess að þannig sé bú-
ið um gögnin að greiður aðgangur sé að hljóðskránum og að auðvelt
sé að finna viðeigandi dæmi í þeim. Ef upptökugæði á talmálsefninu
leyfa það má jafnvel hugsa sér að hljóðdæmi til „birtingar" í rafrænni
orðabók séu sótt beint í gagnasafn.
5 Samantekt og niðurlag
Hér hefur verið fjallað um stór rafræn textasöfn og málheildir sem ætl-
aðar eru til almennra nota í margvíslegum hagnýtum og fræðilegum