Orð og tunga - 01.06.2007, Qupperneq 155

Orð og tunga - 01.06.2007, Qupperneq 155
Veturliði G. Óskarsson: Um þýska forskeytið an- 145 margt bendir til þess að með nokkrum undantekningum hafi an-orð í íslensku einkum verið bundin ritmáli embættismanna og lítt farið út fyrir þeirra hóp, jafnvel minna en be-orðin sem þó voru varla hvers manns eign. Líklega hefur notkun margra an-orðanna meira að segja verið enn þrengri; þau voru í eðli sínu framandorð, fremur glósur eða ívitnanir en eiginleg tökuorð,19 og skutu upp kollinum í máli embætt- ismanna sem margir hverjir höfðu dvalist í Danmörku, skrifuðu sína texta með hliðsjón af dönskum textum eða voru í samstarfi við danska embættismenn og tóku upp orð eftir þeim. Þess má geta að einnig í dönsku tilheyrðu þessi orð fyrst og fremst „det stivere skriftsprog" að sögn málfræðingsins Peters Skautrup (Skautrup 1947:234). Skautrup hefur og bent á að í dönsku hafi for- skeytið an- aldrei haft neitt skilgreint og einsleitt hlutverk og hafi aldrei verið skynjað sem eiginlegt orðmyndunaraðskeyti (s.st.). í sum- um tilfellum voru sjálf hugtökin, sem fln-orðin tjáðu, tekin upp í heild sinni og þau höfðu þá engin tengsl við danskan orðaforða. I öðrum var seinni hluti orðanna (aftan forskeytis) fyrir hendi í dönsku sem hluti sameiginlegs, germansks orðaforða og þá gátu tökuorðið og ósam- setta erfðarorðið stundum skipst á án þess að um merkingarmun væri að ræða. Takmarkaður dæmafjöldi an-orða í íslensku leyfir sjaldnast að þessi sama ályktun verði dregin um þau en þó eru fáein dæmi til um slíkt, svo sem sagnirnar anfæra („Brotastýll sendur til Kaupmhafn- ar, anfærdur til inntektar í sídasta reikníngi" Klp VIII, 211,19f) og an- taka („þessar bækur vill Biskupenn ecke antaka uppi Skulld kyrkiunn- ar" Bps AII19 III, 113,1752). Ekki þarf samt að leita langt að einni ástæðu þess að orðin urðu ekki fleiri en raun ber vitni, og að þau nái t.d. ekki nema um 20% af fjölda be-orða sem bárust inn í málið á svipuðu tímabili. Hlutfallslega eru fln-orð nefnilega miklu færri í dönsku, norsku og sænsku en orð með forskeytinu eða forliðnum be- í þessum málum og því er eðlilegt að færri orð með an- bærust inn í íslensku en þau fyrrnefndu. En báðir þessir orðahópar skera sig úr hinum innlenda orðaforða og voru því tiltölulega auðveldir viðureignar þegar að hreinsun málsins kom. 19Sbr. umfjöllun um hugtökin tökuorð og framandorð í Veturliði Óskarsson 2003:95 (og tilvísanir þar).
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.