Morgunblaðið - 09.07.2016, Page 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JÚLÍ 2016
Forræðishyggjan er að missa forræðið: Drög að nýjum nafnalögumliggja fyrir hjá innanríkisráðuneytinu. (Sjá vefsíðu ráðuneytisins).Þetta er fagnaðarefni sem vert er að allir kynni sér. Lagt er til aðótal íþyngjandi kúgunarákvæði falli brott. Engar hömlur verða t.d.
á fjölda nafna sem einstaklingur má bera. Loks geta því foreldrar látið af deil-
um um nafngiftir og nefnt barn sitt að vild öllum þeim nöfnum sem til greina
koma. Málið leyst.
Ákvæði um að eiginnafn skuli vera íslenskt hverfur einnig góðu heilli. Ís-
lensk börn fá þar með loks óheftan aðgang að nafnafjársjóðum heims-
tungnanna. Slík nöfn þurfa að sjálfsögðu ekki að lúta íslenskum beyging-
arreglum samkvæmt tillögunum. Galli er hinsvegar að áfram er gert ráð fyrir
að íslensk nöfn verði að beygjast. Drengir (og stúlkur) sem heita Egill mega
því áfram sæta þeim órétti að breytast í Agli í þágufalli með öllum þeim óþæg-
indum sem slíku fylgja. Hér er ekki gengið nógu langt í frelsisátt.
Ófrelsi felst einnig í kröf-
unni um að eiginnöfn skuli
vera nafnorð og án greinis.
Hvers vegna ekki lýsingar-
orð? Af hverju má drengur
ekki heita Bleik og stúlka
Blár? Hvaða rök eru fyrir því
að barn megi heita Köttur en
ekki Kötturinn? Órökstudd kvöð er einnig sett um stóran staf í upphafi nafns.
Augljós mismunun hlýst af því: Fólk sem t.d. dáir bandaríska skáldið e.e.
cummings getur ekki nefnt börn sín eftir honum en aðdáendur Walts Whit-
mans eiga frítt spil. Hér þarf að gera betur.
Ekki verður lengur farið í kyngreinarálit í nafngiftum og þarf vart að eyða
orðum að því hversu mikill léttir verður að því að stúlkur fái loks að heita Guð-
mundur og drengir Rósa.
Nöfn sem geta orðið nafnbera til ama verða loks leyfð. Drulla litli og Kúkur
litla eiga því vonandi eftir að lífga tilveru okkar á næstu árum.
Holskeflu nýrra og skemmtilegra ættarnafna eigum við einnig í vændum.
Sanna nýsköpun. Um leið fellur brott vernd eldri ættarnafna sem standa nú
loks öllum til boða í anda lýðræðis. Engar hömlur verða því á nafnaflakki, en á
móti kemur að vægi kennitölunnar verður nú mun meira en áður. Það verður
mikið tilhlökkunarefni fyrir fólk sem hingað til hefur bara verið synir eða dæt-
ur að geta nú loks fengið að prófa að vild hvernig er að vera Blöndal eða Thor-
arensen eða Briem, og fá þannig að vera með í hverri ættinni á fætur annarri.
Af þessu mun einnig leiða enn eitt afar jákvætt: Svívirðilegar persónunjósn-
ir sem óvandaðir einstaklingar hafa lengi stundað undir yfirskini einhvers sem
kallast „ættfræði“ munu heyra sögunni til.
Innanríkisráðherra 031266-3009 skal hér með óskað til hamingju með frá-
bært starf ráðuneytisins í frelsisátt gegn andstyggð forræðishyggjunnar. En
betur má ef duga skal: Nafnorðskúgunin, greinisbannið og stórastafsþving-
unin verða að víkja.
“HVAÐ ER AÐ
FRÉTTA HJÁ ÞÉR,
090726-2340?”
„ALLT FÍNT,
EN HJÁ ÞÉR
100726-1230.“
Forræðishyggjan
missir forræðið
Tungutak
Þórarinn Eldjárn
thorarinn@eldjarn.net
Síðastliðinn þriðjudag var efnt til kynningar áhinni sögufrægu jörð Þingeyrum í Húnaþingi áÞingeyrarverkefninu svonefnda, en það snýstum þrennt. Í fyrsta lagi um uppgröft á minjum
sem tengjast Þingeyrarklaustri, sem talið er að hafi verið
stofnað 1112 eða 1133 og jafnvel verið fyrsta klaustur á
Íslandi. Í öðru lagi um greiningu gróðurfars á miðöldum
og í þriðja lagi um athugun á handritamenningu miðalda.
Það eru hjónin Ingimundur Sigfússon, fyrrverandi
sendiherra og Valgerður Valsdóttir, eigendur Þingeyra,
sem hafa haft forystu um að hleypa þessu verkefni af
stokkunum en þau hafa fengið til liðs við sig Björn
Bjarnason, fyrrverandi ráðherra, og Guðrúnu Nordal,
prófessor og forstöðumann Árnastofnunar. Björn er for-
maður stjórnar Þingeyrarverkefnisins en þau Guðrún og
Ingimundur sitja að auki í stjórn þess.
Kynningarfundurinn á Þingeyrum hófst í hinni merku
steinkirkju þar, sem byggð var á 19. öld með ærnu erfiði,
og þar gerði dr. Steinunn Kristjáns-
dóttir, prófessor í fornleifafræði við
Háskóla Íslands, grein fyrir forn-
leifagreftri sem hafinn er á þeim
stað þar sem talið er að klaust-
urkirkjan hafi staðið. Auk hennar
töluðu Þór Hjaltalín frá Minja-
stofnun og Bergur Þorgeirsson, forstöðumaður Snorra-
stofu, sem er í samstarfi við verkefnið. Umsjón með
gróðurfarsrannsóknum hefur Egill Erlendson lektor.
Kirkjan var full og augljóst að fólkið í sveitinni frá ná-
lægum bæjum og byggðum hefur mikinn áhuga á þessu
verkefni, sem skýrt kom fram í spurningum frá fjölmörg-
um gesta til fyrirlesara. Meðal viðstaddra var Sigrún
Magnúsdóttir, umhverfis- og auðlindaráðherra.
Viðstöddum var boðið til kaffidrykkju í Klausturstof-
unni, sem reist hefur verið í námunda við kirkjuna, en
gengu síðan í fylgd fornleifafræðinga til þess að kynna
sér uppgröft á staðnum sem hafinn er. Til þess að und-
irbúa þann uppgröft hafa m.a. verið notaðar myndir
teknar úr drónum, sem bersýnilega koma að gagni við
fleira en stríðsrekstur!
Þingeyrar hafa bersýnilega verið fyrr á tíð ein af
valdamiðstöðvunum á Íslandi, bæði menningarlega og
trúarlega en að einhverju leyti pólitískt séð líka. Þannig
var Húnavatnsþing, sem var eitt af vorþingum fyrri tíma,
um skeið á Þingeyrum, þótt þess sé ekki getið eftir stofn-
un Þingeyrarklausturs, að því er fram kemur hjá Jakobi
Benediktssyni í fyrsta bindi af Sögu Íslands.
Sigurður Líndal segir í sama bindi um upphaf
klausturstarfsemi á Þingeyrum:
„Rúdolf biskup fór þá á fund erkibiskups í Brimum, er
sendi hann til Íslands, þar sem hann dvaldist til 1049.
Hann er í íslenzkum heimildum nefndur Hróðólfur og
tók sér bólfestu að Bæ í Borgarfirði. Af Landnámabók
(Hauksbók) má ráða að þar hafi hann sett munklífi: „En
er Hróðólfur biskup fór brott úr Bæ, þar er hann hafði
búið, þá voru þar eftir munkar þrír“, segir þar. Hefur
þess verið getið til, að þeir hafi myndað vísi að Þing-
eyrarklaustri, er það var sett á fót löngu síðar.“
Um stofnun Þingeyrarklausturs segir Magnús
Stefánsson í öðru bindi Sögu Íslands:
„Fyrsta klaustrið, sem reyndist lífvænlegt, hefur lík-
lega verið stofnað af Jóni biskupi Ögmundssyni að Þing-
eyrum í Húnaþingi árið 1112. Ef sú er raunin, hefur hér
ef til vill framan af verið um að ræða eins konar sellu
undir stjórn príors og hugsanlegt er, að einhverjir
munkanna frá Bæ hafi lent til Þingeyrarklausturs, þó að
ekki verði það sannað. Biskupinn kann einnig að hafa
sótt munka til meginlands Evrópu. Fyrsti ábótinn kom
að klaustrinu 1133, sem menn fyrr töldu stofnunarár
þess. Hvað sem því líður er öruggast
að gera ráð fyrir að reglulegt klaust-
urhald hafi fyrst hafizt þá, hvort sem
einhverjir munkar hafi verið þar áð-
ur eða ekki.“
Munkarnir gerðu fleira en að iðka
trú sína að Þingeyrum. Í öðru bindi
Sögu Íslands segir Jónas Kristjánsson:
„Í sögum Þingeyrarmunka birtist tvíþættur uppruni
íslenzkra fornsagna. Annars vegar eru samtíðarsögur,
skráðar eftir munnlegum frásögnum, vaxnar upp af
gagnorðum fróðleik Ara og Landnámu. Sverrissaga er
fulltrúi fyrir þessa grein bókmennta. Hins vegar eru for-
tíðarsögur um norræna helgimenn, mótaðar eftir erlend-
um dýrlingasögum, hlaðar ýkjum og yfirnáttúrlegu efni
og stundum frumritaðar á latnesku bókmáli. Dæmi um
slíkar bókmenntir eru helgisögur um Ólaf Tryggvason
og Ólaf Helga.“
Hér hefur verið vitnað til umfjöllunar um Þingeyrar í
hinu mikla ritverki Sögu Íslands, sem útgáfa hófst á árið
1974 og senn fer að ljúka. Staðreynd er að staðurinn
kemur við sögu í bindi eftir bindi, sem sýnir að næstu
aldir heldur hann stöðu sinni sem menningarsetur og að
hluta til einhvers konar valdamiðstöð í íslenzku sam-
félagi.
Áhugi sveitunga þeirra Þingeyrarhjóna á þessu verk-
efni vakti athygli aðkomumanna. En staðreynd er að
Þingeyrarverkefnið getur haft grundvallarbreytingar í
för með sér fyrir Húnaþing til langrar framtíðar. Með
fornleifarannsóknum og öðrum rannsóknum er lagður
grundvöllur að endurreisn Þingeyra, sem sögulegs
menningarseturs á þessum slóðum.
Um leið og Þingeyrar rísa á ný rís Norðvesturland í
margvíslegum skilningi. Og milljónir ferðamanna fá
tækifæri til að kynnast liðinni tíð á þessari norðlægu
eyju sem þeir eru að byrja að taka eftir.
Þess vegna á að hlúa að Þingeyrarverkefninu eins og
öðrum slíkum sögulegum og menningarlegum verk-
efnum, svo sem uppbyggingu Snorrastofu í Reykholti.
Það eru fleiri slík tækifæri á Íslandi, sem á að nýta.
Þingeyrarverkefnið –
fyrirmynd að fleiri slíkum
Þingeyrarverkefnið getur
gjörbreytt Húnaþingi til
lengri tíma
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Hér hef ég rifjað upp, að fyrirþingkosningarnar í apríl 2009
var laumað frétt um það í Stöð tvö,
að Sjálfstæðisflokkurinn hefði tekið
við 30 milljón króna styrk frá FL-
Group árið 2006. (Hvaðan skyldi
fréttin hafa komið?) Olli þetta upp-
námi, og missti flokkurinn eflaust
verulegt fylgi fyrir vikið. Af þessu
tilefni upplýsti Samfylkingin, að hún
hefði árið 2006 alls tekið við 36 millj-
ónum frá fyrirtækjum. Í rannsókn
Ríkisendurskoðunar eftir kosningar
kom í ljós, að Samfylkingin hafði
ekki tekið við 36 milljónum frá fyr-
irtækjum þetta ár, heldur 102 millj-
ónum. Margrét S. Björnsdóttir, sem
skipulagt hefur nám í stjórn-
málafræði í Háskóla Íslands, var for-
maður framkvæmdastjórnar Sam-
fylkingarinnar frá því í mars 2009
fram í febrúar 2013.
Af þessum 102 milljónum króna
telst mér til, að 26,5 milljónir hafi
komið frá fyrirtækjum Baugsveld-
isins (8 milljónir frá FL-Group, 5,5
frá Íslandsbanka, 5 frá Baugi, 5 frá
Dagsbrún, 1,5 frá Teymi, 0,5 frá Víf-
ilfelli, 0,5 frá Stoðum, 0,3 frá Húsa-
smiðjunni, 0,2 frá ISP). Fyrirtæki
tengd Ólafi Ólafssyni og viðskipta-
félögum hans veittu Samfylkingunni
að minnsta kosti 20 milljónir í styrki
(Kaupþing 11,5 milljónir, Exista 3,5,
Ker 3, Samskip 1, Samvinnutrygg-
ingar 1). Frá fyrirtækjum tengdum
Björgólfsfeðgum virðist Samfylk-
ingin hafa fengið 15,5 milljónir (8,5
milljónir frá Landsbankanum, 5,5
frá Actavis, 1,5 frá Straumi-
Burðarási).
Nú tel ég ekkert athugavert við að
atvinnufyrirtæki styðji aukið at-
vinnufrelsi, enda er það þeim í hag
ekki síður en öllum almenningi.
Sjálfur hef ég iðulega aflað styrkja
frá fyrirtækjum í slíka baráttu. En
er eðlilegt að yfirlýstur jafn-
aðarmannaflokkur taki við slíku fé,
auk þess sem hann gaf fyrir kosn-
ingar rangar upplýsingar um upp-
hæðir? Sumir jafnaðarmenn hafa
snúist gegn þessu framferði. „Við
eltum áður hagsmuni bankadrengja
og útrásargosa,“ sagði Árni Páll
Árnason á ársfundi Alþýðu-
sambands Íslands 22. október 2009.
Þegar Össur Skarphéðinsson var
spurður á Alþingi 14. apríl 2010
hvort jákvæða afstöðu Samfylking-
arinnar til Baugsveldisins mætti
rekja til tengsla sumra forvíg-
ismanna hennar við það, kvað hann
það „hugsanlegt“ og bætti við að sér
hefði orðið „tíðhugsað um þetta“. Er
ekki komið að Margréti S. Björns-
dóttur að segja eitthvað líka um mál-
ið? Henni er það skyldast.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Stjórnmálafræði og
stjórnmálaspilling