Morgunblaðið - 16.07.2016, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. JÚLÍ 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Enn er heim-urinn sleg-inn óhug
vegna hryðjuverka í
Frakklandi. Á
fimmtudagskvöld ók maður
vörubíl inn í mannþröng á helstu
breiðgötu strandborgarinnar
Nice á fimmtíu kílómetra hraða
og nam ekki staðar fyrr en eftir
tvo kílómetra þegar hann féll
fyrir byssukúlum lögreglu. Í
gær var tala látinna farin að
nálgast níutíu. Enn eru tugir
manna í lífshættu.
Tilræðismaðurinn valdi Bast-
illudaginn til verksins þegar
Frakkar halda þjóðhátíð undir
merkjum einkunnarorðanna
frelsi, jafnrétti og bræðralag.
Ekki er vika liðin síðan Evr-
ópumótinu í knattspyrnu lauk í
Frakklandi. Það stóð í mánuð og
allan tímann var gríðarlegur
viðbúnaður. Á einu og hálfu ári
höfðu hryðjuverkamenn í tví-
gang framið hrottalegar árásir í
Frakklandi. 147 manns létu lífið
í hryðjuverkum í janúar og nóv-
ember í fyrra. Allt kapp var lagt
á að tryggja öryggi á meðan
augu heimsins beindust að
Frakklandi. Þegar mótinu lauk
vörpuðu menn öndinni léttar.
Francois Hollande, forseti
Frakklands, lýsti yfir því á
fimmtudag að neyðarástandi
yrði aflétt síðar í mánuðinum.
Eftir ódæðisverkið í gær til-
kynnti hann að neyðarástandið
yrði framlengt um þrjá mánuði.
Frönsk yfirvöld rannsaka nú
hvort tilræðismaðurinn hafi haft
vitorðsmenn. Enn hefur ekkert
komið fram – í fjölmiðlum í það
minnsta – sem bendir til annars
en að hann hafi verið einn á ferð.
Ökumaðurinn er ekki til frá-
sagnar. Talið er að hann hafi
heitið Mohamed Lahouaiej Bou-
hlel. Hann var 31 árs gamall,
fæddur í Túnis 1985 og flutti til
Frakklands um tvítugt. Ná-
grannar hans segja að hann hafi
verið einfari, sem ekki svaraði
þegar yrt var á hann. Bouhlel
hafði komist í kast við lögin
vegna smáglæpa og ofbeldis, en
mun ekki hafa verið í gagna-
grunni franskra yfirvalda yfir
þá, sem grunaðir eru um að vera
róttækir vígamenn.
Enginn hefur lýst ábyrgð á
morðunum í Nice á hendur sér.
Íslamskir haturspredikarar
hafa hins vegar skorað á fylg-
ismenn sína að fremja hryðju-
verk með því að aka bílum inn í
mannþröng. Í fjölmiðlum í gær
var rifjað upp að árið 2014 birti
Abu Mohammed al-Adnani, tals-
maður Ríkis íslams, leiðbein-
ingar um hvernig fremja mætti
hryðjuverk án þess að vera
vopnaður byssum eða sprengj-
um.
„Ef þú getur ekki sprengt eða
skotið úr byssu, komdu þá á
einkafundi með heiðnum Frakka
eða Bandaríkjamanni og brjóttu
höfuðkúpuna á honum með
steini, slátraðu honum með
hnífi, keyrðu yfir hann á bílnum
þínum, hentu hon-
um fram af bjargi
eða sprautaðu í
hann eitri,“ sagði
al-Adnani og bætti
við að slíkan verknað þyrfti ekki
að bera undir nokkurn mann því
að allir heiðingjar væru rétt-
dræpir, jafnt hermenn sem
óbreyttir borgarar.
Gríðarleg áhersla er nú á að
bregðast við skipulögðum
hryðjuverkum um leið og reynt
er að ganga á milli bols og höf-
uðs á Ríki íslams og öðrum
hryðjuverksamtökum. En erf-
iðara er að bregðast við þegar
einfarar eru á ferð með bíl á
leigu að vopni.
Alain Juppé, fyrrverandi for-
sætisráðherra og mögulegur
forsetaframbjóðandi hægri
manna á næsta ári, sagði í gær
að „hefði öllum ráðum verið
beitt hefði þessi harmleikur ekki
átt sér stað“.
Ugglaust er alltaf hægt að
segja að gera hefði mátt betur,
en þessi gagnrýni er tæplega
makleg. Haldið var upp á Ba-
stilludaginn um allt Frakkland í
fyrradag. Hryðjuverkamenn
hefðu getað látið til skarar
skríða um allt landið. Frakkar
halda skrá yfir íslamista, sem
grunur leikur á að gætu framið
ofbeldisverk. Vígamenn, sem
frömdu ódæðisverkin í Frakk-
landi í fyrra, voru á þeim lista.
Það virðist Bouhlel ekki hafa
verið.
Hryðjuverkin í Frakklandi
hafa haft sín áhrif. Dregið hefur
úr straumi ferðamanna líkt og í
Tyrklandi þar sem hryðjuverk
hafa verið tíð. Óttast menn nú að
eftir ítrekuð hryðjuverk verði
ferðaþjónustan lengur að ná sér
á strik.
Frakkar hafa gengið hart
fram gegn Ríki íslams. Við yf-
irheyrslur liðsmanna samtak-
anna, sem snúið hafa aftur til
Vesturlanda, hefur komið fram
að þau voru farin að skipuleggja
tilræði í Frakklandi áður en þau
lýstu yfir stofnun kalífats og
tóku borgina Mosul í Írak árið
2014.
Samtökin eru nú aðþrengd í
Írak og Sýrlandi og reyna því að
berja frá sér. Tilgangur tilræð-
anna er að búa til þá ímynd að
þrátt fyrir að þau eigi undir
högg að sækja búi þau yfir
styrk.
En samtökin láta ekki bara til
skarar skríða á Vesturlöndum
heldur um allan heim. Í lok
múslímahátíðarinnar Ramadan
voru framin mannskæð hryðju-
verk í Bangladess, Írak, Saudi-
Arabíu og víðar.
Öll ríki heims þurfa að snúa
bökum saman í baráttunni gegn
hryðjuverkum. Markmiðið er að
ganga milli bols og höfuðs á Ríki
íslams og öðrum vígasamtökum
íslamista og stöðva útbreiðslu
hugmyndafræði haturs og
kreddu, en það eru ekki til nein-
ar töfralausnir. Ógnin verður
því miður áfram til staðar.
Enn eru hryðjuverk
framin í Frakklandi}Hryllingurinn í Nice
S
eint á fimmtudagskvöldið tóku að
berast fréttir af skelfilegum atburði
í hinni friðsælu hafnarborg Nice í
Suður-Frakklandi. Fljótlega varð
ljóst að um mannskæða hryðju-
verkaárs væri að ræða og nú er orðið ljóst að á
níunda tug manna, þar á meðal börn, liggja í
valnum. Er þetta þriðja mannskæða árásin af
þessu tagi í Frakklandi á einu og hálfu ári og
innan Evrópu hefur Belgía einnig orðið fyrir
barðinu á vitfirrtum morðhundum sem láta
einskis ófreistað í að valda ótta og usla í þeim
samfélögum sem þeir leggja til atlögu í.
Þessar árásir eru ógnarnærri okkur Íslend-
ingum og beinast gegn svæðum og hópum fólks
sem við sækjum gjarnan heim á ferðum okkar
erlendis. Við erum því ekki eins fjarri heimsins
vígaslóð og þegar Hulda orti um fagra föð-
urlandið í tilefni lýðveldisstofnunar á Þingvöllum 1944.
Þó að mikilvægt sé að fólk haldi ró sinni og láti ódæð-
ismennina ekki ná tökum á aðstæðum er ekki endalaust
hægt að skáka í skjóli þess að viðbrögð við ógninni feli í sér
sigur fyrir þá sem fyrir þeim standa. Þau rök blífa ekki
þegar mannfallið er orðið slíkt að hundruð óbreyttra borg-
ara týna lífi á einu ári. Viðbrögðin þurfa að vera af þeim
toga að þau ógni ekki grunngildum vestrænna samfélaga
og gangi ekki úr hófi á þá friðhelgi sem við viljum tryggja
hverjum og einum einstaklingi, jafnt hvað varðar persónu-
vernd og athafnafrelsi. Það getur þó reynst erfitt að sam-
rýma hvort tveggja. Dæmi um það eru hinar löngu raðir á
flugvöllum sem vopnaleitin veldur og þá eru slíkar raðir
jafnvel farnar að sjást á brautarpöllum járn-
brautarstöðva í Evrópu – ekki síst Frakklandi.
Mikið uppistand varð hérlendis þegar í ljós
kom að íslenska lögreglan hafði þegið notaðar
og aflagðar byssur frá Noregi fyrir nokkrum
misserum síðan. Stóryrtir álitsgjafar höfðu
uppi mikla gagnrýni á þá ráðstöfun og fundu
þá, líkt og nú, því allt til foráttu ef íslensk lög-
regla yrði betur vopnum búin en hingað til.
Í mars 2015 sendu fulltrúar Ríkislög-
reglustjóra innanríkisráðherra greinargerð
þar sem farið var yfir stöðu vopnamála lög-
reglunnar. Þar segir meðal annars: „Hin nýja
tegund tilvika þar sem markmið gernings-
manns er að deyða sem flesta með egg- eða
skotvopni kallar á aukinn viðbúnað almennrar
lögreglu. Sækja þarf nær viðkomandi en við á
um hefðbundin vopnatilfelli og gíslatökur til
þess að stöðva yfirstandandi verknað. Það kallar einnig á
aukna þjálfun og búnað almennra lögreglumanna til
fyrstu viðbragða.“
Voðaverk eru framin hér á landi eins og annars staðar.
Sem betur fer höfum við ekki horft upp á neitt í líkingu við
það sem gerst hefur í París, Brussel, Bagdad, Nice og víð-
ar á undanförnum mánuðum. Það getur hins vegar gerst,
hvort sem mönnum líkar betur eða verr. Það er eins gott
að ráðamenn búi svo um hnútana að hægt sé að bregðast
skjótt og fumlaust við í slíkum aðstæðum. Og það er eins
gott að friðsælt samfélag á borð við það íslenska horfist í
augu við að það er nauðsynlegt.
ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Svo langt frá heimsins vígaslóð?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Fjöldi einstaklinga sembúa á hjúkrunar- ogdvalarheimilum á Íslandihefur aukist jafnt og
þétt síðastliðin ár. Þessi þróun
hefur orðið samhliða hækkandi líf-
aldri fólks, sem frá árinu 1996 hef-
ur lengst að meðaltali um 3,9 ár
hjá körlum en 2,2 ár hjá konum.
Þetta kemur fram í grein sem
Védís Helga Eiríksdóttir og Sig-
ríður Egilsdóttir rita í nýjan
Talnabrunn Landlæknisembætt-
isins.
Í greininni kemur fram að
hinn 1. maí 2016 bjuggu 2.407 ein-
staklingar á hjúkrunarheimilum
landsins. Langmestur hluti þess-
ara einstaklinga bjó á höfuðborg-
arsvæðinu eða 1.372. Næstflestir
bjuggu á hjúkrunarheimilum á
Suðurlandi og Norðurlandi, eða
um það bil 300 íbúar í hvoru um-
dæmi.
Flestir á Suðurlandi
Þegar tillit hefur verið tekið
til mismunandi fjölda aldraðra í
hverju heilbrigðisumdæmi fyrir
sig kemur í ljós að flestir bjuggu á
hjúkrunarheimilum á Suðurlandi
(80,3 á hverja 1000 aldraða íbúa í
umdæm- inu) og á Vesturlandi
(79,3 á hverja 1000 aldraða íbúa).
Hins vegar voru fæstir bú-
settir á hjúkrunarheimilum á Suð-
urnesjum, eða 51,2 á hverja 1000
aldraða íbúa. Hlutfallið er litlu
hærra á höfuðborgarsvæðinu.
Árið 1998 bjuggu tæplega
2.000 einstaklingar í hjúkrunar-
og dval- arrýmum en árið 2015 var
þessi tala komin upp í 2.710. Á
sama tímabili hefur einstaklingum
eldri en 67 ára fjölgað um tæp
11.200 á landsvísu og hlutfall ein-
staklinga sem búa á hjúkr-
unarheimilum lækkað lítillega, úr
72,2 á hverja 1000 íbúa yfir 67 ára
aldri árið 1998 í 69,6 á hverja 1000
íbúa á sama aldri árið 2015.
Hæst var hlutfallið árið 2005
þegar 96,1 af hverjum 1000 eldri
íbúum bjó á hjúkrunar- og dval-
arheimilum landsins.
Talsverð fjölgun hefur orðið á
hjúkrunarrýmum á kostnað dval-
arrýma frá árinu 2004. Það ár
voru hjúkrunarrými 2.033 en dval-
arrými 896, en 2015 hafði dval-
arrýmum fækkað um 542 rými.
Konur eru í meirihluta þeirra
sem dvelja á hjúkrunar- og dval-
arheimilum landsins og hefur
kynjahlutfallið haldist nokkuð
stöðugt á síðastliðnum 18 árum.
Mun fleiri konur
Árið 2015 voru konur 64,1%
þeirra sem bjuggu á hjúkrunar -
og dvalarheimilum en 35,9% voru
karlar. Þetta hlutfall endurspeglar
kynjahlutfall Íslendinga eldri en
67 ára sem er 62,1% konur og
37,9% karlar, segir í greininni.
Á línuriti sem fylgir Talna-
brunninum má sjá að langflestir
íbúar á hjúkrunar- og dvalarheim-
ilum eru í hópi 80 ára og eldri og
hefur hlutfall einstaklinga í þeim
hópi aukist úr 67,5% af heild árið
1996 í 76,9% árið 2016.
Hinsvegar hefur orðið umtals-
verð fækkun í hópi einstaklinga
sem eru á aldrinum 70 til 79 ára á
tímabilinu, úr 25,5% í tæp 16,7%.
Einstaklingar sem óska eftir
plássi á hjúkrunar- og dvalarheim-
ilum þurfa að gangast undir
færni- og heilsumat þar sem lagt
er faglegt mat á þörfina fyrir var-
anlegt búsetuúrræði.
Fjölgar á hjúkrunar-
heimilum landsins
Eir í Grafarvogi Langflestir íbúa á hjúkrunar- og dvalarheimilum eru í
hópi 80 ára og eldri. Fækkað hefur í hópi fólks á bilinu 70-79 ára.
Fjöldi einstaklinga sem eru á biðlista eftir hjúkrunar- og dvalarrými hefur
talsvert aukist á undanförnum árum, eða um 25% á síðustu sjö árum. Á
sama tíma hefur einstaklingum sem eru 80 ára og eldri fjölgað um 297 á
landsvísu, sem mögulega skýrir hluta þeirrar aukningar sem orðið hefur
á fjölda einstaklinga á biðlista eftir hjúkrunar- eða dvalarrými.
Þrátt fyrir þá aukningu sem orðið hefur á fjölda einstaklinga á biðlista
eftir rými á hjúkrunar- og dval- arheimilum hefur tíminn sem fólk bíður
eftir plássi ekki lengst.
Reiknaður meðalbiðtími síðastliðinna sjö ára er 188 dagar, á landsvísu.
Hins vegar er biðtím- inn mislangur eftir heilbrigðisumdæmum og hefur
alla jafna verið stystur á Vestfjörðum, eða 144 dagar, en lengstur á Vest-
urlandi, eða 222 dagar. Meðalbiðtími á höfuðborgarsvæðinu er 158 dagar.
Biðtími er 188 dagar
FJÖLDI FÓLKS Á BIÐLISTA