Morgunblaðið - 27.08.2016, Blaðsíða 32

32 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 2016
Laugavegi 7, 101 Reykjavík - Sími: 551-3033
ÚTSÖLUNNI
lýkur í næstu viku
Flottir í fötum
að verða dráttarklárinn hans, skapa
honum atvinnu og tekjur og borga
lánið til baka. Og það gerði hann
líka því að á næstu árum var Bergur
á þönum á bílnum akandi farþegum
innanbæjar sem utan.
Á þessum tíma var vegakerfið á
Íslandi stutt og frumstætt og víða
þurfti að fara eftir gömlum hest-
vagnaslóðum. En bílarnir boðuðu
byltingu í samgöngum sem allt þjóð-
félagið hlaut að laga sig að. Gerð
nýrra vega og brúa varð eitt stærsta
þjóðþrifamálið. Nú var hægt að fara
án mikillar fyrirhafnar frá þéttbýlis-
stöðum og út í sveit og til baka aftur
á einum degi. „Það varð vinsælt að
fara í ferðalag með þessum nýstár-
legu ökutækjum,“ segir Hafsteinn.
Til að byrja með var það einkum
svokallað heldra fólk og túristar
sem leyfði sér þennan munað, en
smám saman varð þetta á færi
venjulegs launafólks. Frá Reykjavík
var vinsælast að fara til Þingvalla
þar sem ekið var niður Almannagjá
eða austur fyrir fjall, til Hveragerð-
is, Selfoss og um Suðurland þar til
nema þurfti staðar við óbrúaðar ár.
Þá þurfti aftur að nota „þarfasta
þjóninn“ ef menn vildu halda lengra.
Það var líka algengt að fara í styttri
ferðir að Baldurshaga, Geithálsi og
Kolviðarhóli.
Til liðs við Sæberg
Bergur var með eigin rekstur í
nokkur ár. En það gat verið basl að
ná í nógu marga kúnna til að halda
öllu gangandi og ráða við kostnað af
rekstri og viðgerðum. Hann kynnt-
ist Hafnfirðingnum Berthold M.
Sæberg sem rak Bifreiðastöð Sæ-
bergs með Jóhönnu konu sinni í
Hafnarfirði og á Lækjartorgi í
Reykjavík í harðri samkeppni við
Steindór sem var kóngurinn í brans-
anum á þessum tíma. Úr varð að
Bergur seldi bíl sinn og réð sig árið
1925 til Sæbergs þar sem hann var
við akstur fram undir 1930 þegar
nýtt tímabil hófst í lífi hans. „Eitt af
því sem hjálpaði mér við að raða
púslunum saman var að uppgötva að
Berthold var afi Árna Sæbergs ljós-
myndara á Morgunblaðinu. Ég hafði
samband við hann og hann gat veitt
mér ýmsar upplýsingar um afa
sinn,“ segir Hafsteinn. Bifreiðastöð
Sæbergs var starfrækt fram að því
að hann lést 1961, en útibúið í
Reykjavík var aðeins í nokkur ár.
Það var mikill völlur á stöðinni um
tíma. Í auglýsingu á forsíðu Vísis
sumarið 1925 segir að alltaf séu til
reiðu bifreiðar í lengri eða skemmri
ferðir, fyrir afar lágt gjald, „bæði
vanalegir fólksflutningabílar og svo
einnig hinar ágætu kassabifreiðar,
sem eru ódýrustu farartækin á land-
inu“.
Sæberg var með alls kyns flutn-
inga á fólki og farangri, ýmist í
fólksbílum eða rútum. Ein þeirra
var í föstum áætlunarferðum milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur.
Þessar rútur voru kallaðar kassabíl-
ar. Og hann var einnig með verk-
stæði í Hafnarfirði og þar starfaði
Bergur þegar á þurfti að halda.
Bílar biluðu oft og ekki var auð-
velt að fá varahluti svo verkstæðis-
og viðgerðamenn þurftu að vera
handlagnir og útsjónarsamir.
Ekki er vitað hvenær Bergur
eignaðist myndavél, en það hefur
verið snemma því myndirnar sam
hann tók og lét taka með vél sinni
spanna allan bílastjóraferil hans á
þriðja áratugnum. Líklega hafa
fleiri leigubílstjórar haft slíkar vél-
ar, því farþegar vildu gjarnan festa
minningar af ferðalögum á filmu.
Sumir fóru aðeins einu sinni á æv-
inni í slíka ferð.
Litið upp til bílstjóranna
Hafsteinn segir að bílstjórastéttin
hafi skjótt vaxið í mannvirðingum.
Bílstjórarnir voru með einkennis-
húfu og í háum stígvélum og þóttu
„töff.“ Sérstaklega litu börn og ung-
lingar upp til þeirra. Starfið varð
eftirsótt. En það gat verið erfitt því
bílarnir voru líka frumstæðir. Ein
ljósmyndanna sýnir hvar Bergur
hefur lagt bílnum sínum í brekkunni
á Freyjugötunni. Það gerði hann til
að auðveldara væri að renna honum
í gang. Aftan á myndina hefur ein-
hver skrifað á dönsku: „1921 fraus
vatnið á þessum bíl svo gestir Bergs
þurftu að ganga frá Baldurshaga til
Reykjavíkur.“ Baldurshagi var við
Rauðavatn. Þetta hefur verið góður
spölur í bæinn í kuldanum.
„Gömlu bílarnir voru ekki yfir-
byggðir en voru með tjald,“ segir
Hafsteinn. „Tjaldið var aldrei þétt
og vindur blés í gegn. Þegar vindur
magnaðist var ekki hægt að hafa
tjaldið uppi, heldur varð að fella það
svo það rifnaði ekki eða fyki af. Bílar
voru ekki heldur með þurrkur svo
að í rigningu eða snjóbyl þurfti oft
að fella niður framrúðuna eða bíl-
stjórinn varð að stinga út höfði og
horfa út fyrir framrúðuna. Bílstjór-
ar og farþegar þurftu að vera vel
klæddir þegar illa viðraði. Seinna á
ævinni var afi með æðaslit í andliti
og nokkuð bláleitur á kinnum. Þetta
kenndi hann aðstæðum í akstrinum.
Hann var þá stundum kallaður
Bergur blái, en það gramdist honum
og svaraði ekki því ávarpi,“ segir
Hafsteinn.
Taldað Bílstjórar gistu gjarnan í tjöldum með farþegum sínum í lengri ferð-
um. Bergur með Sjönu systur sinni og danskri konu sinni, Ellen Burmeister.
Farartálmar Langan tíma tók að leggja vegi og byggja brýr í upphafi bílaaldar á Íslandi. Hér er leigubíll frá Stein-
dóri fastur í einni ánni. Mikil samkeppni um farþega var á milli bifreiðastöðva Steindórs og Sæbergs.
Áhættusamt Það þurfti leikni og hugrekki að aka niður Kambana á þriðja
áratugnum. Margir farþegar kusu að hafa augun lokuð á leiðinni niður.
Starfsemin efld Tveir nýir bílstjórar hjá Sæbergi. Litli
og Stóri hefur Bergur skrifað á myndina.
Veisla í farteskinu Ásgeir Jónsson bílstjóri í hlutverki
þjóns á leiðarenda. Guðaveigar innan seilingar.
Kassabíll Bergur við eina af fyrstu rútunum sem voru í áætlunarferðum milli Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, Ford
TT. Þær tóku 10-12 farþega. Myndin er tekin fyrir utan verslun Roberts Smith í Hafnarstræti 20 í Reykjavík.