Morgunblaðið - 27.08.2016, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÁÍtalíu ríkirþjóðarsorgeftir jarð-
skjálftann sem
reið yfir á mið-
vikudag með
skelfilegum afleiðingum. Síð-
degis í gær var vitað að 278
manns hefðu látist í skjálft-
anum og enn er margra sakn-
að. Um fimm þúsund manns
hafa unnið við að leita í rúst-
unum. Mörg hundruð eftir-
skjálftar hafa gert þeim starf-
ið erfitt en þó hefur tekist að
ná 215 manns á lífi. Vonir um
að finna fleiri á lífi í rústunum
fara dvínandi.
Skjálftinn reið yfir á miðri
Ítalíu. Verst urðu úti bæirnir
Amatrice og Accumoli í hérað-
inu Lazio og Arquata del
Tronto og Pescara del Tronto
í héraðinu Marche. Þorpin í
Marche standa við forna róm-
verska götu, Via Salaria, sem
liggur frá Róm til Adríahafs.
Ítalir hafa snúið bökum
saman eftir skjálftann og hafa
hjálpargögn borist víða að.
„Við höfum orðið vitni að ótrú-
legri samstöðu, einingu, ást,
hjálp alls staðar að á Ítalíu.
Það fyllir mig stolti af að vera
Ítali,“ sagði Giancarlo Car-
loni, varaborgarstjóri Amat-
rice.
Eyðileggingin eftir skjálft-
ann er gríðarleg og sum þorp-
in verða sennilega ekki endur-
reist. Í Pescara del Tronto
standa fimm hús eftir. Allar
aðrar byggingar hrundu og
segja yfirvöld að í ljósi þess sé
spurning hvort skynsamlegt
sé að byggja aftur á sama
stað. Íbúarnir munu því
væntanlega verða að sætta sig
við að fara annað. Einn íbúi
þorpsins sagði við blaðamann
The New York Times að verst
væri að skjálftinn hefði ekki
aðeins svipt þorpsbúa fram-
tíðinni, heldur einnig fortíð-
inni.
Önnur þorp verða þó endur-
reist. Ítalir hafa reynslu af
því. Frá 1968 hefur samtals
180 milljörðum evra verið var-
ið í að endurreisa mannvirki
eftir jarðskjálfta, samkvæmt
útreikningum samtaka
ítalskra verktaka. 13,7 millj-
arðar evra voru settar til hlið-
ar til uppbyggingar eftir
skjálftann í L’Aquila 2009.
Gagnrýnisraddir eru þegar
farnar að heyrast í kjölfar
skjálftans. Ítölsk stjórnvöld
kunni að bregðast við, en for-
varnir séu þeim framandi.
Óvíða í Evrópu eru jarð-
skjálftar jafn algengir og á
Ítalíu. Á nokkurra ára fresti
farast nokkur hundruð manns
vegna náttúruhamfara.
Í fjölmiðlum hefur verið
haft eftir sérfræð-
ingum að 70%
bygginga standist
ekki öryggiskröf-
ur. Gerð hefur
verið greining á
því hvaða svæði séu hættuleg-
ust og þar er Mið-Ítalía ofar-
lega á blaði. 60 milljónir
manna búa á Ítalíu. Þar af búa
24 milljónir þar sem mikil
hætta er á jarðskjálftum.
Enzo Boschi, fyrrverandi
forseti jarðfræði- og eldfjalla-
stofnunar Ítalíu, segir að í
landinu sé aðeins byggt af
ábyrgð eftir skjálfta. Hann
bendir á Norcia í Úmbríu máli
sínu til stuðnings. Þar var
byggt aftur eftir skjálfta 1979
og 1997. Þar var farið eftir
stöðlum og í skjálftanum á
miðvikudag lést enginn í bæn-
um, enginn slasaðist og tjón
var óverulegt. Þó liggur bær-
inn skammt frá miðju skjálft-
ans.
Sérfræðingar benda einnig
á að ekki sé lögð næg áhersla
á að fræða fólk um hvernig
það eigi að bregðast við í jarð-
skjálftum. Því hefur verið
haldið fram að á milli 20% og
50% dauðsfalla vegna skjálfta
megi rekja til þess að fólk
bregðist rangt við.
Flestir láta hins vegar lífið
vegna þess að þegar hús
hrynja verða þeir undir rúst-
unum. Í mörgum tilfellum er
það vegna þess að hús eru
gömul og voru jafnvel reist
aftur á miðöldum.
Tilraunir til þess að hvetja
húseigendur til að styrkja hús
sín með því að veita skatt-
afslátt hafa ekki virkað. Eig-
endur fasteigna hafa ekki vilj-
að að öryggi húsa í einkaeigu
yrði metið vegna þess að það
gæti þýtt að eignin lækkaði í
verði eða ráðast yrði í dýrar
umbætur.
Sérfræðingar hafa krafist
þess að í það minnsta verði
reynt að tryggja öryggi opin-
berra bygginga á borð við
sjúkrahús og skóla. Í Amatr-
ice hrundi skóli, sem gerður
var upp 2012 og átti að stand-
ast öryggiskröfur, en klukku-
turn frá þrettándu öld hagg-
aðist ekki. Það mál verður nú
rannsakað.
Lýst var yfir neyðarástandi
í gær vegna skjálftans á mið-
vikudag. Ítalir eru í sárum
eftir þessar hamfarir og sam-
hugur með þeim er mikill,
ekki síst á Íslandi þar sem
náttúruöflin láta einnig að sér
kveða. Ítalir hafa reynslu af
að bregðast við þegar jarð-
skjálftar dynja yfir. Nú þurfa
þeir að nýta þá reynslu til að
styrkja hús og auka öryggi því
að hættan hverfur ekki.
Talið er að 70%
bygginga standist
ekki öryggiskröfur}
Skjálftinn á Ítalíu
U
mræðan um Guð er sístæð. Hún
stendur yfir í einhverri mynd á
öllum stundum og hefur gert frá
því að maðurinn kom fram á
sjónarsviðið. Hann er gæddur
hæfni til að hugsa um það sem er handan þess
sýnilega veruleika sem augun og önnur skyn-
færi greina. Þannig getur maðurinn ekki aðeins
látið sig dreyma heldur einnig velt fyrir sér
hinstu rökum, spurningum á borð við þá hvort
eitthvað taki við að lífinu loknu en ekki síður
hvaðan maðurinn kemur og sá lífskraftur sem
knýr alla sköpunina áfram í mikilfengleik sínum.
Umræðan um Guð er eðlilega stórbrotin og
frá henni eru sprottin mörg af mögnuðustu lista-
verkum heims og einnig mörg af þeim afrekum
sem vekja undrun og eftirtekt. En þessi um-
ræða er einnig á tímum leiðigjörn og á síðustu
áratugum hefur hún orðið rýrari að innihaldi en oftast
áður. Ræður þar mestu ómálefnalegt og vanstillt tal þeirra
sem sjá trúnni allt til foráttu. Sú umræða sem þaðan
sprettur hefur engu bætt við um þá áleitnu og um leið
áhugaverðu spurningu hvort Guð sé til og hvort hann eigi
hlut að máli þegar tilvist okkar er annars vegar.
En endrum og eins glittir í góða og innihaldsríka um-
ræðu um Guð. Eitt slíkt dæmi er frábærlega vel skrifuð
bók Árna Bergmann frá árinu 2008 sem ber heitið „Glím-
an við Guð“. Þar er glímt um Guð og það er gert af yfirveg-
un, þekkingu og þess sem reynt hefur mörg fangbrögð í
trúarbaráttu sinni. Bókin eldist vel.
Annað dæmi er nýútkomin bók sem ber hið
áhugaverða heiti: „Það sem við tölum um þeg-
ar við tölum um Guð.“ Þar er á ferðinni þýð-
ing dr. Grétars Halldórs Gunnarssonar guð-
fræðings á vinsælu riti Rob Bell, bandarísks
prests og rithöfundar, sem fyrst kom út í
Bandaríkjunum árið 2012 og hefur vakið
mikla athygli víða. Rob Bell hefur haft mikil
áhrif með boðun sinni og var árið 2011 talinn
af tímaritinu Time í hópi 100 áhrifamestu ein-
staklinga í heimi.
Í bókinni glímir Rob við sömu spurningar
og Árni Bergmann og svo margir á undan
þeim hafa gert. Hann gerir það hins vegar á
nýstárlegan hátt og aðgengilegan sem eflaust
mun fá margt fólk sem ekki hefur áður gefið
viðfangsefninu sérstakan gaum, til að brjóta
heilann um Guð og sína persónulegu trú eða
trúleysi. Bókin flæðir vel og uppbygging hennar er nokk-
uð óvenjuleg. Meðan á lestri hennar stendur er ekki laust
við að maður finni sig á stundum í smásögum og prósum
en þess á milli í hefðbundnara formi bókmennta af þessu
tagi. Það gerir hana ekki síður spennandi.
Vonandi mun bókin hreyfa við fólki og stuðla að upp-
lýstu, fordómalausu og yfirveguðu samtali um Guð. Hún
væri til dæmis upplögð fyrir foreldra sem ræða vilja við
börn á fermingaraldri um stærstu spurningar lífsins.
Kannski væri ekki vitlaust að hefja fermingarveturinn á
lestri hennar og eiga svo gott spjall um efni hennar og
innihald þegar jólin taka að nálgast. ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Fágæt umræða um sjálfan Guð
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Færri feður taka fæðingar-orlof nú en árið 2007. Yngri,menntaðri og tekjuhærrifeður eru líklegri en þeir
eldri til að taka fæðingarorlof og eru
dæmi um að feður sem taka orlof mæti
neikvæðu viðhorfi vinnuveitenda.
Þetta er meðal þess sem fram
kemur í nýrri rannsókn Sigurbjargar
Magnúsdóttur, sem hún gerði í meist-
aranámi sínu í mannauðsstjórnun og
vinnusálfræði við Háskólann í Reykja-
vík.
„Ég skoðaði reynslu feðra af fæð-
ingarorlofi og bar niðurstöðurnar
saman við rannsókn sem var gerð árið
2007,“ segir Sigurbjörg. „Niðurstaðan
er að árið 2016 nýttu færri feður sér
óskiptanlega rétt sinn til fæðingar-
orlofs og nýttu einnig minna af sam-
eiginlegum rétti.“
Núverandi fyrirkomulag orlofs-
ins er á þann veg að faðir getur tekið
þriggja mánaða leyfi, móðir sömuleiðis
og því til viðbótar eru þrír mánuðir
sem foreldrar ákveða sjálfir hvernig
ráðstafað er. Í áðurnefndri rannsókn
frá 2007, sem gerð var af Auði Örnu
Arnardóttur og fleirum, nýttu 75%
feðra sér þriggja mánaða rétt sinn, en
í rannsókn Sigurbjargar var þetta
hlutfall komið niður í 42,2%. 8,1%
feðra tók ekkert fæðingarorlof árið
2007 en í rannsókn Sigurbjargar var
þetta hlutfall 12,2%. „Fáir nýttu sér
fullan rétt sinn. Það var algengt að
þeir færu í 6-8 vikna orlof,“ segir
Sigurbjörg.
Stjórnast af fjárhagnum
Eitt af því sem fram kemur í
niðurstöðum rannsóknarinnar er að
taka feðraorlofs helgast oft af fjár-
hagslegum ástæðum fjölskyldunnar.
Til dæmis nefndu sumir feðurnir í
rannsókninni að þeir teldu sig vart
hafa fjárhagslega burði til að taka fæð-
ingarorlof en gerðu það engu að síður
vegna pressu frá móðurinni.
„Fjárhagurinn stjórnar bæði
hvernig orlofi er hagað, þ.e. hversu
langt orlof er tekið og hvort eitthvert
orlof er yfirhöfuð tekið,“ segir Sigur-
björg. „Feður segja að þakið sé alltof
lágt þegar kemur að greiðslum úr fæð-
ingarorlofssjóði og að það sé ekki
hægt að verða fyrir svo miklu tekju-
tapi. Þeir segja einnig að það ýti undir
að feður taki að sér „svarta“ vinnu í or-
lofinu til þess að halda fjárhagnum
gangandi.“
Í rannsókninni voru feðurnir m.a.
spurðir hversu langt fæðingarorlof
þeir hefðu tekið og hversu sterk tengsl
þeir teldu sig hafa myndað við barnið
sitt. Fram kom að sterk fylgni er á
milli lengdar orlofsins og hvernig feð-
urnir meta tengsl sín við barnið.
Neikvætt á kallavinnustöðum
Feðurnir voru einnig spurðir um
viðhorf vinnuveitenda til fæðingar-
orlofstöku þeirra og segir Sigurbjörg
að töluverður munur hafi komið fram
hjá starfsstéttum. „Neikvætt viðhorf
heyrðist meira á „karlavinnustöðum“,
þar sem karlar eru í meirihluta. Sumir
sögðust hafa fengið spurningar á borð
við: „Á barnið virkilega ekki
mömmu?“ og aðrir sögðust vera
hræddir um að missa starfið ef þeir
tækju fæðingarorlof,“ segir Sigur-
björg.
„Á barnið virkilega
ekki mömmu?“
Getty Images/iStockphoto
Faðir Hlutfall íslenskra karlmanna sem taka feðraorlof hefur lækkað
undanfarin ár. Frumvarp að nýjum fæðingarorlofslögum er í smíðum.
Nýtt frumvarp
» Eygló Harðardóttir félags-
málaráðherra lagði nýverið
fram drög að frumvarpi um
breytingar á fæðingarorlofi.
» Þar er m.a. lagt til að há-
marksgreiðslur hækki um 62%
» Einnig er lagt til að orlofið
verði lengt í 12 mánuði.
» Óvíst er hvort frumvarpið
verður að lögum áður en þing
verður rofið í haust.
Sigurbjörg
segir að staða
feðra á vinnu-
markaði hafi
lítið verið
rannsökuð.
Full þörf sé á
fleiri rann-
sóknum á
þessu sviði,
stór hluti karla
á vinnumark-
aði sé feður og fjölskyldumenn.
Rannsóknin hafi sýnt að karlar,
rétt eins og konur, geti upplifað
togstreitu á milli starfs og fjöl-
skyldulífs.
„Báðir foreldrar ættu að geta
verið heima með nýfæddu barni
sínu án þess að hafa áhyggjur af
því að missa vinnuna og það ætti
að gilda jafn um konur og karla,“
segir Sigurbjörg. „ Feður sem
höfðu stuðning frá vinnuveit-
anda sínum þegar kom að töku
feðraorlofs upplifðu minni tog-
streitu milli vinnu og fjölskyldu-
lífs, fremur var það vinnan sem
auðgaði fjölskyldulífið og öfugt.
Það er því mjög mikilvægt fyrir
feður að finna fyrir stuðningi frá
vinnuveitanda þegar kemur að
töku feðraorlofs.“
Pabbar finna
togstreitu
STUÐNINGUR SKIPTIR MÁLI
Sigurbjörg
Magnúsdóttir