Morgunblaðið - 27.08.2016, Blaðsíða 54

54 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 2016
Hvernig munu
loftslagsbreytingar
verða á næstu árum
og áratugum? Munu
sum svæði upplifa al-
varlegri vetur, meðan
önnur svæði upplifa
heitari sumur? Það
veltur á því hversu
mikið loftslagið verð-
ur fyrir áhrifum af
segulmagnaðri virkni
sólar, segja rússnesk-
ir vísindamenn.
Rússneskir vísindamenn hafa
endurreiknað sólvirkni seinustu
þúsund ára og gert spá til ársins
3200.
Ritgerðin var gerð með fram-
lögum frá Elena Popova úr Sko-
beltsyn Institute of Nuclear Phy-
sics (Lomonosov Moscow State
University) og var birt í Scientific
Reports. Vísindamenn hafa rann-
sakað þróunina á seg-
ulsviði sólar og fjölda
sólbletta á yfirborði
sólarinnar. Reglulega
á ellefu ára fresti fer
sólblettum fækkandi.
Best þekkta lágmark-
ið á sólblettum er Ma-
under-lágmarkið, sem
stóð yfir frá u.þ.b.
1645 til 1715. Á þessu
tímabili voru um það
bil 50 sólblettir í stað
venjulegra 40.000 til
50.000. Greining á
geislun sólar sýnir
fram á að hámark og lágmark geisl-
unar fellur nánast saman við há-
mark og lágmark sólbletta. Með
því að rannsaka breytingar á fjölda
sólbletta, greina innihald sam-
sætna, eins og kolefni-14, beryll-
ín-10 og annarra, í jöklum og trjám,
hafa vísindamenn komist að þeirri
niðurstöðu að segulsviðsvirkni sól-
ar endurtekur sig eftir reglulegu
ferli. Hópur vísindamanna – Val-
entina Tarasova (Northumbria
University, Englandi, Space Rese-
arch Institute, Úkraína), Elena Po-
pova (SINP, MSU), Simon John
Shepherd (University of Bradford,
England) og Sergei Zharkov (Uni-
versity of Hull, England) – greindu
þrjár sólvirkniumferðir frá 1976 til
2009 með því að nota svokallaða
„frumþáttagreiningu“, sem notast
við stærsta gagnamagn vísinda-
legra athugana. Samanburður á
niðurstöðum líkansins var fram-
kvæmdur með merkjanlegum seg-
ulsviðsgögnum fyrir hringrás 21-
23. Samkvæmt þessum mælikvarða
varð reiknilíkan Popova mjög ná-
lægt því sem einkennir segulsviðs-
starfsemi sólar. Gefnar myndir
sýna að sólvirkni minnkar verulega
á 350 ára fresti. Komandi lækkun í
sólvirkni hefur nú þegar hafist.
„Rannsóknir hafa sýnt að á síð-
ustu 400.000 árum voru fimm
hnattrænar hlýnanir og fjögur ís-
aldaskeið. Hvað olli þeim? Hve
mikið getur sólvirkni haft áhrif á
veður- og loftslagsbreytingar?
Þessi spurning er enn ekki leyst og
er afar viðeigandi og áhugavert
verkefni fyrir hina ýmsu vísinda-
menn um allan heim. Það eru
margar kenningar sem benda mis-
mikið á áhrif sólar hvað varðar veð-
urfar og loftslag. Loftslagsfræð-
ingar bjóða upp á ýmsa aðra þætti
sem geta haft áhrif á gangverkun
veðurfarsbreytinga jarðar. Slík
kerfi er mjög flókin ólínuleg kerfi
og frekari notkun á tölfræðilegum
líkönum og greiningum á eldri
gögnum getur hjálpað til við rann-
sóknina,“ segir Elena Popova. „Ef í
náinni framtíð væri lágmark í sól-
virkni, myndi það gefa okkur tæki-
færi til að sjá hvað gerist í lofts-
lagsmálum og prófa núverandi
kenningar um áhrif sólvirkni.
Reyndar, jafnvel ef við byrjum frá
hinni einföldu þekkingu á hringrás-
arferli sólarinnar, má segja að það
sé nú þegar kominn tími fyrir
hundrað ára lágmark þar sem sein-
asta lágmark var í byrjun 20. aldar.
Auðvitað er nauðsynlegt að taka
tillit til annarra þátta og ferla í
andrúmsloftinu, en áskoranir hafa
alltaf ýtt undir forvitni vísinda-
manna“.
Samantekt og þýðing:
Halldór Ragnarsson
Meira: http://www.eurekalert.org/
pub_releases/2015-12/-
lmsu-wew120115.php
http://www.nature.com/articles/
srep15689#f1
Rússar spá kuldatíð
Eftir Halldór Leví
Ragnarsson
»Rússneskir vís-
indamenn hafa end-
urreiknað sólvirkni
seinustu þúsund ára og
gert spá til ársins 3200.
Halldór Leví
Ragnarsson
Höfundur er áhugamaður um
sólareðlisfræði.
Mynd/V.V. Zharkova, S.J. Shepherd, E.
Spá Sólvirkni spá í árþúsunda mælikvarða (lotur 21-23) merktar með svörtum sporöskjulaga hring.
Miðaldar Hita Tímabil
Maunder
Lágmarkið
Litla Ísöld
Nútíma
Hámark
Dalton
Lágmarkið
Nútíma Hámark
Tvö Met
Greinanleg gögn sem
spáin er byggð á
Hingrás 26 mun vera endir
Nútíma Hámarks
Slæmar fréttir
hafa borist frá Tyrk-
landi um alllangt
skeið og hafa áhyggj-
ur umheimsins af
stöðu mála í landinu
síst minnkað í kjölfar
valdaránstilraunar
þar í landi fyrir fá-
einum vikum. Stjórn
Erdogans Tyrklands-
forseta virðist ein-
beitt í að nota hana sem átyllu til að
herða tök sín á öllum sviðum, jafnt
til að ganga milli bols og höfuðs á
andstæðingum sínum og til að
sveigja tyrkneska löggjöf og sam-
félag í átt sem stjórninni hugnast
betur en lýðræðissinnuðu fólki.
Rétt er að árétta að hér er ekki
um nýja þróun að ræða. Ár er liðið
frá því að Tyrklandsstjórn rauf ára-
langt en viðkvæmt vopnahlé sitt við
Kúrda með loftárásum. Lýsti
NATO við tilefni þeirri skoðun sinni
að Tyrkir væru í fullum rétti. Fyrir
hálfu ári lék Tyrklandsforseti þann
háskaleik að láta skjóta niður rúss-
neska herþotu og aftur reyndist
hann njóta stuðnings NATO, sem
var til í að taka áhættu á þriðju
heimsstyrjöldinni fyrir þennan
dyntótta liðsmann sinn. Nú síðast
hefur komið fram í fréttum að þýsk
stjórnvöld álíti að Tyrkir hafi um
árabil unnið með íslömskum hryðju-
verkasamtökum og stutt þau fjár-
hagslega.
Blikur á lofti
Á undanförnum misserum hafa
tyrknesk stjórnvöld þrengt að lýð-
ræði í landinu, m.a. með því að
svipta þingmenn, fyrst og fremst
kúrdíska, á tyrkneska þinginu þing-
helgi og mikill fjöldi blaðamanna
hefur verið hnepptur í
fangelsi. Efasemdir um
að lýðræði og frjáls fjöl-
miðlun njóti tilhlýði-
legrar verndar eru því
óhjákvæmilegar. Ýmis
óheillaskref sem stigin
hafa verið í Tyrklandi að
undanförnu vekja eins
upp ugg. Má þar nefna
áætlanir um að taka á
ný upp dauðarefsingu,
sem og dómsúrskurð í
þá átt að lækka
samræðisaldur, sem
vakið hefur hörð við-
brögð mannréttinda- og kvenna-
samtaka í landinu.
Tyrkland er meðlimur í NATO
sem fyrr segir. Í ljósi þess að kjarn-
orkuvopn úr vopnabúri NATO eru
staðsett í Tyrklandi hlýtur hið
ótrygga ástand þar að vekja sér-
stakan ugg. Raunar ættu atburðir
liðinna mánaða að vekja upp alvar-
legar spurningar um skynsemi þess
að vera í hernaðarbandalagi með
gagnkvæmri verndarskyldu með
Tyrkjum.
Fyllsta ástæða er til að hafa sér-
stakar áhyggjur af hlutskipti tyrk-
neskra Kúrda við ríkjandi aðstæður
og er vert að beina þeirri áskorun
til stjórnvalda í Tyrklandi að virða
mannréttindi og mannhelgi allra
tyrkneskra borgara. Við aðstæður
sem þessar er það skylda annarra
ríkja að láta í sér heyra og það á Ís-
land að gera þótt smátt sé. Yfir-
gangur og ofbeldi má aldrei líðast.
Vandamálið
Tyrkland
Eftir Steinunni
Þóru Árnadóttur
» Á undanförnum
misserum hafa tyrk-
nesk stjórnvöld þrengt
að lýðræði í landinu.
Steinunn Þóra
Árnadóttir
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs.
Hjallasel 37
109 REYKJAVÍK
Snyrtilegt og fallegt parhús, fyrir
eldri borgara, við Hjallasel 37 á lóð
hjúkrunarheimilis Seljahlíðar.
Eigninni fylgir aðgengi að þjónustu
og félagsstarfi. Falleg
aðkoma og sér bílastæði við húsið.
STÆRÐ: 69,1 fm
FJÖLDI HERBERGJA: 2
33.700.000
Heyrumst
Stefán Jarl Martin
Löggiltur leigumiðlari
Sölufulltrúi
892 9966
stefan@fastlind.is
Heyrumst
Þórunn Gísladóttir
Löggiltur fasteignasali
510 7900
thorunn@fastlind.is
OPIÐ HÚS 28. ágúst 16:30 – 17:00
Hagfræðideild Háskóla Íslands ásamt RSE, RNH og sam-
starfsaðilum efna til ráðstefnu mánudaginn 29. ágúst um
tvær úthlutunaraðferðir á aflaheimildum: upphaflega eftir
aflareynslu, en síðan með viðskiptum á markaði EÐA með
opinberu uppboði, svo að arður renni í ríkissjóð. Fyrirlestra
flytja prófessor Gary Libecap, einn kunnasti auðlindahag-
fræðingur heims, og Ragnar Árnason, prófessor í fiskihagfræði
og ráðgjafi Alþjóðabankans um auðlindanýtingu.
Á eftir fyrirlestrum þeirra verða pallborðsumræður, sem dr.
Birgir Þór Runólfsson hagfræðidósent stjórnar, með prófessor
Charles Plott, sérfræðingi í tilraunahagfræði, þar á meðal í
uppboðum, Helga Áss Grétarssyni, lögfræðidósent og sér-
fræðingi um auðlindarétt, dr. Tryggva Þór Herbertssyni,
hagfræðingi og fyrrv. alþingismanni, og prófessor Hannesi H.
Gissurarsyni, sem nýlega gaf út bókina The Icelandic
Fisheries: Sustainable and Profitable.
Fundarsal Þjóðminjasafnsins kl. 14–17.
Ráðstefnan fer fram á ensku.
Aðgangur ókeypis – allir velkomnir.
Aflareynsla eða uppboð?