Fréttablaðið - 15.09.2016, Blaðsíða 40

Enn hefur friðað dýr verið drepið á Íslandi án nokkurrar viðleitni til að forðast dráp.
Friðun hvítabjarna var nánast
það eina sem Bandaríkjamenn og
Rússar komu sér saman um í miðju
kalda stríðsins. Síðar bættust Kan-
ada, Grænland/Danmörk og Nor-
egur í hóp þeirra landa sem telja
þörf á vernd og funda reglulega um
stöðu þessara mála.
Skipulagða skilgreiningu og
verndun dýrategunda í útrýming-
arhættu má rekja til CITES samn-
ingsins frá 1973 í Washington DC í
Bandaríkjunum, sem Ísland er aðili
að (þegar hentar!).
Á umhverfisráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna fyrir nokkrum árum í
Kaupmannahöfn var hvítabjörn-
inn talinn í slíkri hættu að hann
var gerður að einkennistákni ráð-
stefnunnar með styttu úr ís og urðu
fulltrúar Íslands að ganga fram hjá.
Á vefsíðu Umhverfisstofnunar um
kynningu á CITES-samningnum um
villt dýr í útrýmingarhættu er mynd
af HVÍTABIRNI og hans getið í við-
auka reglugerðar. Fyrsta setningin
er eftirfarandi: Nær allar hættur
sem steðja að hvítabirninum eru af
mannavöldum.
Hættan á Íslandi er Umhverfis-
stofnun.
Áhugi minn á hvítabjörnum
vaknaði við dvöl sem læknir í
Meistaravík á Grænlandi sumarið
1962. Þangað komu Inúítar frá
Scoresby-sundi með bjarnarhún
sem varð eftir í námuþorpinu.
Þetta var lítil birna sem kölluð var
Hansína og varð að gæludýri okkar
þorpsbúa. Hún var sem hvolpur og
þótti gaman að leika sér með bolta
og synda í læknum. Hansína var
síðar flutt í dýragarðinn í Kaup-
mannahöfn og varð þar augnayndi
gesta.
Fljótlega eftir heimkomu mína
frá Bandaríkjunum árið 1974 eftir
nokkurra ára námsdvöl var drepinn
hvítabjörn á Íslandi og undraðist
ég þá almenn viðhorf. Virtist litið
á þetta tignarlega dýr sem hættu-
legt meindýr. Þetta stangaðist mjög
á við þau viðhorf sem fjölskyldan
hafði kynnst í þjóð- og ríkisgörðum
Bandaríkjanna þar sem oft hafði
verið dvalið í helgar- og sumar-
leyfum. Þar voru birnir fangaðir
sem gerðust ágengir, fluttir burtu
og afar sjaldan fargað. Þetta er
einnig gert í Churchill í Kanada
þar sem nálægð hvítabjarna við
mannabyggð er hvað mest. Ég taldi
að þetta ætti einnig að vera kleift
hér þó þekkingu hafi skort.
Kynnti ég það sem ég taldi vera
nútíma- og alþjóðleg sjónarmið í
grein í Mbl. í maí 1974 og mæltist
til þess að Íslendingar reyndu að
forðast óþarfa dráp á þessum tign-
arlegu dýrum, heldur fanga þau og
koma aftur til heimkynna sinna
eða í dýragarða.
Í einfeldni minni hélt ég eins
og Guðmundur söng að: „Hraustir
menn, finnast hér á landi enn,“
og tókst með tengingum bæði
til Meistaravíkur/Danmerkur og
Þjóðgarða Bandaríkjanna að afla
upplýsinga og töldu viðmælendur
að slíkt ætti að vera mögulegt hér
sem annars staðar.
42 árum, 10 greinum og 10 dauð-
um björnum síðar hafa „hraustir
menn“ enn ekki fundist, aðeins
embættismenn sem leggja til dráp
og „vísindamenn“ sem fagna hverju
hræi og kryfja og segja frá með
stolti að þau séu eins og fyrri dýr.
Umhverfisstofnum hefur aldrei
reynt með skipulögðum undirbún-
ingi að bjarga dýri sem hingað hefur
hrakist og haldið því fram m.a. að:
a) hvítabirnir séu ekki í útrýming-
arhættu. Það eru ekki margir svo
hugrakkir (eða kannski fávísir)
að ganga gegn sameiginlegum
skoðunum Rússa og Banda-
ríkjanna.
b) dýrin séu stórhættuleg óargadýr
og mannætur, jú, þau átu nokkra
Íslendinga fyrir um 500 árum.
c) ítarlega hafi verið ráðgast við
alla fræðimenn, (nema kannski
þá sem best þekktu til og höfðu
áhuga).
d) að það sé of dýrt. Slíkt hlýtur að
vera afstætt, þegar heimshorna-
flakkandi ungur rostungur er
fluttur heim með flugi og síðan
með varðskipi til Grænlands
(voru grænlensk stjórnvöld
spurð um leyfi?). Þyrlur Land-
helgisgæslunnar eru óspart
notaðar til að finna birni til
tortímingar. Ég vil gjarnan upp-
lýsa að lifandi birnir eru ekkert
þyngri dauðir.
Hvítabirnir eru með vinsælustu
dýrum í dýragörðum um allan
heim og sagt frá fæðingu húna.
Dýragarðurinn í Kaupmannahöfn
tilkynnti fyrir nokkrum árum að
þar ætti að gera endurbætur á
aðstöðu hvítabjarna sem mundu
kosta 150 milljónir danskra króna.
Frægasti einstakur björn seinni ára
var Knútur heitinn í Berlín sem varð
að alheimssjónvarpsstjörnu að leik
við gæslumann sinn. Knút átti ég
þess kost að heimsækja meðan
hans naut við. Hann var uppáhald
Berlínarbúa meðan hann lifði. Lát
hans var fréttaefni í fjölmiðlun,
einnig íslenskum.
Við dvalarstað Knúts var áber-
andi vel pússað látúnsskilti sem á
stóð: Umhverfisráðuneyti Þýska-
lands er sérstakur verndari Knúts.
Dráp eins hvítabjarnar mun að
sjálfsögðu ekki gera út af við stofn-
inn né rýra frekar álit umheimsins
á dýraviðhorfum Íslendinga, en
hversu lengi ætlar Ísland að vera
eina landið í heiminum sem kerfis-
bundið drepur hvítabirni?
Hvítabirnir og Umhverfisstofnun.
Er nafnbreytingar þörf?
Á dögunum var rætt við Orra Vigfússon í fréttum á Bylgj-unni. Fór hann þar mikinn
og sagði m.a. að fiskeldi skapaði
eingöngu nokkur láglaunastörf
fyrir karlmenn í takmarkaðan tíma,
Íslendingar sæktu ekki í þessi störf og
starfsemin gæti orðið baggi á sveitar-
félögunum.
Okkur langar að svara þessum
ósanngjörnu fullyrðingum í stuttu
máli.
Það eru ekki mörg ár síðan heima-
bærinn okkar, Bíldudalur, var í mikilli
vörn og í raun var stutt í að hér yrði
ekki heilsársbyggð. Það kviknaði
góður neisti þegar kalkþörunga-
vinnslan hóf starfsemi en segja má
að samfélagið hafi fyrst tekið stakka-
skiptum þegar Arnarlax hóf starfsemi
sína hérna á Bíldudal.
Fiskeldi hefur hleypt miklum krafti
og bjartsýni í samfélagið á svæðinu.
Nú iðar allt af lífi sem sést kannski
best á því að leikskólinn og grunn-
skólinn á Bíldudal eru nánast fullsetn-
ir. Einnig hefur verð á húsnæði tvö-
faldast vegna mikillar eftirspurnar.
Það er jafnframt sérstaklega gaman
að segja frá því að konur með mis-
munandi menntun, bakgrunn og
reynslu hafa fundið fjölbreytt störf
við hæfi hjá Arnarlaxi. Í stjórnenda-
teymi fyrirtækisins eru konur m.a. í
eftirtöldum stöðum: skrifstofustjóri,
starfsmannastjóri, gæðastjórar og
verkstjóri. Einnig starfa konur við
skipsstjórn, vinnslu, fóðrun og vöru-
bílaakstur. Hjá fyrirtækinu starfa í dag
rúmlega 100 manns af fjölmörgum
þjóðernum og eru nánast allir með
fasta búsetu á svæðinu. Konur eru
rúmlega fjórðungur starfsmanna. Í
þessari upptalningu eru ótalin fjölda-
mörg afleidd störf sem skapast hafa
með tilkomu Arnarlax á sunnanverða
Vestfirði. Fiskeldi hefur þannig gert
Bíldudal, Vesturbyggð og nágrenni
að frábærum stað fyrir fjölskyldur af
öllum stærðum og gerðum sem vilja
setjast hér að til frambúðar.
Það þurfti ekki að byggja virkjun,
stóriðju eða sökkva landi. Það þurfti
ekki ríkisábyrgð, byggðakvóta eða
stórfellda meðgjöf frá hinu opinbera.
Það sem keyrði áfram þennan við-
snúning er að stórum hluta laxinn á
sunnanverðum Vestfjörðum.
Þess vegna er stundum þreytandi
að sitja endurtekið undir ósann-
gjarnri gagnrýni sem oft á tíðum
kemur frá mönnum sem ekki hafa
nokkurn áhuga á samfélaginu hérna
eða því fólki sem hér býr.
Höldum áfram að ræða allar
hliðar fiskeldis, kosti þess og galla því
einungis þannig má bæta og byggja
undir þessa mikilvægu atvinnugrein.
En áður en við föllum í gamalkunnar
skotgrafir er rétt að skerpa á nokkrum
staðreyndum varðandi fiskeldið hjá
Arnarlaxi:
Við notum ekki sýklalyf
Við notum ekki aflúsunarlyf
Við notum ekki erfðabreytt fóður
Við notum ekki kopar á netpokana
til að koma í veg fyrir gróðursöfnun
Við erum ekki með erfðabreyttan
fisk
Við leggjum mikla áherslu á að
stunda fiskeldi í sátt við umhverfið,
fólkið og samfélagið í heild
Að lokum viljum við hvetja alla til
að heimsækja okkur hér í blíðuna á
Bíldudal og sjá með eigin augum um
hvað málið snýst.
Það eru líka konur
í fiskeldi!
Ég ætla bara rétt að vona að borgarstjórn Reykjavíkur heykist ekki á því að leyfa kláf-
ferjuflutninga upp á Esjuna, eins og
sótt hefur verið um. Gleðilegra og
sjálfsagðara erindi hefur ekki komið
lengi á borð borgaryfirvalda fyrir
okkur gigtarvini heimsins. Því ljóst
er að gigtaraðdáendur eins og ég
eygja nú raunverulegan möguleika
á að komast einhvern tíma í þessu
jarðlífi upp á Esjuna. Að öðrum
kosti er það líklega borin von.
Ég starfa sjálfur allnokkuð í ferða-
mennsku (rek m.a. Álfaskólann fyrir
útlendinga og hef gert í 28 ár), og
þekki vel hversu ólíkir þeir ferða-
menn eru sem sækja okkur heim,
og langanir og þarfir þeirra eru. Það
er nauðsynlegt að hafa sem allra
mesta og fjölbreyttasta þjónustu
ef halda á þessari stóriðju okkar
gangandi áfram sem ferðamanna-
iðnaðurinn er, og hafa af honum
góðan arð – og gleði fyrir gestina
sem ganga í bæinn. Enda sjálfsagð-
asta mál í heimi að ráðast í svona
framkvæmdir. Ekki verður það
mengunin eða hávaðinn sem okkur
mun drepa í þessu máli.
Öruggt má telja að hundruð þús-
unda ferðamanna og Íslendinga
myndu fara upp á Esjuna á hverju
ári á góðviðrisdögum til að berja
Seltjarnarnesið augum sem megin-
hluti Reykjavíkurborgar stendur
á, ef vel væri að verkefninu staðið,
og verðinu yrði stillt í hóf. Að ég
tali nú ekki um ef huggulegt kaffi-
hús með stjörnuútsýni væri þar
fyrir aðkomendur. Einnig mætti og
þyrfti að hafa sýningaraðstöðu fyrir
gesti sem sýndi jarðsögulega þróun
svæðisins sem og Íslandssögulegt
yfirlit yfir borgina og svæðin í kring.
Ógleymanleg gæti slík ferð verið
upp í þessar útsýnishæðir fyrir flesta
sem þangað færu.
Sjálfsagt er að verða við ósk
heimamanna um að hafa samkeppni
um fyrirkomulag og staðsetningu
svona mikillar framkvæmdar áður
en nokkuð yrði ákveðið um útfærslu
hennar. Því betur sjá augu en auga í
þessu máli sem öðrum. En það er
engin ástæða til að hlusta á nöldur
og úrtöluraddir þeirra um sjón-
mengun eða álag á svæðið ef af yrði.
Það minnir mig á kvartanirnar sem
Strætó fékk alltaf og fær þegar nýjar
biðstöðvar eru settar upp. Enginn
vill hafa biðstöðina fyrir utan hjá sér,
bara fyrir utan hús nágrannans. Helst
ekki lengra í burtu en það.
En það hefur ekkert upp á sig að
koma svona mannvirki upp ef verð-
lagningin verður eitthvað í líkingu
við okrið á sundsprettinum í Bláa
lóninu. (Þar kostar sundspretturinn
frá 5.400 krónum ódýrasta gjald
fyrir fullorðna, og upp úr, allt að
26.500 krónur, fyrir eina heimsókn).
– Það yrði að tryggja það með forsjá
borgarinnar að verðinu yrði stillt
í hóf í kláfinn og fyrir kaffisopann
uppi á Esjunni svo almenningur geti
átt þessa kost einnig. Annars getum
við bara sleppt því að gefa leyfi fyrir
þessari annars þörfu og góðu fram-
kvæmd, ef bara ríkir túrhestar hefðu
efni á þessum lúxus.
Auðvitað kláfferjuferðir
upp á Esjuna …
Á umhverfisráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna
fyrir nokkrum árum í
Kaupmannahöfn var hvíta-
björninn talinn í slíkri hættu
að hann var gerður að ein-
kennistákni ráðstefnunnar.
Birgir
Guðjónsson
læknir, MRCP,
FRCP, AGAF og
fyrrverandi
assistant
professor við
Yale-lækna-
háskólann
Anna Vilborg Rúnarsdóttir
starfsmannastjóri
Iða Marsibil Jónsdóttir
skrifstofustjóri
Lilja Sigurðardóttir
gæðastjóri
Þóra Dögg Jörundsdóttir
gæðastjóri
Fiskeldi hefur hleypt mikl-
um krafti og bjartsýni í sam-
félagið á svæðinu. Nú iðar
allt af lífi sem sést kannski
best á því að leikskólinn og
grunnskólinn á Bíldudal
eru nánast fullsetnir. Einnig
hefur verð á húsnæði tvö-
faldast vegna mikillar eftir-
spurnar.
Magnús H.
Skarphéðinsson
skólastjóri
Álfaskólans
með meiru Öruggt má telja að hundruð
þúsunda ferðamanna og
Íslendinga myndu fara upp
á Esjuna á hverju ári á góð-
viðrisdögum til að berja
Seltjarnarnesið augum sem
meginhluti Reykjavíkur-
borgar stendur á, ef vel væri
að verkefninu staðið, og
verðinu yrði stillt í hóf.
1 5 . s e p t e m b e r 2 0 1 6 F I m m t U D A G U r28 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð I ð
1
5
-0
9
-2
0
1
6
0
4
:3
2
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
A
9
3
-A
E
A
0
1
A
9
3
-A
D
6
4
1
A
9
3
-A
C
2
8
1
A
9
3
-A
A
E
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
0
6
4
s
_
1
4
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K