Fréttablaðið - 10.11.2016, Blaðsíða 60

Bókajólin verða góð. Þó ekki sé nema fyrir eina bók. Einar Kárason hefur skrifað aðra bók um Eyvind Storm. „Það sem
dró mig að þessu söguefni í upphafi
var kannski … ég segi ekki aðdáun
heldur einhvers konar fasinasjón;
mér fannst eitthvað svakalega
spennandi við manngerðina sem
ég var að skrifa um í Stormi. Mér
fannst alltaf, þó ég væri ánægður
með bókina, að það væri eitthvað
ósagt, að það þyrfti að skoða mann-
inn dýpra og frá fleiri hliðum. Og
jafnvel láta hann lenda í nýjum
ævintýrum. Þetta er ástæðan,“ segir
Einar Kárason rithöfundur þar sem
við reynum að koma okkur fyrir á
Reykjavík Roasters við Brautar-
holt, aðspurður af hverju hann hafi
ákveðið að taka upp þráðinn með
Eyvind Storm mörgum árum síðar.
Einar er líkast til frægastur fyrir
Eyjabókatrílógíu sína. Þá hefur
síðasti sagnabálkur hans, sem telur
fjórar bækur, þar sem sögusviðið er
Sturlungaöld, hlotið mikið og verð-
skuldað lof. En uppáhaldið mitt er
hins vegar Heimskra manna ráð
og svo þessi einstaka bók sem er
Stormur. Og nú er komið óbeint
framhald af þeirri bók. Passíusálm-
arnir. Hvar enn er fjallað um Eyvind
Jónsson sem kallaður er Stormur.
Best að það komi fram strax að ég
hef lengi verið einlægur aðdáandi
Einars. Ég tel hann með mestu
sagnameisturum þjóðarinnar frá
upphafi og skemmst er frá því að
segja að nýútkomin bók Einars,
Passíusálmarnir, er brakandi snilld.
Metnaðarfull persónusköpun
„Þessar verða bara tvær,“ segir Einar
þegar ég spyr hann hvort hann ætli
þá ekki að henda í trílógíu með
Storminn. „Ég held nú að þetta sé
mín metnaðarfyllsta persónusköp-
un á ferlinum. Sú sem ég hef farið
hvað dýpst í. Framan af og mikið af
mínu hafa verið kollektívar sögur,
það er að segja með mörgum per-
sónum. Og jafnvel kannski ekki einu
sinni neinni klárri aðalpersónu. En
ég hef kannski farið aðeins meira
út í það eftir því sem á hefur liðið,
eins og Þórður kakali. Það er týpa
sem mér fannst voðalega spenn-
andi. Reyndar held ég að hann og
Stormur eigi sitthvað sameiginlegt.
En, svo á öðrum sviðum eru þeir
gjörólíkir.“
Yfirgengilega dómínerandi
Í þessari bók er rækilega snúið
upp á skáldskaparformið. Þetta er
að mörgu leyti flókinn snúningur
ef maður sökkvir sér niður í hann
og varla að sjáist til botns.
„Jájá, ég læt lesandann um að
skilja þetta almennilega. Því auð-
vitað kom þetta einhvers staðar
frá. Þetta varnarskjal sem er svona
þriðjungur bókarinnar. Einhvern
veginn finnst mér það koma frá
Stormi sjálfum. Hann talar auð-
vitað mest þar og er að senda mér
sem höfundi tóninn.“
Já, og ekki bara að hann tali
heldur leggja ýmsar persónur orð
í belg auk athugasemda höfundar.
En, maður heyrir í Stormi í gegn-
um aðrar raddir svo sem konu
hans sem reyndar fæst við að
skrifa ýmis bréf fyrir hans hönd.
„Jújú, þetta er náttúrlega maður
sem er mjög dómínerandi. Og ég
þekki svona menn. Þeir hafa mikil
áhrif á alla í kringum sig. Þeirra
rödd verður svo yfirgnæfandi.
Maður kemur inn í stofu þar sem
einn slíkur hefur setið um hríð
og dóserað og þá fattar maður
að allir eru farnir að tala eins og
hann.“
Formið sérstaklega fyrir Storm
Já, það eru nokkur dæmi um slíkt í
bókinni.
„Já, þess vegna hentar þetta marg-
radda form. Ég notaði þetta marg-
radda form í fyrsta sinn þegar ég
skrifaði Þórð kakala. En, ég fann
þetta form vegna Storms. Eða, vegna
þess söguefnis. Málið er að ég var
búinn að hugsa þetta nokkuð lengi,
að mig langaði til að skrifa um þessa
týpu. Svona mann. Og hafði hann
algerlega í huga. Og ég var í miklum
vafa um það þá hvort ég ætti að hafa
þá bók í fyrstu persónu, það er að
láta hann tala allan tímann eða í
þriðju persónu. Ef ég er með hann
í fyrstu persónu verður þetta svo
yfirþyrmandi. Menn munu þurfa að
halda fyrir eyrun. Það er ekki hægt
að hlusta endalaust á þessa rödd.
Það verður að hvíla sig á henni. Hins
vegar ef ég hefði þetta í þriðju per-
sónu, það er að lýsa þessari persónu
utan frá, þá hefði ég ekki hans rödd,
hans sjónarmið, hans fordóma og
hans sérkennilega húmor og sýn á
annað fólk og alls konar hluti. Það
var þá sem ég datt um þetta marg-
radda form. Það er að skipta, hafa
hann stundum og svo einhverjar
aðrar raddir sem segja kannski frá
sömu atburðum en frá öðru sjónar-
horni.“
Danir sárir út í Storm
Ég verð að fá að spyrja þig út í eitt
atriði. Og enn slær saman veruleika
og skáldskap. Þú varst tilnefndur
fyrir Storm til bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs 2005, þá
fyrir Storm. Ég taldi víst að þú yrðir
fyrir valinu. En það var samt eitt-
hvað við það veðmál sem truflaði
mig, einhver bakþanki. Ég var sem
sagt búinn að láta mér detta í hug að
það kynni að verða þér að fótakefli
á þeirri leið að óneitanlega er sósjal-
systemið í Danmörku haft að háði
og spotti öðrum þræði í Stormi. Þó
heldur hljóti það nú að teljast smá
hugsun að láta það ráða afstöðu
sinni til bókmenntaverks. Niður-
staðan varð svo sú að Sjón hlaut
verðlaunin og allt gott og blessað
með það, með fullri virðingu og allt
það en þú kemur aðeins inn á þetta
í Passíusálmunum.
„Danir virðast alveg hafa misst
áhugann á að bjóða mér í upplestra
eða á bókmenntahátíðir eftir að
bókin „Storm“ kom út þar í landi,
en samkvæmt því sem mátti lesa
hjá sumum gagnrýnendum virðist
ekki öllum falla í geð að Íslendingar
væru að hlæja upp úr skáldsögum
um samlanda sína sem nýttu sér til
hins ýtrasta velferðarkerfi Dana.“
(bls. 201)
Sko, er virkilega fótur fyrir þessu?
„Það er sannleikskorn í þessu. Bæði
náttúrlega kom út gagnrýni og
bókin fékk svo sem ágætis viðtökur.
En víða, ef það hafa komið út 15 til
20 ritdómar, þá var að minnsta kosti
helmingur þeirra litaður af einhverj-
um sárindum. Bókin var að koma út
um svipað leyti og Íslendingar voru
að eignast allt í Danmörku: Magasín
du Nord og þóttust ætla að kaupa
Tívolí.“
Já, Danir voru orðnir verulega
pirraðir á Íslendingum á þessum
tíma. „Já. Svo fór ég í upplestrarferð
og þar stóð fólk upp og sagði: Finnst
Íslendingum þetta fyndið? Það var
nokkuð magnað. Reyndar, það
fyrsta sem ég heyrði um þetta var
rétt eftir að bókin kom út. Haustið
2003, þann vetur löngu áður en
bókin hafði verið þýdd, þá er ég ein-
hvers staðar niðrí bæ og þá svífur á
mig einhver sem ég kannaðist við
og vann í Ráðhúsinu. Hvort hann
var í borgarstjórn, eða eitthvað.
Og segir: Heyrðu, það var norrænn
fundur, félagsmálastjórafundur
frá norrænu höfuðborgunum, ein-
hverjir félagsmálafrömuðir saman
komnir. Og í dinnernum eftir ráð-
stefnuna segir einhver Íslendingur:
Heyrðu, ein alvinsælasta bókin sem
kom út í fyrra fjallar um sósjalinn
í Danmörku. Og mann sem vefur
þar öllum um fingur sér. Og þá datt
brosið af Dönunum og einn þeirra
hvæsti: Okkur er vel kunnugt um
það. Við höfum sett fólk í að gefa
okkur skýrslu um þessa bók.“
Tillitslaus skíthæll
Sko, nú vill maður ekki segja of
mikið, því þetta er spennandi bók,
en Stormur er sörvævor; alger land-
eyða en útsjónarsamur? „Já, já, já.
Til að byrja með upplifir hann sig
svikinn og sniðgenginn. Svo er allri
fjölskyldunni hreinlega sparkað úr
landi Dana. Og í þeirri stöðu þarft
þú að gera eitthvað algjörlega brillj-
ant. Sem reyndar kostar hans nán-
ustu fórnir. En hann situr eftir sem
sigurvegari. Á þessum merkilega
stað, í Gellerup-hverfinu sem hann
hefur úthúðað alla tíð. Konungur í
ríki sínu.
Menn geta í aðra röndina sagt að
þetta sé svindlari og að einhverju
leyti tillitslaus skíthæll, en í aðra
röndina brilljant maður. Einn vinur
minn sagði að þetta væri svona
svindlarasaga og einn yfirlesari
sagði að þetta væri metasaga: Skáld-
saga sem talar við sjálfa sig.“
En, þú ert þá búinn að skilja við
Eyvind Storm? „Já, ég lít svo á. Hann
er kominn í örugga höfn. Á 8. hæð í
sinni blokk í Gellerup-hverfinu. Og
varðandi titilinn, Passíusálmarnir,
þetta er hans orðatiltæki um það sem
hann vill helst ekki tala um: Ég nenni
ekki að fara út í þá passíusálma. En, þá
er bókin einmitt tilraun til að fara út
í þá passíusálma sem hann vill helst
breiða yfir. En, án þessara passíu-
sálma sem hann vill ekki fara út í þá
skilur maður ekki allt.“
Þessi ómótstæðilega og óþolandi landeyða
Einar Kárason hefur sent frá sér aðra bók um hinn eftirminnilega Storm, úr samnefndri bók frá 2003.
Af því tilefni tók Jakob Bjarnar Grétarsson, blaðamaður og aðdáandi Einars, skáldið tali.
Einar Kárason rithöfundur segir að Danir virðist hafa misst áhugann á því að bjóða honum á bókmenntahátíðir eftir að Stormur leit dagsins ljós. FréTTablaðið/gva
visir.is Á visir.is finnur þú lengri
útgáfu af viðtalinu.
Jakob Bjarnar
Grétarsson
jakob@frettabladid.is
1 0 . n ó v e m b e r 2 0 1 6 F I m m T U D A G U r48 m e n n I n G ∙ F r É T T A b L A ð I ð
menning
1
0
-1
1
-2
0
1
6
0
4
:2
5
F
B
0
8
0
s
_
P
0
6
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
B
3
D
-B
1
7
4
1
B
3
D
-B
0
3
8
1
B
3
D
-A
E
F
C
1
B
3
D
-A
D
C
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
8
0
s
_
9
_
1
1
_
2
0
1
6
C
M
Y
K