Morgunblaðið - 28.11.2016, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. NÓVEMBER 2016
Við þurfum að stefna
að því að hið opinbera
verji tvöfalt meiri fjár-
munum til stuðnings ís-
lenskunni en nú er! Því
ljóst virðist nú, að staða
íslenskunnar sé smám
saman að hopa á flestum
vígstöðvum. En um leið
er hún; ásamt bók-
menntunum okkar;
helsta réttlæting okkar
fyrir að mega teljast sjálfstæð þjóð;
að mati nágrannaþjóðanna. Því verð-
ur að endurskapast almenn vitund-
arvakning um þessa stöðu okkar í
heild sinni; því flest viljum við að Ís-
land haldi áfram að vera sjálfstætt
þjóðríki.
Undanhaldið birtist á mörgum
sviðum:
A) Í minnkandi tíma sem grunn-
skólanemar hrærast í íslenskum bók-
lestri sér til afþreyingar og dægra-
styttingar.
B) Í vaxandi ásókn frá margskonar
skjámiðlum á erlendum tungu-
málum, eftir athygli þeirra og tíma.
C) Í vaxandi fjölda annarra skóla-
faga en íslensku sem keppa um at-
hygli þeirra; svosem raungreina, við-
skiptagreina, og fleiri tungumála.
D) Einnig valgreina af öðru tagi í
grunnskólum og framhaldsskólum;
svo sem tónlistar, myndlistar, iðn-
greina, heilbrigðisgreina og íþrótta.
E) Þá má nefna aukinn þrýsting á
að nota frítíma grunnskólanema til
markviss fagnáms; með þeim afleið-
ingum að bókmenntaiðjan snýst æ
meira upp í að ná sér í hærri ein-
kunnir; með meðfylgjandi sundur-
klipptri athygli á þeirri flæðandi sem
gefur af sér gróskuna í tungu-
málanautninni og bókmenntaiðjunni.
F) Þetta verður svo til þess að
unga fólkið fær minni orðaforða á ís-
lensku og minni leshraða.
G) Einnig minni stílfærni.
H) Einnig skortir það þá dýptina
sem kemur jafnvel fram hjá lang-
lærðum sérfræðingum svosem sum-
um íslenskufræðingum á meistara-
stigi í ritlist!
I) Annar angi er svo nýbúavæð-
ingin: Hlutfall nýbúa fer nú vaxandi.
J) Hlutdeild íslenskunnar verður
jafnan minni í nýbúunum eftir því
sem þeir flytjast eldri til landsins.
Þar má því lengi styðja við aukna ís-
lenskufræðslu hinna fullorðnu nýbúa.
K) Vaxandi misbrestur virðist
verða á íslenskutileinkun nýbúa-
barna á skólaaldri eftir komualdri;
svo ekki veitir þar af tvöföldu fjár-
magni að heldur. Enda getur ónóg ís-
lenska hamlað námsframvindu
þeirra almennt.
Heildarfjöldi nýbúa á Íslandi er
rúm tuttugu prósent landsmanna nú
þegar, ef allt er talið. En ef sú tala
meir en tvöfaldast á næstu áratug-
um, ríður á að okkar
íslenska tunga og bók-
menntir nái að melta
aðkomumenningu
þeirra sér til hagsbóta,
þannig að þjóðin missi
ekki móðinn við að lifa
og hrærast í íslensk-
unni; og missi ekki
hvatann til að verða
sjálfstæðari en t.d.
Grænlendingar og
Færeyingar.
L) Önnur hlið á
þessu er bókmennt-
irnar: Við mættum einnig tvöfalda
alla opinbera styrki til þeirra.
M) Hnignunareinkenni eru þar að
skáldsögurnar og ljóðin eru þegar að
verða einfaldari á síðustu áratugum.
N) Enn önnur þörf er svo að auka
fortíðartengslin okkar við eigin bók-
menntaarf og sögu, með því að
hampa sérstaklega okkar eldri núlif-
andi skáldum sem og hinum látnu.
O) Það er svo annað mál hvað
mætti skera niður í skólakerfinu á
móti: erlend tungumál, stærðfræði,
kristnifræði, tónlist eða myndlist?
P) Huga má svo að fleiru skyldu;
svosem málfarsráðunautum fyrir
fjölmiðla, hreintynglingslegri
mannanafnalögum á kostnað er-
lendra nafna nýbúa, og íslenskunámi
fyrir brottflutta Íslendinga; og minni
rafbókavæðingu og hljóðbókavæð-
ingu.
Við þetta ber að hafa í huga, að
tungan er það flóknasta og þjóðleg-
asta sem hver þjóð á.
Q) Þjóðtungan er líka uppspretta
tilvistarlegrar öryggiskenndar: Við
ferðalangarnir finnum glöggt að
vegna fámennis stendur íslensku-
mælandi þjóðríkið hallari fæti en t. d.
Danmörk, Spánn, England, Ítalía,
Austurríki, og jafnvel Kanada.
Þetta mál hyggst ég nú kryfja nán-
ar hér á næstu árum.
En nú vil ég aðeins ljúka máli mínu
með þjóðlegri ferskeytlu úr nýlegri
ljóðabók minni, en hún er svona:
…
Brennisóley bráðum verður
sólskinsbrúna stúlkan mín;
hrífuknáa hnátan, Gerður;
heykist þegar dagur dvín.
Eftir Tryggva V.
Líndal
» Við þurfum að stefna
að því að hið opin-
bera verji tvöfalt meiri
fjármunum til stuðnings
íslenskunni en nú er!
Því ljóst virðist nú, að
staða íslenskunnar sé
smám saman að hopa á
flestum vígstöðvum.
Tryggvi V. Líndal
Höfundur er skáld og menningar-
mannfræðingur.
Hægjum á undan-
haldi íslenskunnar!
Þeim ætlar seint að
linna átökum um bygg-
ingu nýs spítala við
Hringbraut. Hinn 24.
október sl. kom tólf
síðna kálfur með einu
dagbaðanna þar sem
mynd var af heilbrigð-
isráðherra að kasta
torfi upp í loftið. Við
fyrstu sýn kom upp í
hugann enn eitt kosn-
ingaplaggið en þegar grannt var
skoðað kom í ljós að þetta voru lof-
greinar um uppbyggingu á Landspít-
alanum við Hringbraut. Þarna voru
menn og mannvirki dásömuð út í eitt
en plaggið var gefið út af einhverjum
sem kalla sig „Nýr Landspítali ohf.“
sem mun vera umsjónaraðili með
verkefninu.
Þar sem skoðun mín er sú að heil-
brigðiskerfið og uppbygging þess eigi
að snúast um sjúkdóma fólks í land-
inu, sársauka, kvíða, angist og líf og
dauða, fór ég að leita að orðinu sjúk-
lingur og eftir þónokkra leit kom í
ljós að það var á tveimur stöðum á öll-
um þessum tólf síðum. Það sem kom
svo upp í huga var að þessu yrði nú
fljótlega svarað af andstæðingum
uppbyggingarinnar við Hringbraut
enda stóð ekki á þeim frekar en fyrri
daginn. Í Morgunblaðinu hinn 27.
október sl. birtist síðan svargrein
með sömu rökum og alltaf koma frá
þeim nema nú beindu þeir spjótum
sínum að þeim ein-
staklingum sem að
verkefninu sneru en
minntust ekkert á sjúk-
linga þessa lands frekar
en fyrri daginn. Hvort
það sé vænna til árang-
urs skal ósagt látið.
Það er undirrituðum
alveg ómögulegt að
skilja hvernig hægt er
að fjalla um þessi bygg-
ingamál og reyndar
heilbrigðismálin í heild
án þess að minnast á
sjúklinga þessa lands. Árið 1987 var
reist bygging sem var kölluð „Tann-
garður“ í daglegu tali en gengur und-
ir nafninu Læknagarður. Ef minnið
svíkur mig ekki átti þessi bygging að
vera upphafið af frekari uppbyggingu
á Landspítalalóðinni sem síðan varð
ekkert af. Í þessu samhengi er auð-
velt að geta sér til um það, að und-
irbúningurinn að þeim fram-
kvæmdum sem þá voru ákveðnar hafi
hafist um eða eftir 1980 og þá hafi
legið fyrir þörf fyrir aukna þjónustu
við sjúklinga landsins.
Samkvæmt Hagstofunni voru íbú-
ar landsins hinn 1. janúar 1980
226.948 en nú þrjátíu og sex árum síð-
ar eru þeir orðnir 332.529 sem mun
vera um 46% fjölgun. Ekki sést að
það hafi orðið 46% aukning á bygg-
ingaframkvæmdum við Landspít-
alann. Þar til viðbótar hefur ferða-
mönnum fjölgað margfalt,
sérstaklega síðustu árin. Því miður
var ekki haldið áfram með þær fram-
kvæmdir sem byrjað var á eftir 1980
og væri staða sjúklinga landsins önn-
ur en nú er ef svo hefði verið. Þetta
sýnir hversu gríðarlega mikilvægt
það er að halda áfram þeirri upp-
byggingu sem nú er hafin á Landspít-
alalóðinni við Hringbraut svo að sjúk-
lingar sjái að verið sé að byggja upp
betri þjónustu við þá. Það er fárán-
legt að leggja það á sjúklinga að búa
við óbreytt ástand næstu tólf til
fimmtán árin, nóg hafa þeir þurft að
gang í gegnum síðustu áratugina.
Væri möguleiki að þessir gagn-
stæðu hópar gætu komist að sam-
komulagi, t.d. um þá hugmynd að
byggður yrði spítali á einhverjum
stað sem yrði þá viðbót við Landspít-
alann og uppbyggingunni við Hring-
braut yrði haldið áfram og henni
hraðað. Í þeim spítala mætti m.a.
sameina þá þjónustu sem er einka-
rekin víða um borgina. Það er kominn
tími til að menn slíðri sverðin og fari
að tala saman með þarfir sjúklinga í
forgrunni.
Eftir Jón H.
Guðmundsson » Því miður var ekki
haldið áfram með
þær framkvæmdir sem
byrjað var á eftir 1980
og væri staða sjúklinga
landsins önnur en nú er
ef svo hefði verið.
Jón H. Guðmundsson
Höfundur er ellilífeyrisþegi og
krabbameinssjúklingur.
Spítali á einhverjum stað
Svo virðist sem
mörgum, í það
minnsta stjórn-
málamönnum, hugn-
ist það að Ísland
gangi í Evrópusam-
bandið.
Þar eð stjórnmála-
menn eru kosnir til
þess að gæta þjóðar-
hagsmuna og skapa
og varðveita þá
stjórnarfars- og efnahagslegu um-
gjörð sem tryggir hverjum og ein-
um Íslendingi tækifæri til að lifa
og dafna eins og hugur hans
stendur til, auðvitað að því gefnu
að hann skaði ekki náungann, þarf
að hafa ofangreint í huga.
Ljóst er að við getum hvort sem
er í eða utan ESB not-
ið há- og lágmenn-
ingar evrusvæðisins
og því skiptir menn-
ingin ekki sköpum
þegar tekin er afstaða
til ESB-aðildar.
Það er því líklegast
að efnahagslegar
ástæður komi til með
vega þyngst þegar
ákvörðun um aðild að
ESB eða ekki er tekin.
Sé litið til hagvaxtar
á evrusvæðinu sam-
anborið við hagvöxt á Íslandi á
tímabilinu 2004 til 2015 þá var
heildarhagvöxtur mældur á föstu
verðlagi vergrar lands framleiðslu
um 12% á móti 48%. Sé litið á
ESB-svæðið í heild þá var vöxtur
yfir sama tímabil 14%.
Sé litið til atvinnuleysis, sem víti
til varnaðar, þá var atvinnuleysi á
Íslandi 4% að meðaltali árið 2015 á
meðan það var 9,4% á ESB-
svæðinu og 10,9% að meðaltali í
evrulöndum. Í atvinnuleysinu fel-
ast tapaðar tekjur auk þess að
með auknu atvinnuleysi aukast út-
gjöld í formi atvinnuleysisbóta.
Lauslega áætlað þýðir það að ef
atvinnuleysi á Íslandi hefði verið
það sama og á evrusvæðinu árið
2015 hefði töpuð verg landsfram-
leiðsla numið 152 milljörðum
króna og auknar atvinnuleysis-
bætur 23,8 milljörðum á árs-
grundvelli. Verg landsframleiðsla
hefði þá orðið 2.053.000.000 í stað
2.205.439.000.000, að viðbættum
23.800.000.000 útgjaldaauka vegna
atvinnulausra.
Þessar hagtölur, fengnar frá
Eurostat, Hagstofu Íslands og
Vinnumálastofnun, benda til þess
að Íslendingum hafi ekki vegnað
illa þótt á móti hafi blásið og því
erfitt að réttlæta ESB- og/eða
evruaðild á efnahagslegum for-
sendum.
Allt tal um myntráð, þar sem
oftast er talað um evru sem akker-
ismynt, er á frumstigi og af þeim
sökum lítið annað en draumórar.
Hver er akkerismyntin, hver er
nauðsynleg upphæð hennar með
hliðsjón af æskilegu peningamagni
í umferð og því tengt, er núver-
andi gjaldeyrisforði nægjanlegur
eða verður að bæta við hann? Þar
eð Seðlabankinn yrði aflagður,
með hvaða hætti yrði lánum til
þrautavara fyrirkomið? Öll nefnd
atriði og fleiri gera það að verkum
að nefnd stefna á myntráð er lítið
annað en pípudraumur og naumast
gott og gilt markmið á þessu stigi
og því innantóm í pólitískri mark-
miðssetningu og umræðu.
Lög og reglur réttarríkisins, þar
með talin mannréttindi, getum við
og eigum að standa vörð um. Þar
sem samningar og samskipti yfir
landamæri eru nauðsynleg göng-
um við til verks sem fullvalda
þjóð.
Það er ekki alltaf á það treyst-
andi að grasið sé grænna hinum
megin girðingar.
Eftir Þorbjörn
Guðjónsson
Þorbjörn Guðjónsson
» Það er ekki borð-
leggjandi að það sé
Íslendingum til fram-
dráttar að gerast hluti
af ESB eða þá evru-
svæðinu.
Höfundur er cand. oecon.
Hvers vegna aðild Íslands að Evrópusambandinu?
Þegar ég leit yfir
kosningaloforð flokk-
anna fyrir nýliðnar al-
þingiskosningar vökn-
aði mér um augun.
Allir lýstu þeir
áhuga sínum á að rétta
öldruðum og öryrkjum
hjálparhönd, vinna
gegn fátækt – sem
væri svartur blettur á
þjóðinni – og bæta vel-
ferðarkerfið. Stuðningur skyldi út-
vegaður þeim sem eiga við geðræn
vandamál að stríða. Menntun og
menningu yrði stutt vandlega við.
Til að fá allt þetta og meira til
þyrftum við ekki annað en kjósa –
rétt.
Þökk sé almættinu hugsaði ég.
Augu stjórnmálamanna hafa opnast
– þeir hafa séð ljósið. Auðvitað viss-
um við að þetta kallaði á útgjöld, en
það var tæpast vandamál eins vel og
þeir höfðu haldið á spilunum undan-
farin ár. Tekjur höfðu aukist, nýr
fiskistofn hafði tekið sér bólfestu á
miðunum við landið og fjöldi ferða-
manna hafði margfaldast og þar
með tekjur af þeim.
Seðlabankinn var að
springa af uppsöfn-
uðum gjaldeyri.
Greinilega var nóg til
af peningum. Okkur
sem er annt um að allir
landsmenn búi við vel-
ferð og öryggi – og það
á vonandi við um okk-
ur öll – höfum enga
ástæðu til að ætla að
stjórnmálamennirnir
meintu ekki það sem
þeir sögðu, og að fjár-
munir til verksins væru til.
Við rásmarkið
Eftir nokkra daga fáum við
væntanlega ríkisstjórn og þing-
meirihluti skýrist. Sama er hvaða
flokka við fáum í valdastólana því að
í ofanefndum mannúðar- og velferð-
armálum eru þeir sammála.
Ef hinn nýi forseti okkar – og vel-
kominn sé hann til starfa – þarf að
skipa utanþingsstjórn, væntanlega
sérfræðing í hvert ráðuneyti, þá
eiga þeir auðvitað vísa aðstoð for-
ystumanna allra flokka. Þeir geta
t.d. lagt fram loforðin, upplýsingar
um hvað þeir töldu forgangsmál –
og svo auðvitað bent á hvernig átti
að fjármagna framkvæmdirnar.
Launastefnan
Slæmt var að nýliðnu Alþingi
gafst ekki tími til afþakka þann
blauta sjóvettling sem kjararáð há-
launaðra ráðamanna sló framan í al-
þýðu landsins áður en þingi var slit-
ið. Það hefði verið reisn yfir því.
Þetta eitt er tilefni til að kalla Al-
þingi saman.
Mitt ráð er að kjararáð verði
leyst frá störfum og ráðamenn sem
fengu flestir tuga prósenta launa-
hækkun afþakki hana strax – áður
en einhverjir aðrir gera það fyrir
þá.
Þingmenn, nú er tækifærið
Eftir Baldur
Ágústsson » Í mannúðar- og vel-
ferðarmálum eru all-
ir flokkar einhuga.
Það er ekki eftir neinu
að bíða. Þökk sé þing-
mönnum öllum.
Baldur Ágústsson
Höfundur er fv. flugumferðarstjóri,
forstjóri og forsetaframbjóðandi.
baldur@landsmenn.is – landsmenn.is