Morgunblaðið - 28.11.2016, Blaðsíða 23

MINNINGAR 23
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. NÓVEMBER 2016
geri eitthvert gagn. Við eigum að
lifa sterk í núinu, njóta líðandi
stundar. Við eigum að rífa ill-
gresið upp og leggja það undir
sólarljós þar sem það visnar á
einum sólarhring. Þannig fjölgar
það sér ekki. Með þessu sköpum
við meira næði í okkar innri garði
til þess að rækta allt það jákvæða
sem við höfum fengið í vöggu-
gjöf.
Í mínum huga er tilgangur
lífsins sá að rísa undir þeirri
ábyrgð að vera maður sem er
trúað fyrir gersemum sem hann
kann ekki að búa til en á svo auð-
velt með að eyðileggja….
Fegurstu augnablikin í mínu
lífi voru þegar dætur mínar, Þor-
gerður og Karítas, fæddust, að
vera trúað fyrir einstaklingum
sem eru bara erfðir og áhrif eins
og við öll. Það þarf mikið áræði
til að rísa undir þeirri ábyrgð að
vera trúað fyrir gersemum, trúað
fyrir nýfæddum börnum og ala
þau þannig upp að þau þurfi ekki
að kvíða framtíðinni.
Ég sæki friðsæld í þögnina og
þegar maður gleymir sér í henni
getur verið erfitt að koma til
baka. Tíminn er það dýrmætasta
í lífinu og sumir spyrja, sem hafa
ekki kynnst friðsæld þagnarinn-
ar, ætlastu til að við gerum ekk-
ert í þrjár mínútur? Ég svara þá
ævinlega: ekki prútta, bara anda
og lifa. Engin spenna í sál, eng-
inn kvíði, aðeins samhljómur á
milli líkama og sálar, dásamleg
vitund. Í þögninni skapast þægi-
leg tilfinning í öllum líkamanum,
við finnum hvergi til og allt er í
jafnvægi.
Lífið er krefjandi því það er
sótt að okkur úr öllum áttum með
svo ömurlegum áróðri og nei-
kvæðni að eini griðastaðurinn er
þögnin. Það eru algjör forréttindi
að geta horfið inn í hana þegar
manni hentar. …
Fólk sem gengur orkunni skil-
yrðislaust á vald á eftir að upp-
skera ríkulega. Tilgangur lífsins
er að ná því markmiði sem heil-
brigð manneskja hefur sett sér
því heilbrigð manneskja velur
rétt og þarf þar af leiðandi ekk-
ert að óttast.“
Gunnar Eyjólfsson kenndi
mér að anda rétt. Ég naut þess
að vera með honum í chi-gong ár-
um saman, í þögn og nærandi æf-
ingum. Ég mun sakna Gunnars
og votta hans nánustu samúð
mína. Blessuð sé minning hans.
Þorgrímur Þráinsson.
Síminn hringir. Gunnar svar-
ar. Hann byrjar að tala um mál-
efni líðandi stundar og brátt
berst talið að stjórnmálum. Ég
hægri maður og hann krati. Eftir
að hafa rifist í nokkurn tíma seg-
ist hann þurfa að hætta, en segir
að lokum: „Þetta var flott hjá
þér, en þú þarft að dýpka rödd-
ina.“ Ég hafði verið í framsögn
hjá Gunnari Eyjólfssyni og hann
notaði hvert tækifæri til að prófa
mig.
Ég kynntist Gunnari fyrir um
tíu árum, þegar mér var vísað til
hans af sameiginlegum vini. Þá
var hann að verða áttræður og
enn í fullu fjöri að leika og kenna.
Hann kenndi mér margt og ég á
honum margt að þakka. Ég mun
ávallt minnast hans með þakk-
læti.
Garðar Páll Gíslason.
Það er svo um nokkra þá menn
sem hafa lýst upp tilveru okkar
með framlagi sínu til lista og bók-
mennta að það er sem við eigum
furðumörg okkar eigin sögu af
samfylgd okkar með þeim. Víst
er að við mörg eigum okkar
Gunnarssögu Eyjólfssonar – og
mín Gunnarssaga varð um margt
furðu sterkur þáttur af sjálfum
mér.
Gunnar var að ljúka leiknámi
hjá Lárusi Pálssyni þegar ég sá
hann heima í Keflavík vorið 1945
leika á skátaskemmtun í einþátt-
ungi sem byggður var á frægum
kafla úr Vesalingunum eftir Vic-
tor Hugo. Hann lék strokufang-
ann Jean Valjean, sem góðvilj-
aður biskup bjargar á flótta og er
annar maður síðan. Ég var níu
ára gamall og fannst að ég hefði
aldrei séð leikið fyrr svo um
munaði. Síðan fylgdist ég sem
aðrir Keflvíkingar með því æv-
intýri að Gunnar hélt til leiknáms
í London og stóð sig með miklum
ágætum – og þetta voru þeim
mun meiri tíðindi fyrir okkur
sem vorum að vaxa úr grasi
vegna þess að á þeim dögum var
okkar tilvera öll bundin sjó-
mennsku og sjávarafla og ólík-
legt að nokkur reyndi sig við
sjaldgæfar námsbrautir á fram-
andi slóðum. Enginn fór neitt.
En Gunnar vann sína sigra, kom
heim og lék Galdra-Loft og fleiri
stór hlutverk í höfuðstaðnum,
þeysti um landið með Sex í bíl,
lék í kvikmynd.
Hann var að sprengja ramm-
ann eins og það heitir og það var
gott fordæmi. Eins og það að
hann var alla stund mjög hollur í
huga heimahögum sínum. Hvort
sem Keflvíkingar hrifust af
frama hans og list skilmálalaust
eða settu sína fyrirvara um þá
hluti í anda þröngra kjara og
hagsýni. Eins og ágæt móður-
systir Gunnars gerði þegar hann
kom til hennar í Keflavík og
sagði mikil tíðindi úr leiklistinni:
Já, það er ágætt, Gunnar minn,
sagði hún, en hvenær ætlar þú að
hætta þessu leikveseni og fá þér
almennilega vinnu?
Svo líður fram tíminn og nú fæ
ég ekki aðeins að fylgjast með
Gunnari á sviði þegar hann gerir
orð Péturs Gauts og Hamlets og
annarra frægra persóna að sín-
um – svo vildi til að um sama leyti
og sú gullöld hófst var ég að
byrja í menningarblaðamennsku
og fékk að fylgjast með æfingum
og spyrja Gunnar í þaula um list
og líf. Seinna lærði ég af honum
Qigong mér til hugarheilla. Og
þegar við svo vorum gamlir
menn orðnir báðir tók ég að mér
að skrifa ævisögu hans, sem út
kom árið 2010 og kölluð var „Al-
vara leiksins“.
Það var lærdómsríkt starf og
gleðigjafi. Á hverjum okkar fundi
var það staðfest hve ágætur
sögumaður Gunnar var, hve vel
hann kunni með stórtíðindi æv-
innar að fara og svo það hve rík-
ur hann var af velvild til sam-
ferðamanna sinna, þótt hann svo
sjálfur léti upp efa um að hann
væri „eins góður maður og marg-
ir halda“. Við töluðum margt um
listina langlífu, um glímuna við
Guð og átökin um réttlæti í
samfélaginu. Og eins víst að hvar
sem við byrjuðum kæmum við
fyrr en síðar að þeirri veröld sem
var og við áttum saman í Kefla-
vík með því fólki sem fyrst leið-
beindi okkur um tilveruna og við
stóðum ávallt í ljúfri þakkarskuld
við. Verði honum moldin létt sem
fiður.
Árni J. Bergmann.
Skákmót á Mallorca síðla árs
1989. Við vorum á gönguferð í
gamla hluta Palma þegar við
hittum Gunnar Eyjólfsson þar
sem hann stóð við dómkirkjuna
og það var ein af þessum tilvilj-
unum lífsins þegar ný kynni tak-
ast sem haldast alla tíð. Sögu-
stundir voru margar á þessu
ferðalagi. Gunnar jós úr sínum
ótrúlega sagnabrunni og við hrif-
umst af hæfileikum og góðri nær-
veru þessa fræga leikara. Við
gerðum okkur grein fyrir því að
þetta væri líklega sá maður sem
með agaðri og uppbyggjandi leið-
sögn gæti þjappað liðinu saman
þannig að úr hverjum manni
næðist hið allra besta.
Upp úr áramótum 1990 kom
fram sú hugmynd að bjóða Gunn-
ari með á Ólympíuskákmótið í
Novi Sad í Júgóslavíu sem ein-
hverskonar andlegum leiðtoga.
Gunnar var þá niðursokkinn í
austræna heimspeki, chi-gong,
og vorum við meðal þeirra fyrstu
sem nutu leiðsagnar hans. Chi-
gong er blanda af öndunaræfing-
um og leikfimi; „bogamaðurinn“
og „knapinn í ánni“ voru nöfn á
tveim æfingum. Hann hafði
stundum orð á því að það vantaði
einhverja fegurð í þessar æfingar
okkar en við tókum því vel. Á
liðsfundi var byrjað á chi-gong,
að því búnu las hann kannski upp
úr verkum Einars Benediktsson-
ar, skáldsins sem snaraði Pétri
Gaut. Sjálfsagt hafa keppnislið
ýmsar aðferðir við að koma sér í
gírinn fyrir mikilvægar viður-
eignir en að hlusta á Gunnar Eyj-
ólfsson þruma yfir hópnum Útsæ
Einars Benediktssonar er áreið-
anlega óvenjuleg aðferð.
Hann lagði á það áherslu að
menn fyndu sér annað og æðra
takmark en að svala persónuleg-
um metnaði; á leiðinni út á völl í
fyrstu ferðinni bað hann bílstjór-
ann að stöðva bílinn í myrkrinu,
gekk út og kom aftur með stein-
völu: „Þetta er Ísland,“ sagði
hann. „Við tökum það með“.
Á ólympíumótinu höfðu kín-
versku liðsmennirnir fullkominn
skilning á hlutverki hans og
ávörpuðu hann með hátíðlegum
titli: Honorable psychological
trainer. Á skákstað sat hann á
sínum stól í „stjórnaðri stöðu“ og
fylgdist vel með öllu sem þar fór
fram.
Í Manila á Filippseyjum árið
1992 náði íslenska sveitin sínum
allra besta árangri með hjálp
Gunnars. Þar tóku tal saman
snillingar tveir, Gunnar Eyjólfs-
son og Garrí Kasparov, sem var
óvenju kumpánlegur í það skiptið
og kvaðst vita upp á hár hvaða
hlutverki Gunnar gegndi. En svo
varð heimsmeistarinn kjaftstopp
þegar Gunnar gaf honum það ráð
að „reisa nú fram makkann“,
hann væri alltof lotlegur og setti
síðan á svið smáleiksýningu um
það hvernig færi fyrir mönnum
sem bæru sig svona og komnir
væru á efri ár. Þetta var gagn-
rýni sem við vorum vanir og bú-
um að.
Á þessum ferðum ræddum við
hvílík feikna áhrif trúin hlyti að
hafa haft á lífsafstöðu Gunnars,
ósérhlífni, ögun og vinnubrögð. Á
hótelherbergi sínu hafði hann
uppi mynd af Maríu guðsmóður
og nokkur kerti í kring. Hann
talaði stundum um það að þegar
kallið kæmi þá væri hann tilbú-
inn. Við fráfall hans viljum við
votta eiginkonu hans, Katrínu
Arason, dætrum og fjölskyldu
samúð okkar með þakklæti fyrir
ógleymanlegar samverustundir.
Helgi Ólafsson,
Jóhann Hjartarson,
Jón L. Árnason og
Margeir Pétursson.
Um það bil sjö ára vorum við
krakkarnir og Gunnar 14 ára
þegar hann hélt magnaða jarð-
arfararræðu yfir vængbrotnum
hrafni í fjörunni í Keflavík. Við
hágrétum öll. Þetta voru mín
fyrstu kynni af Gunnari. Gunnar
var sannarlega mögur Keflavík-
ur. Allur bærinn fylgdist með
öllu sem hann tók sér fyrir hend-
ur. Ungur hóf hann að leika
hvert hlutverkið af öðru, fyrst
hjá barnastúkunni, hjá Framnes-
systrum, þeim Guðlaugu og Jón-
ínu, og svo hjá skátaforingjanum
Helga S. Jónssyni. Það var mikið
um leiklist í Ungó í Keflavík í þá
daga. Og öllum var ljóst að leik-
listarbrautin lægi fyrir Gunnari.
Hann stundaði alltaf skátafélagið
sitt, Heiðabúa, þegar hann kom
heim í fríum frá námi í Reykjavík
og London. Bæjarbúar fylgdust
náið með honum.
Og Keflvíkingar urðu ekki fyr-
ir vonbrigðum því Gunnar reynd-
ist afbragðsleikari. Þegar maður
hugsar um hinn stórbrotna feril
hans kemur Pétur Gautur fyrst í
hug. Það er eins og Ibsen hafi
samið þetta verk beint fyrir
hann. Gunnar var stórleikari. Öll-
um þeim ótalmörgu hlutverkum
sem hann lék skilaði hann alltaf á
stórbrotinn og eftirminnilegan
hátt. Og ég tel að enginn íslesnk-
ur leikari hafi leikið fleiri hlut-
verk en Gunnar. Hann lék mörg
af stærstu og veigamestu hlut-
verkum leikbókmenntanna, æv-
inlega á ógleymanlegan máta.
Hann lagði mikla áherslu á fram-
sögn og jafnvel þegar hann þurfti
að tala lágum rómi, heyrðist
hvert einasta orð á aftasta bekk.
Gunnar var ekki aðeins stór-
brotnasti leikari landsins, hann
var líka stórbrotinn maður. Hann
var skátahöfðingi í fjölda ára, sat
í mörgum ráðum og nefndum,
rak Talskólann sinn í mörg ár og
kenndi í Þjóðleikhússkólanum.
Hann fór fyrir móttöku Jóhann-
esar Páls páfa þegar hann kom
til landsins, lét smíða krossinn
stóra í Póllandi af því tilefni, en
hann gnæfir nú yfir Úlfljótsvatni.
Hann stundaði og kenndi qi-gong
og einnig stundaði hann hesta-
mennsku um langt árabil. Og þó
er margt ótalið sem hann stóð
fyrir og lét af sér leiða.
Ég er honum ævinlega þakk-
látur fyrir að hafa átt vináttu
hans allt frá barnsaldri til dags-
ins í dag. Blessuð sé minning
hans.
Ég vil votta Katrínu og fjöl-
skyldu þeirra allri innilega sam-
úð mína.
Gísli Alfreðsson.
1960 voru vegir landsins mjóir
og seinfærir malarvegir og slóð-
ar. Þá kynntist maður vel sam-
ferðafólki sínu við það að hossast
með því í bíl heilt sumar um land-
ið þvert og endilangt til að
skemmta fólki á meira en 30 hér-
aðsmótum. Þetta gerðum við
Gunnar Eyjólfsson og hann varð
fyrsti og eini maðurinn í lífi mínu
sem ávarpaði mig: „Ommi minn.“
Það varð tákn um einlæga vin-
áttu sem entist meðan báðir lifðu.
Gunnar var maður stórbrotinnar
og fjölbreytilegrar listsköpunar,
djúphygli, hjartahlýju og lífs-
kúnstar, og að leiðarlokum finnst
mér það skylda mín að halda því
til haga hvernig hann í samstarfi
við Bessa Bjarnason ruddi nýja
braut í skemmtiatriðum hér á
landi eftir að hafa dvalið og starf-
að í Bandaríkjunum um árabil.
Gunnar hafði kynnst því nýjasta
og besta hjá heimsþekktum
skemmtikröftum vestra og með
samvinnu við handritshöfund hér
heima útbjuggu þeir Bessi tíma-
móta skemmtiþátt, sem þeir
fluttu á skemmtunum veturinn
1958-59. Þetta var tveggja
manna uppistand í stíl Abbotts
og Costello og Dean Martins og
Jerry Lewis og snerist um inn-
lögn bresks sjómanns á sjúkra-
húsið á Patreksfirði í nýbyrjuðu
þorskastríði. Óborganleg
skemmtun. Kynni mín af Gunn-
ari og Bessa hófust þennan vet-
ur, því að ég braust á sama tíma
inn í skemmtanalífið með nýstár-
legri blöndu 18 ára unglings af
uppistandi, eftirhermum og grín-
og ádeilusöngvum við vinsælustu
rokklögin. Í þessari innrás okkar
þriggja inn í dansk-íslenska rev-
íuumhverfið, sem hafði sett mark
sitt á skemmtiatriði hér á landi,
hittumst við kannski oftar en
einu sinni á kvöldi sem nokkurs
konar byltingarmenn. Ári síðar
rugluðum við Gunnar síðan sam-
an reytum okkar á héraðsmótum
sjálfstæðismanna um allt land.
Síðar fetuðu aðrir leikarar eins
og Árni og Klemenz og Róbert
og Rúrik í fótspor Gunnars og
Bessa, og enn síðar Radíusbræð-
ur og Fóstbræður. Nú er þessi
hjartkæri vinur minn allur og ég
bið aðstandendum hans blessun-
ar.
Þegar höfðingi kveður er höfði drúpt
og honum að þakka er skylt og ljúft.
Ómar Ragnarsson.
Kynni okkar Gunnars Eyjólfs-
sonar hófust fyrir tæpum 30 ár-
um, við þekktum báðir qi gong,
kínverskar lífsorkukæfingar. Í
nóvember 1992 skipaði Ólafur G.
Einarsson menntamálaráðherra
okkur í nefnd um skipulag og
rekstrarform stofnunar er veitti
æðri menntun í listum. Vorið
1993 lagði nefndin grunn að
Listaháskóla Íslands. Á þessum
árum tókst vinátta okkar. Hann
bauð mér í Karmelklaustrið í
Hafnarfirði, í messur og að hitta
nunnurnar, vinkonur sínar sem
hann mat og virti af öllu hjarta.
Við hófum síðan að stunda qi
gong-æfingar saman og Gunnar
þróaði kerfið sem kynnt var síð-
an í bókinni Gunnarsæfingarnar
árið 2013. Hann vildi að Aflinn,
félag qi gong-iðkenda, yrði stofn-
að árið 2002 og tók loforð af mér
að gegna þar formennsku á með-
an hann lifði. „Við höfum mikið á
samviskunni, Björn,“ sagði hann
oft og vísaði til þess hve margir
hefðu tekið að stunda qi gong. Ég
svaraði jafnan að væri ekkert al-
varlegra en þetta á samvisku
okkar, þyrftum við engu að
kvíða. Síðast skiptumst við á
þessum orðum 7. nóvember 2015
þegar við ókum saman í Skálholt
til að minnast aftöku Jóns Ara-
sonar og sona hans.
Skálholt var mesti helgistaður
landsins í augum Gunnars. Í
Skálholti hefði píslarvotturinn
Jón Arason úthellt blóði sínu.
Það var opinberun að kynnast
Gunnari vegna qi gong og tengsl-
anna við Karmel-nunnur. Hann
gætti þess jafnan að gæta trúar-
legs hlutleysis við qi gong-æfing-
arnar en undir niðri bjó jafnan
trúarhitinn. Hann sagði:
„Í hugleiðslu gerum við okkur
aðgengileg, opnum okkur fyrir
hinum mikla krafti sem ber ýmis
nöfn: lífskraftur, orka, Guð. Hug-
leiðsla er ræktun – að gera sig
aðgengilegan án þess að biðja um
eitthvað. Við biðjum um mikið en
við hlustum ekki nóg. Þyljum
bænir í sífellu í stað þess að njóta
þagnarinnar með opinn huga.“
Hann hreifst af John Main
sem sagði skilið við bresku utan-
ríkisþjónustuna og gerðist prest-
ur í Benediktína-reglunni og
stofnaði hugleiðsluhópa í stór-
borgum með möntruna mara-
þana að leiðarljósi, eina fyrstu
bæn kristinna manna.
Gunnar sagði stundum: „Ég
dái mest hljóðfæraleikara og tré-
smiði. Jú, sjáið til. Hvers virði
væri 9. sinfónía Beethovens ef
hún væri ekki annað en nótur á
stórum handritaörkum meistar-
ans? Við þurfum að heyra hana
flutta til að kynnast henni, hrí-
fast af hverjum tóni, hverri
stroku fiðluleikarans, hverjum
hljómi blásarans og hverju
bjölluslagi. Hvers virði er upp-
dráttur arkitektsins, ef enginn er
til að smíða húsið?“
Gunnar blés lífi í margan text-
ann með flutningi sínum. Mér
eru þó minnisstæðari stundirnar
með honum í móttökustofu Kar-
mel-nunna eða setustofunni í
Skálholtsskóla þar sem hann fór
á slíkt flug með orðkynngi sinni
og frásagnarlist að við hin sátum
agndofa.
Qi gong-iðkendur njóta með
þökk ávaxta af starfi Gunnars.
Við eigum minningar um
ógleymanlegan mann og vin.
Gunnar var sannfærður um að
Jesús tæki sér opnum örmum,
hafði dreymt það.
Við Rut færum Katrínu, Karit-
as, Þorgerði Katrínu og fjöl-
skyldum þeirra innilegar samúð-
arkveðjur.
Blessuð sé minning Gunnars
Eyjólfssonar.
Björn Bjarnason.
Góður drengur er fallinn frá.
Gunnar Eyjólfsson leikari
kom oft í kaffi til mín að spjalla,
þar sem ég var með fyrirtækið
mitt Hljóð og mynd kvikmynda-
gerð ehf. á þriðju hæð Skúlagötu
61, Reykjavík. En þar vann ég
m.a. við að talsetja teiknimyndir
fyrir Stöð 2. Gunnari var umhug-
að um íslenska tungu, og var með
Morgunblaðið/Ómar
Gunnar Eyjólfsson var heiðraður fyrir ævistarf í þágu sviðslista á Grímunni árið 2013.