Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Blaðsíða 10

Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Blaðsíða 10
Helgarblað 27. febrúar–2. mars 201510 Fréttir Icesave og kreppa vInstrI flokkanna G læstur sigur Framsóknar- flokksins í alþingiskosn- ingunum 2013 var jafnframt sögulegur ósigur stjórnar- flokkanna sem vart á sér hliðstæðu í lýðveldissögunni. Því má halda fram að Framsóknafrlokknum hafi tekist að nýta sér til fulls nán- ast fordæmalausar aðstæður og skil- yrði íslenskra heimila sem grófu um sig eftir hrunið. Icesave-deilurnar á síðasta kjörtímabili urðu þar nán- ast sem táknmynd um strauma þar sem flokkslínur riðluðust og grasrót- arhreyfingar urðu til. Vaxandi kreppa vinstriflokkanna á rætur í sjálfu efna- hagshruninu og þeirri staðreynd að Vinstri græn og Samfylkingin tóku við ólokinni neyðarstjórnun í sam- vinnu við vinveittar nágrannaþjóð- ir og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn sem vörðu landið þjóðargjaldþroti með lánveitingum. Þegar græðgisvætt fjármálalíf Vesturlanda riðaði til falls árið 2008 má segja að almenningur víða um lönd hafi brugðist við úr grasrótinni en einnig sýndu starfandi stjórn- málaflokkar viðleitni. Bandaríski hagfræðingurinn Joseph Stiglitz lýsti ef til vill jarðveginum og ástandi fjár- málaheimsins best allra þegar hann sagði að allt snerist um að einkavæða hagnaðinn en þjóðnýta tapið þegar fjármálakreppan var skollin á. „Óþekka“ Ísland Um þetta er fjallað í nýrri fræðilegri úttekt í tímaritinu Acta Sociologica eftir Helgu Kristínu Hallgrímsdóttur og Emmanuel Brunet-Jailly. Bæði eru þau með doktorsgráðu í félagsfræði og starfa við Háskólann í Victoria í Kanada. Grein þeirra í fræðiritinu ber heitið „Þrætustjórnmál, grasrótar- hreyfing og Icesave-deilan: Hvers vegna Ísland sýndi „óþekkt““. Athug- un höfundanna byggist á stöðluðum viðtölum við nokkra tugi einstak- linga sem með einum eða öðrum hætti voru á leiksviðinu eftir hrun, bæði sem þingmenn, aðgerðar- sinnar eða innan grasrótarhreyfinga gegn Icesave-samningum. Allir njóta þeir nafnleyndar, enda segir með- al annars frá leynifundum stjórn- arliða á síðasta kjörtímabili við þing- menn þáverandi stjórnarandstöðu um andóf gegn Icesave-samning- um. „Við urðum að hitta þau á laun … andstöðuna, sjálfstæðismennina … til þess að geta barist á virkan hátt gegn þessum [Icesave] samningum, stöðvað þá …Þegar ég sat á þingi átti ég leynifundi með þeim. Þingið hafði ekki aðgang að neinum góðum lög- fræðingum. InDefence hafði aðgang að góðum lögfræðingum.“ (Þing- maður stjórnar liða á síðasta kjör- tímabili.) Fullveldi, þjóðerni, sanngirni, réttlæti Höfundar telja að með Icesave- deilunni hafi kjósendur tekið að rekja sig eftir þremur samofnum þráðum borgaralegra réttinda, þjóð- ernishyggju og hugmynda um sann- girni og réttlæti. Ríkisstjórn Vinstri grænna og Samfylkingar, sem komst til valda snemma árs 2009, hafði fög- ur fyrirheit um allt þetta; réttlæti, varnir fyrir þjóðina og varðstöðu um borgaraleg réttindi og velferðar kerfið á erfiðum tímum. Hún beitti sér meðal annars fyrir gagngerri endur- skoðun stjórnarskrárinnar og vilji almennings fékk að koma fram í al- mennri atkvæðagreiðslu um grund- vallarréttlæti eins og þjóðareign á auðlindum. En allt kom fyrir ekki, því sú ríkis- stjórn var flækt í milliríkjadeilur um Icesave-skuldbindingarnar sem sýndust geta kafsiglt þjóðina. Ekki bætti úr skák að Samfylkingin taldi hagsmunum þjóðarinnar best borg- ið með aðild að Evrópusambandinu og þrýsti umsókninni í gegn í óþökk samstarfsflokksins, VG. Höfundar segja að úr gras- rótinni hafi sprottið upp óformleg- ir þrýstihópar sem beittu sér gegn samningum við Hollendinga og Breta um Icesave-skuldbindingarn- ar. InDefence-hópurinn hafi verið best skipulagður og sýnilegastur. Einn viðmælenda höfunda lýsir ástandinu svo að „fram til ársins 2008 hafi mörkin milli hægri og vinstri verið skýr og hefðbundin. Eft- ir það urðu línurnar óskýrar þar sem hægrivængurinn lét til sín taka mál sem snertu afkomu allrar þjóðar- innar. Þetta var skrítinn viðsnúning- ur þar sem vinstrivængurinn talaði máli fjármagnseigenda og fyrir- tækja. Teningnum hafði verið kastað og enginn vissi hvað gerast myndi. Traustið sem menn höfðu borið til þingsins og stjórnmálamanna fjar- aði út.“ Að lesa ástandið Nokkrir viðmælenda töldu að Ice- save-andófið hafi verið skipulagt og kostað af hægri öflunum en flestir neituðu öllu slíku. Að mati margra var þarna komið upp óvenjulegt pólitískt tómarúm. Því meir sem hit- inn hækkaði í Icesave-málinu, því verr leit ríkisstjórn VG og Samfylk- ingar út. Þegjandi tók að myndast bandalag milli manna þvert á flokka. Óþarft ætti að vera að rifja upp hversu mjög þingflokkur VG riðlað- ist undir þessu álagi. Höfundarnir, Helga Kristín og Emmanuel, segja að ein grundvallarforsendan í fræðun- um um félagslegar hreyfingar og „innrömmun“ mála sé sú að hug- myndir, gildi og forskriftir um þjóð- félagsbreytingar verði að finna sér viðnám á einhvern hátt í því hvern- ig aðgerðarsinnar og áhangendur hreyfingarinnar upplifi aðstæðurn- ar. Aðeins þannig sé hægt að virkja menn til samstöðu og mynda hreyf- ingu. Þeir furða sig samt á mikilvægi Icesave og segja að „þrátt fyrir það hversu áberandi Icesave-deilan varð í stjórnmálum og fjölmiðlum er erfitt að rökstyðja tengsl og mikilvægi hennar fyrir venjulegan Íslending.“ Höfundarnir telja sig geta sýnt fram á hvernig samhljómur varð milli Ice save-deilunnar annars vegar og gríðarlegrar hækkunar skulda heim- ilanna hins vegar og þess hugboðs þjóðarinnar að sjálft hrunið mætti rekja til skorts á lýðræði í landinu. Sérstaða Íslands Höfundar taka til þess að aðeins á Íslandi var ábyrgð almennings á til- teknum skuldum hafnað í tvígang í almennri þjóðaratkvæðagreiðslu. Þar hafi þjóðin öðlast ákveðinn mælikvarða á heilbrigði lýðræðisins. Icesave-deilan hafi jafnframt orðið aðgöngumiði Ólafs Ragnars Gríms- sonar, forseta Íslands, að endurkjöri árið 2012. Því má halda fram í anda Helgu Kristínar og Emmanuels að sam- felldur þráður liggi í gegnum hrunið, Icesave-deiluna og úrslita síðustu þingkosninga og forsetakosninga. Þetta er þráður aukinnar þjóðern- ishyggju eða þjóðrækni og baráttu fyrir sanngirni og réttlæti fyrir heim- ilin (skuldaleiðréttingin). Fram- sóknarflokknum einkanlega en einnig Sjálfstæðisflokki tókst að virkja straumana sem riðluðu öll- um hefðbundnum baráttumálum vinstri- og hægriflokka eftir hrunið. n Ný rannsókn á stjórnmálum eftir hrun n Stjórnarliðar á leynifundum Jóhann Hauksson johannh@dv.is „Þegar ég sat á þingi átti ég leyni- fundi með þeim. Þing- ið hafði ekki aðgang að neinum góðum lög- fræðingum. InDefence hafði aðgang að góðum lögfræðingum. Grasrótin Pólitíska mynstrið riðlaðist eftir hrun og skyndilega voru vinstri flokkarnir orðnir málsvarar auðvalds og fjármálastofnana í umræðunni.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.