Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Qupperneq 11

Helgarblað 27. febrúar–2. mars 2015 Fréttir 11
Eru aðstæður varanlega breyttar?
Þegar þingmenn Framsóknarflokks-
ins gagnrýndu einir ofurhagnað
bankanna á Alþingi síðastliðinn
miðvikudag og hótuðu jafnvel að
skattleggja þá og þrotabúin frekar má
segja að þeir hafi haldið þeim þræði
sem skóp flokknum eftirminnilegan
sigur í þingkosningunum 2013. Að
mati Helgu Kristínar og Emmanuels
er rökrétt samhengi milli umpólun-
arinnar sem skóp sigur Framsóknar-
flokksins og kreppu vinstri flokk-
anna, ef rétt er skilið. Vonir kjósenda
um aukið lýðræði, sterkari varnir
gegn voldugum útlendingum og
þar með aukið réttlæti fyrir íslensk
heimili vöknuðu með baráttumál-
um Framsóknarflokksins í stjórn-
arandstöðu kosningabaráttu (og
sjálfstæðismanna að nokkru leyti).
Þessir þræðir náðu langt inn í raðir
síðustu ríkisstjórnar og veiktu bar-
áttu þeirra. Höfundar líta svo á að
Icesave-deilan hafi beint kastljósinu
að mikilvægum spurningum um
lýðræði og merkingarbæra þátttöku
almennra kjósenda um mál sem
varða líf og tilveru þeirra. Hliðstæð-
urnar eru víða; á Spáni, í Grikklandi,
í Occupy-hreyfingunni í Bandaríkj-
unum og víðar. n
Bankar gegn
almanna-
hagsmunum
Þingmenn Framsóknarflokks gagnrýna ofurgróða bankanna
T
veir þingmenn gerðu ofurhagnað bankanna að umtalsefni í
umræðum um störf þingsins á Alþingi síðastliðinn miðviku-
dag; Karl Garðarsson og Ásmundur Einar Daðason, þingmenn
Framsóknarflokksins.
Karl lýsti eftir samfélagslegri ábyrgð bankanna og óskaði þeim
til hamingju með hagnaðartölurnar. „Til hamingju, eigendur Arion
banka, sem eru flestir andlitslausir,“ sagði Karl og benti á að arður-
inn sem færi í vasa þeirra yrði líkast til tvöfalt meiri en í fyrra.
Karl benti á að bankarnir státi af samfélagslegri ábyrgð og láti
stundum fé af hendi rakna til góðra mála. „En það fer minna fyrir
ábyrgð þeirra gagnvart viðskiptavinum sínum. Viðskiptavinum sem
halda þessum stofnunum gangandi á einn eða annan hátt. Í nánast
verðbólgulausu landi lætur Arion banki íbúðarkaupendur borga
allt að 8 prósenta ársvexti af óverðtryggðum lánum. Ársvextir af
kreditkortalánum eru 12 prósent. Ef þú ætlar að leggja pening inn á
reikning hjá Arion banka eru vextirnir frá 0,1 prósenti og upp í um
það bil 1 prósent sem bankinn býður ykkur upp á.“
Karl gat þess að tölurnar frá Íslandsbanka væru ekki ólíkar þeim
sem hér eru nefndar frá Arion banka. „Það er stundum talað um
vaxtaokur. Það má nota það um viðskiptahætti bakanna. Á meðan
stjórnvöld og aðilar vinnumarkaðarins berjast við að bæta lífskjör
almennings eru bankarnir alltaf með allt sitt á þurru. Hinn almenni
borgari hefur ekkert val. Hann þarf að eiga viðskipti við stofnanir
sem hafa aðeins eina hagsmuni að leiðarljósi, hagsmuni eigend-
anna. Hjá þeim er samfélagsleg ábyrgð bara klisja.“
Ásmundur Einar Daðason sagði fjármálastofnanir ekki skila stýri-
vaxtalækkun til almennings. Munur inn- og útlánsvaxta hefði þvert
á móti aukist.
Hann efaðist um að tekist hefði að endurreisa bankakerfi sem
tryggði hagsmuni almennings og eðlilega samkeppni. „Það er alla
vega alveg ljóst að það var full ástæða til þess að taka þrotabú föllnu
bankanna, sem eiga í dag reiðufé upp á 1.400 milljarða króna og
eignir upp á 2.500 milljarða, að það var full ástæða
til þess að láta þessi þrotabú greiða hér eðli-
lega skatta til samfélagsins sem þessi ríkis-
stjórn ákvað að gera hér í síðustu fjárlögum.
Vegna þess að nú eru þessi þrotabú að fá
þennan arð greiddan. Og það er full ástæða
til að ganga lengra hvað þetta snertir og
þrotabúin greiði hér hærri skatta, bæði í
formi þeirra skatta sem verið hefur til um-
ræðu um útgönguskatta og hugsanlega
bara hærri skatta almennt. Vegna
þess að þessi þrotabú eru ekki að
skila þessu í gegnum dótturfélög
sín, Arion banka og Íslands-
banka, til almennings.“
Sögulegur sigur Telja má
að Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson og Framsóknar-
flokkurinn hafi þrætt saman
baráttu fyrir almannahags-
munum og sjálfstæði þjóðar
undir merkjum Icesave-
deilunnar. Mynd Sigtryggur Ari
Interpol lýsir enn eftir
íslenska Manet-verkinu
Eina verkið í gagnagrunni Interpol yfir menningarþýfi sem var stolið á Íslandi
V
erðmætt málverk eftir Éd-
ouard Manet, sem var stolið
af heimili í Reykjavík árið
1964, er eina listaverkið í
gagnagrunni alþjóðalög-
reglunnar Interpol yfir stolin listaverk
á Íslandi.
Myndin hvarf af stofuvegg einbýlis-
húss við Smáragötu í Reykjavík á með-
an heimilisfólk var í skíðaferðalagi í
Noregi vorið 1964. Lögreglan rann-
sakaði húsið og fór meðal annars fram
fingrafaraleit í kjallaranum þar sem
talið var að þjófurinn gæti hafa far-
ið inn, en engin ummerki fundust.
Hanna Gunnarsdóttir, dóttir eigand-
ans, Gunnars Guðjónssonar skipa-
miðlara, segir í samtali við DV að
myndin hafi verið metin á 25 þúsund
dollara þegar henni var stolið. Á nú-
verandi verðgildi eru það að minnsta
kosti 25 milljónir íslenskra króna. Hins
vegar hefur verð á listaverkum hækkað
umtalsvert á undanförnum áratugum
og því líklegt að enn meira fengist fyrir
myndina í dag. Verk eftir
Manet eru með dýrustu
málverkum í heimin-
um í dag og hafa einstök
verk selst fyrir milljarða
króna. Ef verkinu hef-
ur verið komið í verð er
líklegast að það hafi ver-
ið flutt erlendis og selt á
svörtum markaði.
Listaverkaþjófnaðir
sjaldgæfir á Íslandi
Samkvæmt Interpol
er verslun með stolin
menningarverðmæti
fjórði stærsti ólöglegi
iðnaðurinn í heimin-
um í dag á eftir eiturlyfjasölu, pen-
ingaþvætti og vopnasölu. Þjófnaður
og verslun með stolin menningarverð-
mæti geta verið gríðarlega gróðavæn-
leg, enda verkin oft fyrirferðarlítil,
mjög verðmæt og illa varin í sýningar-
sölum og heimahúsum. Jafnvel þótt
aðeins hluti af markaðsvirði fáist fyrir
verkin getur þjófnaðurinn því hæglega
borgað sig fyrir glæpamennina.
Samkvæmt lögreglunni á höfuð-
borgarsvæðinu eru sérstakir lista-
verkaþjófnaðir gríðarlega sjaldgæfir
á Íslandi. Þegar listaverk hverfa er
það helst í hefðbundnum innbrotum
þegar þau eru tekin í framhjáhlaupi
með öðrum hlutum sem auðveldara
er að koma í verð.
Manet í stærsta ráni
Bandaríkjanna
Interpol hefur haldið úti gagnagrunni
yfir stolin menningarverðmæti frá ár-
inu 1947. Um 45 þúsund listaverk og
menningarminjar eru í gagnagrunnin-
um, en konumyndin eftir Manet er
eina verkið á listanum sem hvarf á Ís-
landi.
Verkum eftir íslenska listamenn hef-
ur þó verið stolið erlendis, í gagna-
grunni Interpol er til dæmis að finna
landslagsmálverk eftir Jóhannes Kjar-
val sem var stolið í Luzern í Sviss árið
2006.
Hálfsárslega lýsir Interpol sérstak-
lega eftir verðmætustu menningar-
verðmætunum sem hafa horfið á
undangengnum mánuðum. Slík vegg-
spjöld, sem nefnast „The most wanted
works of art,“ birtust fyrst árið 1972
og komst íslenska Manet-myndin því
aldrei á slíkan lista.
Eitt annað málverk eftir Manet er
að finna í gagnagrunninum. Það er
olíumálverkið Chez Tortoni sem var
stolið af Isabella Stewart Gardner-
listasafninu í Boston í Bandaríkjun-
um í mars 1990. Tveir menn dulbún-
ir sem lögregluþjónar laumuðu sér
inn, bundu öryggisverði á safninu
og stálu 13 listaverkum, að verðmæti
66 milljörðum króna. Þetta er talinn
vera stærsti einstaki eignaþjófnaður í
sögu Bandaríkjanna. Safnið býður 664
milljónir króna fyrir upplýsingar sem
geta leitt til þess að verkin verði endur-
heimt.
Fyrirsætan fundin?
Listasögufræðingurinn Maryanne
Stevens, fyrrverandi aðalsýningarstjóri
Royal Academy of Arts í London og
höfundur bókarinnar Manet: Portra-
ying Life, segir í tölvupósti til DV að
konumyndin virðist vera olíumál-
verk málað á striga, verkið sé merkt en
erfitt sé að greina hvað standi á henni.
„Tæknin er svipuð þeirri lausu með-
höndlun á málningunni sem Manet
tók upp undir lok ævi sinnar, frá um
1879 til 1883,“ segir Stevens. Manet var
einn þekktasti málari Frakklands á 19.
öld. Hann er almennt talinn einn af
brautryðjendum impressjónismans,
list hans var umdeild á meðan hann
lifði. Hann lést árið 1883 eftir löng veik-
indi, 49 ára.
„Ef myndin er eftir Manet tengist
fígúran á myndinni tveimur verkum
frá 1881, Le Printemps og Le Modiste.
Fyrirsætan gæti vel verið Isabelle
Lemonnier, en það er mögulega gefið
til kynna með einkennandi hársveip
á enninu,“ skrifar Stevens. Á árunum
1879 til 1882 gerði Manet nokkrar aðr-
ar myndir af Isabelle, sem var dóttir
auðugs skartgripasmiðs frá París. Af
bréfaskriftum að dæma var málarinn
sérstaklega hrifinn af konunni þrátt
fyrir að hún væri umtalsvert yngri en
hann, eða rétt um tvítugt. n
Kristján guðjónsson
kristjan@dv.is
Stærsti þjófnaður Bandaríkjanna Málverkið Chez Tortoni eftir Manet var á meðal 13
málverka sem var stolið árið 1990 í einum stærsta einstaka þjófnaði sögunnar í Bandaríkjunum.
Le Printemps Myndbyggingin í þessu
verðmætasta málverki Manets er áþekk
þeirri sem hann nýtir sér í litlu konumyndinni
sem hvarf í Reykjavík.