Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Qupperneq 26

26 Umræða Helgarblað 27. febrúar–2. mars 2015
Alltaf að græða Umsjón: Henry Þór Baldursson
É
g fór skemmtilega ferð til
Selfoss síðastliðinn laugar­
dag. Þar stendur mjög fallegt
gamalt hús við aðalgötuna –
Austur veg – sem er partur af
Suðurlandsveginum og þjóðvegi nr.
1. Húsið er stórt og reisulegt timbur­
hús, á vinstri hönd á austurleið; þar
var til skamms tíma vídeóleiga og
húsið merkt henni, en það heitir
„Gamli bankinn“ og mun vera annað
af tveimur elstu húsum byggðarlags­
ins og er verið að breyta í menningar­
setur. Þar er svona risloft, timbur­
klætt, eins og gömlu baðstofurnar,
minnir á Söguloftið í Landnámssetr­
inu í Borgarnesi, en hvergi í heimin­
um er betra að segja sögur eða hlusta
á sögur en þar.
Og svipaðar hugmyndir eru uppi
um notkun á þessu fallega lofti – að
hafa þar sagnaskemmtan og leika
einleik og annað gott. Og síðasta
laugardagskvöld höfðu Selfyssingar
fengið til sín Vestfirðinginn knáa og
hugmyndaríka, Elvar Loga Hann­
esson, sem sló í gegn með verkinu
um Gísla Súrsson hér um árið. Nú
hefur hann gert lítinn einleik um
enn magnaðri útlaga, sjálfan Gretti
sterka Ásmundarson, og jafnframt
höfðu þeir fengið mig til að vera með
spjall um kappann og bókina um
hann þarna á gólfinu hjá sér á und­
an einleik Elvars Loga, með lifandi
og áhugasama áheyrendur á báðar
hendur.
Hetjur yngri áranna
Ég hitti þarna í húsinu eldri heiðurs­
menn og þeir gátu frætt mig um
það að á fyrri hluta síðustu ald­
ar hefði faðir minn búið um skeið í
þessu merka húsi, en hann starfaði
á Selfossi sem kornungur maður, hjá
mjólkurbúinu og sem mjólkurbíl­
stjóri og hjá Kananum í Kaldaðar­
nesi. Og ekki var síður merkilegt
að ég var þarna kynntur fyrir nýju
Bobby Fischer­setri, sem þar hefur
verið komið upp, með skákborðum
og bókum og myndum og fleiru til
minningar um þennan undarlega og
sérvitra skáksnilling, sem dó eins og
menn vita íslenskur ríkisborgari og
var jarðsettur þarna við Selfoss.
Bobby Fischer var ein af hetjum
æsku minnar og alla tíð var hann auð­
vitað mikil og að sumu leyti heillandi
ráðgáta. En minna heillandi að öðru
leyti. Faðir minn sálugi var góður
skákmaður og tefldi á firmamótum,
og maður smitaðist af bakteríunni.
Þá voru heimsmeistarar jafnan sov­
éskir og um titilinn keppti alltaf einn
Sovétmaður við annan. Mikael Tal
þótti mjög flottur en hann hafði ekki
úthald í langan feril og á æskuárum
mínum var jafntefliskóngurinn
Pedrosjan heimsmeistari; þann titil
hirti svo Boris Spasskí eftir að hafa
teflt tvisvar einvígi við Perdosjan;
mig minnir að í fyrra einvígi þeirra
hafi orðið jafntefli í 21 skák, Spasskí
unnið eina en Pedrosjan tvær, en
dæmið svo snúist við í seinna skipt­
ið – einhvern veginn þannig var það
– allavega ekkert rosalega fjörugt fyr­
ir dreng sem fylgdist með fréttum í
blöðum og útvarpi.
Á sama tíma heyrði maður að
til væri ungur Ameríkani sem gæti
rúllað öllum upp, töffari mikill og
snillingur, en að alls konar sérviska
háði honum mjög. Meðal annars að
hann neitaði að tefla á laugardög­
um, sabbat­deginum, því hann væri
gyðingur. Það út af fyrir sig er auðvit­
að stórundarlegt í ljósi þess hvern­
ig mál áttu eftir að þróast. En semsé,
vegna alls kyns sérvisku og heimt­
ufrekju væru litlar líkur á að hann
færi í heimsmeistaraslag, það strand­
aði alltaf á einhverju veseni. En ég
held það hafi verið einu eða tveimur
árum fyrir heimsmeistara einvígið í
Reykjavík að það sáust teikn á lofti
um að hann væri að verða meðfæri­
legri, farinn jafnvel að haga sér eins
og fólk flest. Merki um það var að
haldin var skákkeppni; Sovétríkin
gegn restinni af heiminum – teflt á tíu
borðum minnir mig, kannski tuttugu.
Á efstu borðum Sovét voru auðvitað
Spasskí og Pedrosjan, en á efsta borði
Heimsins átti að hafa Bobby Fischer.
En því andmælti Daninn og Íslands­
vinurinn Bent Larsen, taldi sig eiga
tilkall til efsta borðsins. Og öllum að
óvörum féllst Fischer á að vera færð­
ur á annað borð, bara til að geta ver­
ið með. Það var þá sem menn fóru
að trúa því að hann myndi á endan­
um fást til að gera það sem þyrfti svo
hann gæti teflt um heimsmeistaratit­
ilinn.
Þannig sigurganga hefur ekki
sést fyrr eða síðar
Þannig fór að Fischer rúllaði upp
sínum skákum í þessari skák­
keppni Heimsliðsins við Sovét, á
meðan Larsen sótti ekki gull í greip­
ar Spasskís. Og svo hóf Fischer að
tefla á þeim mótum sem til þurfti
og í kjölfarið þau einvígi sem hann
þurfti að sigra í til að fá að skora á
heimsmeistarann. Og önnur eins
sigurganga hefur aldrei sést fyrr eða
síðar. Hugtakið „stórmeistarajafn­
tefli“ varð ekki til út í bláinn, heldur
vegna þess að fremstu skákmeistar­
ar heims gerðu langoftast jafntefli
sín í milli. En ekki Bobby! Fyrsta ein­
vígið, gegn stórmeistara úr fremstu
röð sovésku akademíunnar, vann
hann 6–0! Og næsta einvígi, gegn
sjálfum Bent Larsen, sem hafði árið
áður setið í sæti mesta skákmeistara
utan Sovétríkjanna, tók Fischer líka
6–0! Og svo rúllaði hann upp fyrrver­
andi meistara, jafntefliskónginum
Pedrosjan, og var þar með kominn
með réttinn til að heyja einvígi við
Spasskí.
Svo hvarf hann af
yfirborði jarðar
Hér má fara hratt yfir þá sögu sem
við öll þekkjum; einvígið var haldið í
Reykjavík, ameríski töffarinn sigraði
með yfirburðum en hvarf skömmu
síðar af yfirborði jarðar, varði ekki
titilinn og var flestum gleymdur og
týndur. Það spurðist til hans í undar­
legum sértrúarsöfnuði, klæddum
eins og utangarðsmanni, í ryskingum
við lögregluna. Svo birtist hann ger­
breyttur maður mjög óvænt rúm­
um tveimur áratugum síðar, teflandi
einvígi við Spasskí í Svartfjallalandi í
miðju borgarastríði; hann braut þar
viðskiptabann sem Bandaríkin voru
mjög ströng á að þegnar þess fylgdu;
hrækti á bréf þess efnis frá yfirvöld­
um í Washington sem honum var
borið inn á blaðamannafund. Hann
sendi út yfirlýsingar um að Banda­
ríkin verðskulduðu að vera þurrk­
uð af yfirborði jarðar, óskaði öllum
óvinum og hatursmönnum USA vel­
farnaðar, fagnaði svo hryðjuverkun­
um 11. sept., og upp úr honum stóð
slík buna af gyðingahatri að annað
eins hafði ekki heyrst síðan á tím­
um helfararinnar. Bandarísk stjórn­
völd sviptu hann vegabréfi, kröfðust
framsals.
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
Vinsæl
ummæli
við fréttir DV í vikunni Var það út af Bobby Fischer
að bankarnir fóru á hausinn?
Einvígið í Reykjavík
„Ameríski töffarinn
sigraði með yfirburðum.“
„Þetta er einmitt
ástæðan fyrir
því að ég tel það
jaðra við glæpsamlega
vanrækslu að bólusetja ekki
börn. Óbólusettir einstak-
lingar sem smitast geta verið
ógn við þá sem ekki er hægt
að bólusetja – ungbörn og
sjúklinga á ónæmisbælandi
lyfjum. Það eru því miður
einstaklingar sem tala gegn
bólusetningum – að því er
virðist vegna samblands
af sjúklegri eigingirni og
gargandi fáfræði, en von-
andi verður yfirstandandi
umræða til þess að minnka
þann hóp,“
segir Friðrik Skúlason en
óhætt er að segja að umræðan
um bólusetningar hafi verið
fjörug þessa vikuna.
„Framkoma
þessa lögreglu-
manns var honum
sjálfum mest til skammar.
Þarna var dauðadrukkin
kona sem hafði dottið í
götuna. Honum hefði verið
nær að fara út úr bílnum og
athuga með konuna,“
segir Guðmundur H. Sigurðs-
son, en DV greindi frá því að
lögreglumaðurinn Kristján Örn
Kristjánsson, sem hlaut dóm í Hæsta-
rétti fyrir líkamsárás og brot í starfi,
yrði vikið frá störfum frá og með næstu
mánaðamótum.
„Gæti það ekki
verið vegna þess
að flestu eðlilegu
fólki þykir barnaníð vera um
það bil versti glæpur sem
hægt er að fremja? Þótt
menn steli peningum má
alltaf bæta það tjón,“
segir Fríða Bragadóttir en
umræða skapaðist um það í
athugasemdakerfi DV hvort
væri alvarlegra að vera dæmdur fyrir
glæpi tengda peningum eða vörslu á
barnaklámi.
„Það er eitt
sem mér finnst
skondið. Misser-
um saman hrópaði alþingi
götunnar „í fangelsi með
manninn“. Gott og vel … hann
fékk sinn dóm og nú er hann
kominn í fangelsi. Samt virð-
ist það ekki nægja sumum,“
segir Hilmar Thor Bjarnason,
en líkt og DV greindi frá hefur
Ólafur Ólafsson hafið afplánun
á Kvíabryggju vegna Al Thani-málsins
svokallaða.
„Maður spyr sig:
Vatnslosandi
lyf eru yfirleitt
lyfseðilsskyld, ekki rétt?
Hvaða læknir var að dæla
þessum andskota í hana
endalaust?“
spyr Ingi Gunnar Jóhannsson.
Tilefnið er áhrifaríkt viðtal
við Bjarnheiði Hannesdóttur í
Kastljósi. Þar lýsti hún því hvernig ára-
löng misnotkun á vatnslosandi lyfjum,
til að halda henn grannri hafði mikil
áhrif á líf hennar.
43
14
36
7
5