Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.2015, Blaðsíða 54

46 Menning Helgarblað 27. febrúar–2. mars 2015
Þ
að virkar einhvern veginn
heldur rosalegt á mann að
setja upp leikverk fyrir litlar
manneskjur um dauða og
eymd í Skaftáreldum 1783.
En það gengur ansi vel upp engu að
síður og rýnir minntist þess þá að
slíkar sögur þóttu sjálfsagt fróðleiks-
efni fyrir börn þegar hann sjálfur var
lítill patti.
En það er ekki aðeins verið að
segja áhorfendum sögu, heldur
er sagan sögð lítilli telpu í leik-
ritinu sjálfu og þannig er mynduð
rammafrásögn. Með því móti næst
meiri tenging við nútímann en
ef sagan hefði verið sögð beint.
Sagan í sögunni fjallar um Sólveigu,
langalangalangalangalangömmu
telpunnar, þegar hún sjálf var barn
og flótta hennar og móður hennar
undan eldunum.
Með því að fylgja þeim eftir
þannig fæst sterk tilfinning fyrir
umfangi hamfaranna, þar sem hver
bærinn á fætur öðrum sem þær
koma að er yfirgefinn, að undan-
skildum hlægilega bitrum og súr-
múlandi vofum sem enn vernda bæi
sína fyrir óboðnum, og gosmökk-
urinn liggur yfir öllu.
Í spor barnsins
Eldbarnið tengist inn í eldra leikverk
Möguleikhússins, Eldklerkinn, ein-
leik um séra Jón Steingrímsson, með
því að Sólveig og móðir hennar rek-
ast meðal annars inn að Kirkjubæj-
arklaustri og sitja hina frægu eld-
messu séra Jóns sem sögð var hafa
stöðvað framrás gossins. Spurning
er hvort séra Jón hafi verið allur sá
dýrlingur sem hann er gerður út
fyrir að vera í sýningunni, en þessi
sögulegi rammi er frábær leið til að
setja sig í spor barns sem hefur þurft
að upplifa þessi ósköp.
Gosið er framleitt með lýsingu
og reykvél; einföld framsetning en
vel heppnuð. Lýsing Arnþórs Þór-
steinssonar hæfir vel hverri senu.
Leikmynd Guðrúnar Øyahals er
lágstemmd og góð en mér fannst
leikararnir kannski þurfa einum of
mikið að standa í að færa til bekki
og kassa til að búa til næstu senu,
talandi á meðan, þó að vissulega hafi
það veitt sýningunni töluvert snarpt
flæði þar sem ein sena blæddi yfir
í þá næstu. Tónlist og hljóðeffektar
Kristjáns Guðjónssonar veittu góð
stemningshrif inn i verkið og hvergi
farið út af laginu þar, ef svo má að
orði komast.
Góður rómur í anddyrinu
Andrea Ösp Karlsdóttir er fanta-
góð í aðalhlutverkum telpunnar og
Sólveigar formóður hennar. Öldu
Arnardóttur tekst vel að skapa ger-
ólíkar persónur og eftirminnileg-
astar eru sýslumannsfrúin og Guð-
finna gamla (ef ég man nafnið rétt)
sem skrækir sitthvað um gossins
voveiflegu fyrirboða meðan hún
dillar kryppunni hingað og þangað.
Mér finnst alltaf gaman að sjá Pétur
Eggerz og hann sveik ekki nú fremur
en fyrr í sínum fjölmörgu hlutverk-
um. Mér fannst eitthvað þjóðkirkju-
legt við eldklerkinn hans samt, eins
og hann ætti betur heima á tímum
KFUM og barnastarfs kirkjunnar en
á átjándu öldinni. Einhvern veginn
fannst mér það ekki trúverðugt, án
þess ég viti hvernig hann var í raun.
Pétur Eggerz er jafnframt höf-
undur verksins og handritsráð-
gjafi er Kristín Helga Gunnarsdótt-
ir, en sýningunni leikstýrir Sigrún
Valbergsdóttir. Leikhúsgestir sem
kíkja í Tjarnarbíó á sunnudaginn
kemur eru því í góðum höndum.
Sýningin er aðeins ein klukkustund
og rýnir gat ekki séð að eitt einasta
barn hefði nokkuð farið að ókyrrast í
salnum. Góður rómur var gerður að
sýningunni í anddyrinu á eftir og ég
get ekki annað en tekið undir með
krökkunum: Þetta er afbragðsgóð
sýning og ég var ekkert svo hræddur
við draugaganginn! n
Eldgos, ævintýri og afturgöngur
Möguleikhúsið endurgerir Skaftárelda í barnaleikritinu Eldbarnið eftir Pétur Eggerz
Eldbarnið
Höfundur: Pétur Eggerz
Leikstjórn: Sigrún Valbergsdóttir
Leikarar: Alda Arnardóttir, Andrea Ösp
Karlsdóttir og Pétur Eggerz.
Tónlist: Kristján Guðjónsson
Leikmynd og búningar: Guðrún Øyahals
Sýnt í Tjarnarbíói
Arngrímur Vídalín
ritstjorn@dv.is
Leikhús Hamfarir fyrir börn
Í Eldbarninu sjáum
við Skaftárelda með
augum barnsins og úr
verður afbragðsgóð
sýning að mati rýnis.
Þ
etta snýst allt um persónu-
sköpun,“ segir Pavel Jech,
skólastjóri FAMU-kvik-
myndaskólans í Tékklandi
þaðan sem meðal annars
Milos Forman og Grímur Hákonar-
son útskrifuðust. Pavel hélt fyrirlestur
í Bíó Paradís þar sem hann fjallaði um
handritsgerð. Sjálfur útskrifaðist hann
úr hinum virta Columbia-háskóla í
New York og er málfar hans Ameríku-
skotið eins og rökstuðningurinn.
Bandarískir kvikmyndagerðar-
menn vilja gjarnan meina að mynd-
ir þeirra fjalli fyrst og fremst um
persónusköpun og á það við um stórar
hasarmyndir á borð við Transformers
4 (þótt áhorfandanum finnist þær
helst snúast um stórar sprengingar)
jafnt sem Óskarsverðlaunamyndir. Og
á Óskarnum í ár er vinningsmyndin
Birdman gríðarlega áhugaverð stúd-
ía á leikhúslífi í New York, en missir
marks eftir því sem líður á myndina
og allt fer að snúast um sálarlíf að-
alpersónunnar. Sömuleiðis snúast
sögulegar kvikmyndir á borð við The-
ory of Everything, Imitation Game
og jafnvel American Sniper fyrst og
fremst um þroskaferli aðalpersón-
unnar frekar en afrek hennar. Gild-
ir þá litlu hvaðan leikstjórarnir koma,
allir eru steyptir í Hollywood-mótið.
Norðmenn í tilvistarkreppu
Á Stockfish gefst hins vegar kær-
komið tækifæri til að sjá myndir alls
staðar að úr heiminum og bera þær
saman. Nokkrar norskar myndir eru
á hátíðinni, svo sem 1001 Grams eftir
Bent Hamer, Remake.Me eftir Unni
Straume og Blind eftir Eskil Vogt, sem
var tilnefnd til kvikmyndaverðlauna
Norðurlandaráðs en lét í minni pok-
ann fyrir Hross í oss. Þær tvær síðast-
nefndu líta mjög inn á við, sem virð-
ist vera þema í norskum listum þessa
dagana.
Sá munur er þó að meðan banda-
rískar bíómyndir sýna þroskaferli,
jafnvel út frá fyrirframgefnum kúrfum
handritsfræðinga á borð við Robert
McKee, fjalla norsku myndirnar
fremur um einsemd og óbreytanlegt
ástand. Vogt samsinnir þessu og seg-
ir að í landi allsnægta eins og Noregur
er, þar sem vandamálin eru helst af
sálrænum toga, sé meira atriði að
reyna að svara tilvistarlegum spurn-
ingum heldur en í löndum þar sem
vantar áþreifanlega hluti eins og mat.
Bíó breytir heiminum
Mynd þar sem þjóðfélagsmálin eru
í brennidepli er Indigenes eftir hinn
fransk-alsírska Rachid Bouchareb.
Segir hún frá aröbum í síðari heims-
styrjöld og sýnir múslíma berjast við
hlið Vesturveldanna gegn nasisman-
um og minnir myndin því á að ekki
hefur alltaf verið litið á þá sem óvini.
Hún leiddi einnig til þess að uppgjaf-
arhermennirnir fengu greidd eftirlaun
sín og hafði þannig áhrif á umheim-
inn með beinum hætti. Bouchareb
var einn af gestum hátíðarinnar, og
það var hin palestínska Najwa Najjar
einnig. Mynd hennar, Þjófsaugu, er
íslensk-palestínsk samframleiðsla og
ætlunin er að vekja athygli á stöðu
Palestínumanna á hernumdu svæð-
unum. Ræður Najjar um myndina
minntu stundum á pólitíska bar-
áttufundi, svo heitt var henni í hamsi.
Kvikmyndir eru eins og tónlist
Ekki eru allir þó sammála um að
hlutverk kvikmynda sé að breyta
heiminum. Hollenski gagnrýn-
andinn Peter van Buren var annar af
gestum hátíðarinnar og hann telur
að kvikmyndir séu listform sem eigi
lítið skylt við bókmenntir eða leikhús
en kannski mætti helst líkja við tón-
list. Hin hreina kvikmynd kemst að
mestu leyti af án orða að hans mati
og nefndi hann leikstjórana Tarkov-
sky og Antonini máli sínu til stuðn-
ings, en í raun eru fáar myndir sem
falla undir svo stranga skilgreiningu.
Ein þeirra er þó The Inner Scar,
mynd frá 1972 með sönggyðjunni
Nico og er að mestu tekin á Íslandi
en Sjón gróf hana upp og kynnti fyr-
ir gestum. Svo mikið er leikstjóri
hennar á móti tungumálinu að hann
bannar að hún sé textuð, enda mynd
fárra orða. Annar maður sem er ef-
ins um notagildi tungumálsins er
hin gamalreyndi Jean-Luc Godard,
en nýjasta mynd hans, Goodbye to
Language, var sýnd og er ein fyrsta
listræna myndin til að notast við þrí-
vídd.
Þannig geta flokkarnir stundum
lært hver af öðrum, en leitin að hinni
hreinu bíómynd heldur áfram og er
Stockfish-festival kærkominn vett-
vangur til slíkra starfa á þessum
eilífðarvetri. n
Leitin að hinni hreinu bíómynd
Stockfish-kvikmyndahátíðin í fullum gangi í Bíó Paradís
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Dómur
„Hollenski gagnrýn-
andinn Peter van
Buren telur að kvikmyndir
séu listform sem eigi lítið
skylt við bókmenntir eða
leikhús en kannski mætti
helst líkja við tónlist.
Bless bless, tungumál Nýjasta mynd Jean-Lucs Godards, Adieu au Langage, er ein
fyrsta listræna myndin til að notast við þrívídd.
Litið inn á við Norski leikstjórinn Eskil Vogt segir að í landi allsnægta eins og heimalandinu
sé meira atriði að reyna að svara tilvistarlegum spurningum heldur en í löndum þar sem
vantar áþreifanlega hluti eins og mat.
Rachid Bouchareb Fransk-alsírski leikstjórinn er einn fjölmargra erlendra gesta á
Stockfish-festival. MyNd CARoLiNA SALAS Muñoz
„Þessi sögulegi
rammi er frábær
leið til að setja sig í spor
barns sem hefur þurft að
upplifa þessi ósköp.