Læknablaðið - 01.09.2016, Blaðsíða 15

LÆKNAblaðið 2016/102 383
R A N N S Ó K N
ar fyrir ófullnægjandi mataræði fremur en að gera ráð fyrir að all-
ar konur sem eru yfir kjörþyngd séu í aukinni hættu.15
Mikilvægi fólats fyrir barnshafandi konur er vel þekkt og er
hluti af klínískum leiðbeiningum um meðgönguvernd.25 Engu að
síður benda niðurstöður rannsóknar okkar til þess að hluti kvenna
fái ekki nægjanlegt fólat með fæðu og/eða bætiefnatöku. Minna
en fjórðungur kvennanna fékk að minnsta kosti 500 µg af fólati/
fólsýru úr mat og fæðubótarefnum á dag eins og ráðlagt er.14,16 Litla
neyslu fólats úr fæði má rekja til lítillar neyslu á ávöxtum, græn-
meti, hnetum, baunum, ertum og fræjum. Aukinn hlutur þessara
fæðutegunda í fæði allra kvenna á barneignaaldri myndi stuðla að
bættu almennu næringarástandi þeirra og gæti hugsanlega skilað
sér í færri fylgikvillum á meðgöngu.10-13,23,24 Lítil neysla D-vítamíns
meðal hluta kvennanna í rannsókninni kom ekki á óvart og er í
samræmi við niðurstöður annarra íslenskra rannsókna á matar-
æði landsmanna.5-8
Ekki er minnst sérstaklega á DHA og joð í bæklingnum Matur
og meðganga26 eða klínískum leiðbeiningum um meðgönguvernd.25
Þessi næringarefni gegna hlutverki við þroska miðtaugakerfisins
og hefur lítil neysla þeirra á meðgöngu meðal annars verið tengd
slakari útkomu á greindar- og þroskaprófum barna.17-19,33 Þessi
efni eiga það sameiginlegt að þau er að finna í töluverðu magni í
fiski (DHA í feitum fiski en joð í mögrum fiski). Litla neyslu DHA
og joðs meðal hluta kvenna í rannsókninni má rekja til lítillar
fiskneyslu þeirra, sem þær betrumbæta ekki með notkun bætiefna
á borð við lýsi (eða aðra fiskiolíu) eða ríflegri neyslu annarra mat-
væla sem innihalda joð. Mjólkurvörur eru góð uppspretta joðs í
íslensku mataræði og benda fyrri rannsóknir til þess að barnshaf-
andi konur sem ekki fylgja ráðleggingum um fiskneyslu (tvisvar
sinnum í viku) og notkun mjólkurvara (tveir skammtar á dag)
gætu verið í hættu á joðskorti.9
Styrkleiki rannsóknarinnar felst fyrst og fremst í mikilli ná-
kvæmni við könnun á mataræði þátttakenda, þar sem tekið var
tillit til mismunandi skammtastærða. Vanskráning á neyslu er
þó þekkt vandamál meðal einstaklinga yfir kjörþyngd og ekki
hægt að útiloka að neysla hafi verið að einhverju leyti vanskráð
í rannsókninni.34 Hins vegar reyndist ekki marktækur munur á
orkuneyslu kvenna eftir þyngd þeirra, auk þess sem konur sem
voru í kjörþyngd fyrir meðgöngu höfðu þyngst meira við 20. viku
meðgöngu heldur en konur sem töldust of feitar fyrir meðgöngu.
Teljum við þetta endurspegla nokkuð góða skráningu gagna, þar
sem orkuþörf kvenna sem eru yfir kjörþyngd er að öllu jöfnu meiri
en kvenna í kjörþyngd og þær þyngjast þar af leiðandi minna við
sömu orkuneyslu. Takmarkandi þáttur í rannsókninni var að kon-
urnar voru allar búsettar á höfuðborgarsvæðinu. Við teljum samt
að niðurstöðurnar megi yfirfæra á önnur svæði landsins þar sem
niðurstöður Landskönnunar á mataræði 2010-2011 bentu til þess að
ekki væri teljandi munur á mataræði kvenna á barneignaaldri í
höfuðborginni og á landsbyggðinni.35 Eins er ekki hægt að úti-
loka að mataræði kvenna sem neituðu þátttöku í rannsókninni
eða skiluðu ekki matardagbókum (alls 33%) hafi verið frábrugðið
því sem hér var lýst.
Kallað er eftir markvissari skilaboðum til barnshafandi
kvenna á Íslandi um hollustu fæðu og sérstöðu einstakra matvæla
sem uppspretta mikilvægra næringarefna. Hluti barnshafandi
kvenna í rannsókninni virðist ekki fá nóg af næringarefnum sem
nauðsynleg eru fyrir eðlilegan vöxt og þroska fósturs. Aukin gæði
heildarmataræðis barnshafandi kvenna á Íslandi gætu skilað sér í
færri fylgikvillum á meðgöngu og í fæðingu, sem og bættri heilsu
móður og barns til langs tíma.
Þakkir
Höfundar þakka fósturgreiningardeild Landspítalans við aðstoð
við öflun þátttakenda. Einnig Hólmfríði Þorgeirsdóttur matvæla-
og næringarfræðingi hjá Embætti landlæknis og Ólafi Reykdal
matvælafræðingi hjá MATÍS ohf. fyrir samstarf um gagnagrunna
og forrit. Ívari Guðmundssyni hjá Hugsjá er þökkuð aðstoð við
næringarefnaútreikninga.
Rannsóknasjóður Háskóla Íslands og Vísindasjóður Landspít-
ala styrktu rannsóknina.
Heimildir
1. Barker DJ. The origins of the developmental origins the-
ory. J Intern Med 2007; 261: 412-7.
2. Koletzko B, Brands B, Chourdakis M, Cramer S, Grote
V, Hellmuth C, et al. The Power of Programming and
the EarlyNutrition project: opportunities for health
promotion by nutrition during the first thousand days of
life and beyond. Ann Nutr Metab 2014; 64: 187-96.
3. Netting MJ, Middleton PF, Makrides M. Does maternal
diet during pregnancy and lactation affect outcomes in
offspring? A systematic review of food-based approaches.
Nutrition 2014; 30: 1225-41.
4. Ramakrishnan U, Grant F, Goldenberg T, Zongrone
A, Martorell R. Effect of women‘s nutrition before and
during early pregnancy on maternal and infant outcomes:
a systematic review. Paediatr Perinat Epidemiol 2012; 26:
285-301.
5. Steingrímsdóttir L, Valgeirsdóttir H, Halldórsson ÞI,
Gunnarsdóttir I, Gísladóttir E, Þorgeirsdóttir H, et al.
Kannanir á mataræði og næringargildi fæðunnar á
Íslandi. Læknablaðið 2014; 100: 659-64.
6. Gunnarsdóttir I, Helgadóttir H, Þórisdóttir B, Þórsdottir
I. Landskönnun á mataræði sex ára barna 2011-2012.
Læknablaðið 2013; 99: 17-23.
7. Olafsdottir AS, Skuladottir GV, Thorsdottir I, Hauksson A,
Steingrimsdottir L. Maternal diet in early and late pregn-
ancy in relation to weight gain. Int J Obes (Lond) 2006; 30:
492-9.
8. Thorsdottir I, Birgisdottir BE, Halldorsdottir S, Geirsson
RT. Association of fish and fish liver oil intake in pregn-
ancy with infant size at birth among women of normal
weight before pregnancy in a fishing community. Am J
Epidemiol 2004; 160: 460-5.
9. Gunnarsdottir I, Gustavsdottir AG, Steingrimsdottir L,
Maage A, Johannesson AJ, Thorsdottir I. Iodine status
of pregnant women in a population changing from high
to lower fish and milk consumption. Public Health Nutr
2013; 16: 325-9.
10. Willett W. Nutritional Epidemiology, third edition.
Oxford University Press, New York 2012.
11. Englund-Ögge L, Brantsæter AL, Sengpiel V, Haugen M,
Birgisdottir BE, Myhre R, et al. Maternal dietary patterns
and preterm delivery: results from large prospective
cohort study. BMJ 2014; 348:g1446.
12. Brantsaeter AL, Haugen M, Samuelsen SO, Torjusen H,
Trogstad L, Alexander J, et al. A dietary pattern charac-
terized by high intake of vegetables, fruits, and vegetable
oils is associated with reduced risk of preeclampsia in nul-
liparous pregnant Norwegian women. J Nutr 2009; 139:
1162-8.
13. Knudsen VK, Orozova-Bekkevold IM, Mikkelsen TB,
Wolff S, Olsen SF. Major dietary patterns in pregnancy
and fetal growth. Eur J Clin Nutr 2008; 62:463-70.
14. Nordic Nutrition Recommendations 2012. Integrating
nutrition and physical activity. Nordic Council of
Ministers 2014. norden.org/en/publications/publikation-
er/2014-002
15. Tryggvadottir EA, Medek H, Birgisdottir BE, Geirsson RT,
Gunnarsdottir I. Association between healthy maternal
dietary pattern and risk for gestational diabetes mellitus.
Eur J Clin Nutr 2015 Sep 9.
16. Grundvöllur ráðlegginga um mataræði og ráðlagðir dag-
skammtar næringarefna. Embætti landlæknis, Reykjavík
2014.
17. Bath SC, Steer CD, Golding J, Emmett P, Rayman MP.
Effect of inadequate iodine status in UK pregnant women
on cognitive outcomes in their children: results from
the Avon Longitudinal Study of Parents and Children
(ALSPAC). Lancet 2013; 382: 331-7.
18. Zhou SJ, Anderson AJ, Gibson RA, Makrides M. Effect of
iodine supplementation in pregnancy on child develop-
ment and other clinical outcomes: a systematic review
of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr 2013; 98:
1241-54.
19. Hyppönen E, Cavadino A, Williams D, Fraser A,
Vereczkey A, Fraser WD, et al. Vitamin D and pre-eclamp-
sia: original data, systematic review and meta-analysis.
Ann Nutr Metab 2013; 63:331-40.
20. Keenan K, Hipwell AE. Modulation of prenatal stress via
docosahexaenoic acid supplementation: implications for
child mental health. Nutr Rev 2015; 73: 166-74.