Læknablaðið - 01.09.2016, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2016/102 389
Y F I R L I T S G R E I N
ferðarinnar.34 Í framskyggnri rannsókn á 500 sjúklingum (meðal
eftirfylgdartími 7,8 ár) minnkaði hlutfallsleg hætta á blæðingu um
88%.30
Innanæðarlokun (embolization)
Þegar stærstu æðaflækjurnar eiga í hlut getur verið ráðlegt að beita
svokallaðri innanæðarlokun áður en skurðaðgerð fer fram eða
geislameðferð. Markmiðið með innanæðarlokuninni er að minnka
blóðflæðið inn í flækjuna með því að fækka nærandi slagæðum. Í
leiðinni má kortleggja æðaflækjuna fyrir skurðaðgerð.1 Þáttur inn-
anæðarlokunar í meðferð æðaflækja hefur farið vaxandi á undan-
förnum árum, ekki síst með bættum holleggjum (catheters) og betra
efni til lokunar æðanna.35 Innanæðarlokun gerir eftirfylgjandi
skurðaðgerð eða geislameðferð áhrifaríkari og hættuminni í með-
ferð flóknari og stærri æðaflækja.36,37 Rétt þykir að láta að minnsta
kosti 4-6 vikur líða frá innanæðarlokun þar til frekari meðferð er
beitt. Styttri tími hefur verið tengdur aukinni blæðingarhættu.
Innanæðarlokun felur í sér lokun blóðflæðis til æðaflækjunnar
með notkun innanæðarholleggja (intravascular catheters) þar sem
lagt er lokunarefni, til dæmis Onyx® í nærandi slagæðar og hreið-
ur flækjunnar. Innanæðarlokun ein og sér dugar í undantekninga-
tilvikum, nema flækjan sé undir 1 cm í þvermál og aðeins nærð
af einni slagæð.38,39 Fylgikvillar verða í um 6-14% tilfella. Flestir
þeirra eru minniháttar, þó geta stærri heilablæðingar og jafnvel
andlát átt sér stað.39,40
Meðferð æðagúla í tengslum við æðaflækju
Æðagúlar eru til staðar hjá helmingi einstaklinga með æðaflækju.41
Ef æðagúllinn situr ekki á nærandi slagæð til æðaflækjunnar er
hann meðhöndlaður eins og hver annar æðagúll. Sitji hann á nær-
andi slagæð er málið flóknara. Æðagúlar sem eru minni en 5 mm í
þvermál og sitja á nærandi slagæð geta lokast þegar æðaflækjunni
sjálfri er lokað.42 Ef æðagúllinn er yfir 5 mm í þvermál er honum
oftast lokað áður en meðferð við æðaflækjunni er hafin.43
Samantekt
Æðaflækjur eru sjaldgæfar en geta valdið alvarlegum heilablæð-
ingum, varanlegri fötlun og dauða. Auk þess geta þær orsakað
flogaveiki. Töluverð þróun hefur orðið síðastliðna áratugi í með-
ferð æðaflækja. Velja þarf rétta meðferð fyrir hvert tilfelli og oft
þarf að beita fleiri en einni tegund meðferðar. Nýlegar rannsóknir
gefa til kynna að engin íhlutandi meðferð sé besti kosturinn þegar
æðaflækjur hafa ekki blætt.
Metojectpen stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna
ATC okkur: L01BA01.
Samantekt á eiginleikum lyfs – styttur texti SPC.
Heiti lyfs: Metojectpen 7,5 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 10 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 12,5 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 15 mg
stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 17,5 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 20 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 22,5 mg stungulyf, lausn í áfylltum
lyfjapenna. Metojectpen 25 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 27,5 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Metojectpen 30 mg stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna. Innihaldslýsing: 1 
áfylltur lyfjapenni með 0,15 ml af lausn inniheldur 7,5 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,20 ml af lausn inniheldur 10 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,25 ml af lausn inniheldur 12,5 mg
af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,30 ml af lausn inniheldur 15 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,35 ml af lausn inniheldur 17,5 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,40 ml af lausn
inniheldur 20 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,45 ml af lausn inniheldur 22,5 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,50 ml af lausn inniheldur 25 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með
0,55 ml af lausn inniheldur 27,5 mg af metótrexati. 1 áfylltur lyfjapenni með 0,60 ml af lausn inniheldur 30 mg af metótrexati. Ábendingar: Metojectpen er ætlað til meðferðar á: Virkri iktsýki hjá fullorðnum
sjúklingum. Fjölliðagigtarformi af alvarlegri, virkri, sjálfvakinni barnaliðagigt, þegar svörun við bólgueyðandi gigtarlyfjum (NSAID) hefur reynst ófullnægjandi. Alvarlegum þrálátum psoriasis sem dregur úr
starfsgetu, og svarar ekki nægjanlega vel öðrum meðferðum svo sem ljósameðferð, PUVA og retínóíðum, og alvarlegri psoriasis liðbólgu hjá fullorðnum sjúklingum. Skammtar og lyfjagjöf: Aðeins læknar sem
þekkja hina mismunandi eiginleika lyfsins og verkunarmáta þess skulu ávísa Metojectpen. Kenna verður sjúklingum að nota rétta inndælingartækni. Fyrsta inndæling Metojectpen skal fara fram undir beinni
yrumsjón heilbrigðisstarfsfólks. Metojectpen er sprautað einu sinni í viku. Upplýsa verður sjúklinginn sérstaklega um þá óvenjulegu staðreynd að Metojectpen er eingöngu geð einu sinni í viku. Ráðlegt er
að fastsetja ákveðinn hentugan vikudag sem sprautudag. Brotthvarf metótrexats er minna hjá sjúklingum með vökvasöfnun („third distribution space“ (skinuholsvökva, eiðruútferð)). Það þarf að fylgjast
sérstaklega vel með eiturverkunum hjá þessum sjúklingum og minnka skammta, og í sumum tilfellum hætta meðferð með metótrexati. Skammtar hjá fullorðnum sjúklingum með iktsýki: Ráðlagður
upphafsskammtur er 7,5 mg af metótrexati einu sinni í viku, geð undir húð. Upphafsskammtinn má auka smám saman um 2,5 mg á viku, eftir virkni sjúkdómsins hverju sinni og þoli sjúklingsins. Almennt ætti
ekki að nota hærri vikuskammt en 25 mg. Veruleg aukning eiturverkana, einkum beinmergsbæling, fylgir skömmtum sem eru hærri en 20 mg/vika. Gera má ráð fyrir svörun við meðferð eftir um það bil 4  8 vikur.
Þegar þeim læknisfræðilegu áhrifum sem sóst er eftir er náð skal minnka skammtinn smám saman í minnsta mögulegan virka viðhaldsskammt. Skammtar hjá börnum og unglingum yngri en 16 ára með
fjölliðagigtarform af alvarlegri, virkri sjálfvakinni barnaliðagigt: Ráðlagður skammtur er 10  15 mg/m2 líkamsyrborðs (BSA)/einu sinni í viku. Í þeim tilvikum þegar meðferðin er þrálát, má auka vikuskammtinn
í 20 mg/m2 líkamsyrborðs/einu sinni í viku. Hinsvegar verður að auka tíðni eftirlits ef skammtar eru auknir. Þar sem upplýsingar eru takmarkaðar varðandi gjöf lyfsins í æð hjá börnum og unglingum skal
einungis gefa lyð undir húð. Alltaf ætti að vísa sjúklingum með sjálfvakta barnaliðagigt til sérfræðings í gigtlækningum barna og unglinga. Ekki er mælt með notkun lyfsins hjá börnum < 3 ára þar sem ekki
liggja fyrir nægjanlegar upplýsingar um verkun og öryggi hjá þessum aldurshópi.
Skammtar hjá sjúklingum með psoriasis vulgaris og psoriasis liðbólgu: Mælt er með að gefa prufuskammt 5 – 10 mg sem stungulyf (parenteral) einni viku fyrir meðferð til að greina sérkennilegar aukaverkanir.
Ráðlagður upphafsskammtur er 7,5 mg af metótrexati einu sinni í viku, geð undir húð. Auka á skammtinn smám saman, en hann ætti almennt ekki að vera hærri en 25 mg af metótrexati á viku. Veruleg aukning
eiturverkana, einkum beinmergsbæling, fylgir skömmtum sem eru hærri en 20 mg/vika. Gera má ráð fyrir svörun við meðferð eftir um það bil 2  6 vikur. Þegar þeim læknisfræðilegu áhrifum sem sóst er eftir er
náð skal minnka skammtinn smám saman í minnsta mögulegan virka viðhaldsskammt. Hámarksskammtur á viku: Auka skal skammtinn eins og þörf krefur, en almennt ætti hann ekki að vera hærri en 25 mg á
viku sem er hæsti ráðlagði vikuskammturinn. Í nokkrum undantekningartilfellum er klínískt hægt að réttlæta hærri skammta, en þá skal vikuskammtur ekki vera hærri en 30 mg af metótrexati þar sem
eiturverkanir metótrexats munu aukast verulega. Sjúklingar með skerta nýrnastarfsemi: Metojectpen skal nota með varúð hjá sjúklingum með skerta nýrnastarfsemi. Skammturinn ætti að vera stilltur eins og
hér segir: Kreatínúthreinsun (ml/mín.) : Skammtur
> 50 : 100 % ; 20 – 50 : 50 %; < 20 : Ekki má nota Metojectpen
Sjúklingar með skerta lifrarstarfsemi: Metótrexat skal gefa með mikilli varúð, ef yrleitt, hjá sjúklingum með verulegan yrstandandi eða fyrri lifrarsjúkdóm, sérstaklega ef það er vegna áfengis. Ef bilirúbín er > 
5 mg/dl (85,5 µmol/l) er það frábending við notkun metótrexats. Aldraðir: Íhuga skal lægri skammta hjá öldruðum sjúklingum vegna skertrar lifrar- og nýrnastarfsemi auk þess sem fólínsýrubirgðir minnka með
auknum aldri. Sjúklingar með vökvasöfnun („third distribution space“ (eiðruútferð, skinuholsvökva)): Þar sem helmingunartími metótrexats getur orðið fjórfalt lengri hjá sjúklingum með vökvasöfnun, getur þurft
að minnka skammta og í sumum tilfellum getur þurft að hætta gjöf metótrexats. Meðferðartími og lyfjagjöf: Lyð er einnota. Metojectpen stungulyf, lausn, í áfylltum lyfjapenna má eingöngu gefa undir húð.
Læknirinn ákveður heildar meðferðarlengdina. Athugið: Ef breytt er úr gjöf um munn í stungulyf getur verið nauðsynlegt að minnka skammta þar sem aðgengi metotrexats er öðruvísi þegar það er geð um
munn. Í samræmi við gildandi meðferðarleiðbeiningar má íhuga að gefa fólínsýru. Frábendingar: Ekki má nota Metojectpen í eftirfarandi tilvikum: Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju hjálparefnanna.
Alvarlega skert lifrarstarfsemi. Áfengissýki. Alvarlega skert nýrnastarfsemi (kreatínúthreinsun minni en 20  ml/mín. Fyrirliggjandi blóðmein, svo sem vanþroski í beinmergsvef (bone marrow hypoplasia)
hvítfrumnafæð, blóðagnafæð eða verulegt blóðleysi. Alvarlegar, bráðar eða langvinnar sýkingar svo sem berklar, HIV eða önnur ónæmisbrestsheilkenni. Sár í munnholi og þekkt virkt maga- eða
skeifugarnarsár. Þungun, brjóstagjöf. Samhliða bólusetning með lifandi bóluefnum. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá –
www.serlyfjaskra.is. Dagsetning síðustu samantektar um eiginleika lyfsins (SPC): 20. ágúst 2013. Athugið að textinn er styttur. Sjá nánar undir upplýsingar á vefsíðunni www.serlyfjaskra.is.
Pakkningastærðir og verð í maí 2016: 7.5 mg 1 penni kr. 4.345. 10 mg 1 penni kr. 4.614. 12.5 mg 1 penni kr. 4.765 . 15 mg 1 penni kr. 4.883. 17.5 mg 1 penni kr. 5.094. 20 mg 1 penni kr. 5.420. 22.5 mg 1
penni kr. 5.581. 25 mg 1 penni kr. 5.658. 30 mg 1 penni kr. 6.212. Ávísunarheimild og afgreiðsluokkur: RZ. Greiðsluþátttaka: G. Markaðsleysha: medac Gesellschaft für klinische Spezialpräparate mbH,
Theaterstr. 6, 22880 Wedel, Þýskaland. Umboðsaðili á Íslandi: Williams & Halls ehf., Reykjavíkurvegi 62, 220 Hafnarrði, Sími: 527-0600, www.wh.is. Nánari upplýsingar um lyð fást hjá umboðsaðila.