Læknablaðið - 01.09.2016, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2016/102 379
unnt var að nota. Konurnar skrifuðu undir samþykkisyfirlýsingu
vegna þátttöku í rannsókninni. Siðanefnd Landspítala samþykkti
rannsóknaráætlunina (58/2011).
Allur matur og drykkur sem konurnar neyttu var vigtaður með
±1 g nákvæmni (PHILIPS HR 2385 vigt, Ungverjalandi) í fjóra daga
samfellt á 19.-24. viku meðgöngu, annaðhvort frá miðvikudegi til
laugardags eða frá laugardegi til þriðjudags. Neysla matar, drykkj-
ar og allra fæðubótarefna var skráð í matardagbók jafnóðum.
Konunum var úthlutað fæðuvigt og þær fengu bæði skriflegar og
munnlegar leiðbeiningar varðandi útfyllingu matardagbóka. Til
að auka nákvæmni í úrvinnslu var lögð rík áhersla á að skráðar
væru upplýsingar um tegund matvæla sem neytt var (vörumerki)
og eftir atvikum uppskriftir ef um heimalagaðan mat var að ræða.
Niðurstöður voru færðar inn í næringarútreikningaforritið
ICEFOOD 2.0 sem hannað var fyrir Landskönnun á mataræði Ís-
lendinga 2002 (útgáfa 1.0) og endurbætt fyrir Landskönnun á mataræði
Íslendinga 2010-2011.5 ICEFOOD styðst annars vegar við íslenska
gagnagrunninn um efnainnihald matvæla, ÍSGEM, og hins vegar
gagnagrunn fyrrum Lýðheilsustöðvar (nú innan Embættis land-
læknis) um samsetningu algengra rétta og skyndibita á íslensk-
um markaði. Tekið var tillit til rýrnunar næringarefna við eldun.
Gagnagrunnurinn hefur að geyma 607 uppskriftir og rétti. Birtar
eru niðurstöður um neyslu valinna fæðutegunda (í grömmum á
dag (g/dag)), orku (sem kkal/dag), orkugefandi næringarefna (í g/
dag og sem hlutfall af heildarorkuneyslu), auk neyslu vítamína og
steinefna. Niðurstöðurnar voru bornar saman við ráðleggingar
um fæðuval og ráðlagða dagskammta (RDS) næringarefna fyrir
barnshafandi konur.14,16 RDS er skilgreindur sem það magn nær-
ingarefnis sem fullnægir þörf nánast allra í þýðinu (meðalþörf +
tvö staðalfrávik). Eins voru niðurstöður bornar saman við áætlaða
meðalþörf fyrir næringarefni, sem þó eru einungis til fyrir kon-
ur sem ekki eru barnshafandi.14 Ef einstaklingur neytir minna en
sem nemur meðalþörf fyrir viðkomandi næringarefni má áætla að
50% líkur séu á að viðkomandi fullnægi ekki þörf sinni fyrir nær-
ingarefnið. Að auki voru niðurstöðurnar bornar saman við gildi
sem sett hafa verið fram um efri mörk hættulausrar neyslu fyrir
ákveðin næringarefni.14,16
Konurnar veittu upplýsingar um aldur, áætlaðan fæðingardag,
hæð og líkamsþyngd fyrir meðgöngu, en voru vigtaðar við eða
stuttu eftir komu í 20 vikna ómskoðunina (19.-24. viku meðgöngu).
T-próf var notað til að kanna hugsanlegan mun á normaldreifð-
um breytum á borð við neyslu næringarefna og þyngdaraukn-
ingu milli kvenna í kjörþyngd og offitu annars vegar og milli
kjörþyngdar og ofþyngdar hins vegar. Neysla matvæla er sjaldn-
ast normaldreifð og því var stuðst við Mann-Whitney U-próf þar
sem við átti. Marktækni var skilgreind sem p<0,05.
Niðurstöður
Upplýsingar um aldur, hæð, líkamsþyngd og líkamsþyngdar-
stuðul fyrir meðgöngu, áætlaða meðgöngulengd, sem og líkams-
þyngdarstuðul og heildarþyngdaraukningu má sjá í töflu I. Við
20. viku meðgöngu höfðu konur í kjörþyngd þyngst að jafnaði
1,5 kg meira en konur með LÞS ≥30 kg/m2 (p=0,04). Þyngdaraukn-
ing kvenna sem flokkuðust í ofþyngd fyrir þungun virtist einnig
meiri heldur en kvenna með LÞS ≥30 kg/m2, en meiri dreifing
(stærra SF) þyngdaraukningar í flokki of þungra kvenna leiddi til
þess að munurinn var ekki tölfræðilega marktækur.
Heildarorka fæðunnar var að meðaltali 2149 kkal±447 kkal/
dag (tafla II). Hvorki reyndist marktækur munur í orkuneyslu
né hlutfallslegri skiptingu orkuefnanna milli kvenna sem voru í
kjörþyngd fyrir þungun (2157±405 kkal/dag) og þeirra sem voru of
þungar (2092±457 kkal/dag) eða flokkuðust sem of feitar (2195±533
kkal/dag) fyrir þungun. Ekki reyndist heldur munur á neyslu
einstakra vítamína eða steinefna milli þyngdarhópa. Niðurstöður
eru þar af leiðandi birtar sem meðaltöl og staðalfrávik fyrir allar
konurnar saman, ásamt dreifingu neyslunnar (hundraðshlutar).
Í heildina var mataræði langstærsta hluta kvennanna innan
ráðlegginga um hlutfall heildarorku hvað varðar prótein, heildar-
fitu og kolvetni. Hins vegar var hlutfall mettaðra fitusýra að með-
altali hærra (14% af heildarorku) heldur en mælt er með (tafla II).
Neysla á dókósahexensýru (DHA) var að meðaltali 293 mg á dag.
Þegar dreifing neyslunnar var skoðuð sást að einungis um 35%
kvennanna náði markmiðum um neyslu ≥200 mg af DHA dag-
lega.
Gæði kolvetna í fæði kvennanna töldust lítil, sem endurspegl-
aðist í lítilli trefjaneyslu (að meðaltali 2,1 g/MJ eða um það bil
18 g/dag) og mikilli neyslu á viðbættum sykri (12% af heildar-
orku) miðað við ráðleggingar (tafla II). Einungis 20% þátttakenda
náði lágmarksviðmiðum trefjaneyslu (25 g/dag). Rúmlega 60%
R A N N S Ó K N
Tafla I. Aldur, hæð, þyngd fyrir meðgöngu, þyngdaraukning og meðgöngulengd við þátttöku, skipt eftir líkamsþyngdarstuðli (LÞS) fyrir meðgöngu (kjörþyngd; LÞS <25
kg/m2, ofþyngd; LÞS 25-29,9 kg/m2 og offitu; LÞS ≥ 30 kg/m2 ). Niðurstöður eru birtar sem meðaltöl og staðalfrávik (SF).
Kjörþyngd n = 98
Ofþyngd
n = 46
Offita
n = 39
Meðaltal SF Meðaltal SF Meðaltal SF
Aldur (ár) 28,0 ± 4,9 30,0 ± 4,3 30,1 ± 4,6
Hæð (cm) 168 ± 5,6 167 ± 5,6 168 ± 6,0
Meðgöngulengd við þátttöku (dagar) 142 ± 3,0 147 ± 6,7 145 ± 3,7
Þyngd fyrir meðgöngu (kg) 60,8 ± 6,3 76 ± 5,3 93,6 ± 9,7
Þyngd við þátttöku (kg)* 65,7 ± 6,8 81,4 ± 7,1 97,3 ± 10,4
Þyngdaraukning við þátttöku (kg)* 4,7 ± 2,6 5,3 ± 4,1 3,2 ± 4,9
LÞS fyrir meðgöngu (kg/m2)* 21,5 ± 1,6 27,2 ± 1,2 33,2 ± 2,6
LÞS við þátttöku (kg/m2)* 23,2 ± 1,8 29,2 ± 1,7 34,0 ± 2,3
*Upplýsingar um þyngd við þátttöku vantaði fyrir 14 þátttakendur í kjörþyngd, einn í ofþyngd og sjö of feita.