Fréttatíminn - 29.07.2016, Blaðsíða 12

12 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 29. júlí 2016
Mesta vá sem steðjar að Vesturlöndum í dag er niðurbrot mannúðar. Að stórum hluta er vax-
andi andmannúð arfleið liðinna þrjá-
tíu ára, tímabils þar sem svokölluð
nýfrjálshyggja mótaði samfélagsum-
ræðuna. Nýfrjálshyggja er safnhaug-
ur gamalla hugmynda, sem flestar
má rekja til félagslegs Darwinisma
sem átti sinn blómatíma milli stríða.
Samkvæmt kenningunni er það
æðsta skylda samfélagsins að styðja
þá sterku, ríku og voldugu og halda
niðri þeim sem eru veikir, fátækir og
valdalausir. Hugmyndin gengur út á
að stuðningur við hina veiku veiki
heildina og skaði samfélagið á með-
an að samfélagið eflist því meir sem
frekar er púkkað undir ríka og vold-
uga.
Nýfrjálshyggjan, eins og hún birtist
sem stjórnmálastefna, hafnar í raun
samfélaginu. Hún hafnar sjálfstæð-
um samfélagslegum gildum. Sam-
kvæmt kenningunni er samfélagið
aðeins summa einstaklinganna. Við
getum ekki elt samfélagsleg markmið
við uppbyggingu samfélagsins heldur
getum við aðeins aukið möguleika
einstaklinganna á að sækjast eftir sín-
um markmiðum. Ef einstaklingarnir
sækjast hver eftir sínum markmið-
um mun rísa upp á millum þeirra
hið allra besta samfélag. Ómögulegt
er að skilgreina hið góða samfélag
út frá sameiginlegum hagsmunum
fjöldans.
Nýfrjálshyggjan hafnar því að hinn
fátæki sé fátækur vegna þess að sam-
félagið haldi honum niðri eða tæki-
færi hans séu takmörkuð. Kenningin
segir að hinn fátæki sé fátækur vegna
þess að hann sé ekki nógu góður. Ef
hinn fátæki væri betur lukkaður væri
hann varla fátækur.
Á sama hátt er því haldið fram að
hinn ríki væri varla ríkur nema fyrir
þær sakir að hann er betur gerður en
aðrir menn.
Þótt nýfrjálshyggjan sé pökkuð
inn í slitrur í hagfræðikenningum
þá á manngildishugmynd hennar
og samfélagssýn rætur í félagslegum
Darwinisma. Hinn veiki ber sjálfur
sök á veikri stöðu sinni og sterk staða
hinna voldugu og ríku er sprottin
af styrk þeirra. Samfélaginu ber að
styrkja þá sem eru sterkir en halda
hinum veiku niðri svo að það byggist
upp af styrkleika mannsins en ekki
veikleika.
Á sínum tíma var félagslegum
Darwinisma stillt upp gegn sósíalísk-
um hugmyndum og annarri mann-
úðararfleifð frönsku stjórnarbyltingar-
innar. Félagslegur Darwinismi fékk
byr meðal almennings og ríkulegan
stuðning frá hinum ríku og voldugu
og náði að mestu að stöðva framþróun
mannúðar á Vesturlöndum á síðustu
áratugum nítjándu aldar og fyrstu ára-
tugum þeirrar tuttugustu.
Af þeim sökum unnu andstæðingar
þrælahalds þrælastríðið en töpuðu
friðnum. Lífskjör svartra í Suður-
ríkjunum skánuðu ekki fyrr en
með endurvakningu mannúðar eft-
ir seinna stríð. Svipaða sögu er að
segja af kvenfrelsisbaráttu. Hún fór
í gegnum langt stöðnunartímabil
eftir öfluga vakningu um þarsíðustu
aldamót. Mannvirðing jaðarsettra
sjúklingahópa og fatlaðra óx á nítj-
ándu öld en átti undir högg að sækja
á fyrri hluta síðustu aldar.
Þetta átti ekki aðeins við um Þýska-
land nazismans heldur öll Vesturlönd.
Nazisminn skaut rótum á tímabili
andmannúðar í okkar heimshluta.
Uppgangur hans hefði verið óhugs-
andi ef Vesturlöndum hefði auðnast
að rekja sig áfram eftir þráðum mann-
úðar og mannvirðingar.
Sá þráður fannst ekki fyrr en í
stríðslok þegar gjaldþrot félagslegs
Darwinisma, ofurtrúar á hinn sterka
og fyrirlitning gagnvart hinum veiku,
blasti við öllum. Seinna stríð var skil-
greint sem stríðið um mannúðina og
mannúð fékk á ný að marka stefn-
una í samfélagsmálum. Kvenréttindi
og önnur borgararéttindi efldust,
mannréttindi ýmissa sjúklingahópa
og undirsettra samfélagshópa fengust
viðurkennd og mannvirðing styrktist.
Eftirstríðsárin eru gullöld Vestur-
landa. Það var ekki aðeins tímabil
vaxandi mannúðar heldur líka
tímabil aukinnar hagsældar og vax-
andi jöfnuðar. Samlífi mannúðar og
hagsældar er ekki tilviljun. Hagsældin
er afleiðing mannúðar. Besta leiðin
til að auka hagsæld í samfélaginu er
að bæta lífskjör hinna verst settu.
Og besta leiðin til að bæta hag hinna
verst settu er að auka mannúð og efla
mannvirðingu í samfélaginu.
Þetta höfum við lært af þrjátíu ára
tímabili nýfrjálshyggjunnar. Aukin
andmannúð og vaxandi misskipting
hefur dregið þrótt úr Vesturlöndum,
bæði efnahagslega og siðferðislega.
Við þær aðstæður hefur skap-
ast jarðvegur fyrir stjórnmálamenn
sem vilja taka á öllum vanda að hætti
heigla. Mæta ógn með ofbeldi og of-
beldi með stríði. Horfast aldrei í augu
við eigin veikleika né ágalla samfé-
lagsins heldur fordæma þá sem ekki
eru sama sinnis eða búa við aðrar að-
stæður.
Öfugt við það sem talsmenn and-
mannúðar halda fram einkennist hún
fyrst og fremst af slíkum heigulshætti.
Það þarf hugrekki til að mæta vanda
með mannúð. Það þarf kjark til að
verða að manneskju. Það getur hins
vegar hvaða hugleysingi sem er orðið
að óttafullri skepnu.
Vandi Vesturlanda liggur ekki í
sjónarmiðum andmannúðar heldur
í hversu veikt mannúðin hefur stað-
ið lengi. Hið illa vex í fjarveru hins
góða, segir gömul trúarspeki. Það á
við í samfélaginu. Til að verjast vax-
andi andmannúð þurfum við að efla
með okkur mannúðina. Ekki skamm-
ast svo mikið yfir talsmönnum and-
mannúðar, heldur efla mannúðina
millum okkar svo orð þeirra njóti
minna hljómgrunns í samfélaginu.
Gunnar Smári
MEIRI
MANNÚÐ
Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. Ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
Fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. Ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. Dreifing: Póstdreifing. Framkvæmdastjóri
og auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.

á Tenerife með GamanFerðum!

KATRÍNARTÚNI 12 WOWAIR.IS WOWAIR@WOWAIR.IS
ALICANTE f rá
9.999 kr.*
BARCELONA f rá
9.999 kr.*
BERLÍN
7.999 kr.*
LONDON f rá
7.999 kr.*
*Verð miðast við flug aðra leið með sköttum ef greitt er með Netgíró.
AMSTERDAM f rá
7.999 kr.*
VERTU
MEMM!
sept . - nóv.
ágúst - nóv.
sept . - nóv.
ágúst - nóv.
sept . - nóv.
lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir