Fréttatíminn - 29.07.2016, Qupperneq 16

Kosningabarátta fyrir
forsetakosningar í
Bandaríkjunum hófst
formlega á fimmtudaginn.
Báðir stóru flokkarnir
eru laskaðir eftir
prófkjörsslaginn
undanfarna mánuði.
Magnús Helgason
ritstjorn@frettatiminn.is
Þó að það sé skiljanlegt að flestum
finnist sem kosningabaráttan fyrir
forsetakosningarnar í Bandaríkjun-
um sé búin að vera í fullum gangi í
marga mánuði hófst hún í raun ekki
formlega fyrr á fimmtudaginn þegar
landsfundi Demókrataflokksins lauk.
Það er ekki fyrr en báðir stóru flokk-
anna hafa lokið landsfundum sínum
og útnefnt forsetaframbjóðendur
sem hin eiginlega barátta hefst.
Ástæðan er sú að þó það liggi yfir-
leitt fyrir snemma vors hvaða fram-
bjóðendur hafi sigrað prófkjör flokk-
anna er það hlutverk landsfundar að
útnefna frambjóðanda flokksins. Og
fram á síðustu stundu er möguleiki á
að innanflokksátök geti orðið til þess
að niðurstöðum prófkjöranna sé
snúið við. Nokkuð sem andstæðingar
Donald Trump reyndu að gera í upp-
hafi landsfundar Repúblikanaflokks-
ins á mánudaginn í síðustu viku.
Verða flokksformenn
Í kjölfar landsfundanna taka forseta-
frambjóðendurnir flokkana í raun
yfir, verða andlit þeirra og leiðtogar
um leið og afgangur flokksins þjappar
sér saman að baki frambjóðandans.
Yfirleitt gengur þetta eins og smurð
vél. Innanflokksdeilur hafa verið
leystar áður en komið er á landsfund-
inn svo hægt sé að setja á svið glæsi-
lega og snyrtilega leiksýningu þar
sem öllu er tjaldað til. Framámenn
flokksins jafnt sem hatrammir and-
stæðingar úr prófkjörunum flykkjast
upp á svið ásamt ýmsum þekktum
andlitum úr fjölmiðlum eða skemmt-
anaiðnaðinum, til að mæra frambjóð-
anda flokksins og sýna samstöðu.
Flokksmenn klappa, veifa fánum og
álitsgjafar flokkanna keppast við að
lýsa því hversu mikinn hljómgrunn
þeir finni fyrir málflutningi frambjóð-
andans meðal grasrótarinnar og al-
mennra kjósenda og hversu öruggir
þeir séu um sigur í nóvember.
En ekki í ár.
Í ár einkenndust landsfund-
ir beggja flokkanna af öllu öðru en
þessu. Upplausn og óvissa einkenndu
landsfundi beggja flokkanna og koma
þeir báðir í raun klofnir út úr fundun-
um.
Klofningur, baul og uppþot
Stór hluti forystu Repúblikanaflokks-
ins, þar á meðal þungavigtarmenn
á borð við Bush fjölskylduna, hafa
neitað að lýsa yfir stuðningi við
Trump og mikill meirihluti annarra
forystumanna repúblíkana hafa gert
það af hálfum hug. Landsfundurinn
hófst með örvæntingarfullri tilraun
andstæðinga Trump til að breyta
fundarsköpum fundarins sem margir
túlkuðu sem misheppnaða hallar-
byltingu.
En ef eitthvað er fór landsfundur
Demókrataflokksins enn verr af stað.
Áður en fundurinn hófst hafði
Debbie Wasserman Schultz, for-
maður landsnefndar flokksins, verið
neydd til að segja af sér eftir að tölvu-
póstar flokksins sem Wikileaks birti
sýndu að meðlimir miðstjórnarinnar
höfðu kerfisbundið unnið gegn Bern-
ie Sanders í prófkjörunum.
Reiðir stuðningsmenn Sanders
héldu uppi linnulausum mótmælum
og gerðu hróp að ræðumönnum á
landsfundinum. Hvorki afsögn Wass-
erman Schultz né tilraunir Sanders
sjálfs til að hvetja til samstöðu dugðu
til að sefa þessa reiði. Áður en Hillary
var útnefnd frambjóðandi flokksins
16 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 29. júlí 2016
Trump tekur forystu eftir
misheppnaðan landsfund
höfðu hundruð landsfundarfull-
trúa gengið út af fundinum; grasrót
flokksins hafði verið lofað byltingu –
og grasrótin ætlaði ekki að sætta sig
við frambjóðanda flokksmaskínunn-
ar, innanbúðarmanneskju með sterk
tengsl við peningaöflin á Wall Street
eða stórfyrirtæki.
Grasrót og flokkseigendur
Þegar litið er yfir landsfundi flokk-
anna kemur berlega í ljós að flokks-
eigendafélögin eiga í vandræðum
með að hemja sjálfa flokkana.
Trump tryggði sér útnefningu
Repúblikanaflokksins í óþökk allra
leiðtoga flokksins, sem höfðu beitt
sér gegn honum í prófkjörunum. Sig-
ur hans má því skoða annað hvort
sem fjandsamlega yfirtöku á flokkn-
um eða sem sigur grasrótarinnar
yfir flokksforystunni. Í sama ljósi má
skoða útnefningu Hillary sem sigur
flokksforystu Demókrataflokksins
yfir grasrótaruppreisn en stór hluti
grasrótarinnar upplifir sig hins vegar
svikna.
Hvaða áhrif þessi innri klofning-
ur flokkanna mun hafa á niðurstöðu
kosninganna er erfitt að segja til um.
En hann hefur óumdeilanlega gert
að verkum að kosningar sem virt-
ust fyrir ári síðan stefna í að verða
frekar tíðindalitlar og óspennandi
stefna nú í að verða æsispennandi
og sögulegar.
Fátækt og stéttastríð
Það þarf líka að skoða sigur Trump,
og velgengni Bernie Sanders, sem
ákall almennra kjósenda flokkanna
um nýja pólítík, og þó sérstak-
lega endurskoðun á leikreglum
efnahagskerf-
isins. Trump
hef u r ta lað
digurbarkalega
um að flytja banda-
ríska iðnframleiðslu
aftur heim, setja á himin-
háa verndartolla eða segja
upp fríverslunarsamning-
um. Loforð hans um að
byggja múr á landamær-
um Mexíkó og vísa öll-
um ólöglegum innflytj-
endum úr landi á ekki
síst að binda enda á at-
vinnuleysi.
Trump hefur einfald-
lega lofað að taka forsend-
ur efnahagslegrar hnatt-
væðingar til róttækrar
endurskoðunar. Á sama tíma
lofaði Bernie að koma bönd-
um á Wall Street, snúa við
áratugavexti misskiptingar, þurrka
út námslánaskuldir, gera háskólanám
gjaldfrjálst og færa út velferðarkerfið.
Ástæða þess að slík skilaboð hafa
fallið í svo góðan jarðveg er sú að
þó efnahagsástandið hafi batnað í
tíð Barack Obama (atvinnuleysi sem
var yfir 10% er nú nær 5%) hefur stór
hluti þjóðarinnar orðið útundan. Sér-
staklega hefur fátækt aukist meðal
fólks sem tilheyrði hinni hvítu milli-
stétt. Fátækt, sem lengst af var bund-
in við stórborgir og sveitir hefur vax-
ið hratt í úthverfum. Milli 2008 og
2012 tvöfaldaðist fjöldi úthverfafjöl-
skyldna sem bjó við fátækt og um leið
hefur hvítu fólki sem býr við fátækt
fjölgað hraðar en fólki af minnihluta-
hópum sem búa við bág kjör.
Með því að virkja reiði þessa fólks
tókst Trump að tryggja sér tilnefn-
ingu Repúblikanaflokksins.
Trump hefur óvænt náð forystu
Þó að Trump hafi fljótt náð afgerandi
forystu í prófkjörum Repúblíkana
hefur honum gengið verr að fanga
hylli almennra kjósenda og þrátt fyrir
umtalsverðar óvinsældir Hillary hef-
ur hann aldrei náð að taka forystuna í
könnunum, þar til nú. Í kjölfar lands-
fundar Repúblíkanaflokksins mælist
Trump í fyrsta sinn með marktækt
forskot á Hillary. Kannanameðaltal
Real Clear Politics sýnir Trump með
45.7% fylgi og Hillary með 44.6%
og það vakti ekki minni athygli að
tölfræðigúrúinn Nate Silver spáði
Trump í vikunni 57.5% líkum á að
sigra, yrði gengið til kosninga í dag.
Þessi fylgisaukning Trump kemur
ekki á óvart. Fylgi frambjóðenda
tekur nær untantekningarlaust
kipp í kjölfar landsfundar.
Sagan hefur líka sýnt að þessi
fylgisaukning er sjaldnast var-
anleg. En það eru til mikil-
vægar undantekningar:
Fylgisaukning Bill Clint-
on í kjölfar landsfundar
Demókrata 1992 gekk
aldrei til baka og sama
má segja um fylgis-
aukningu Reagan eftir
landsfundinn 1980.
Sirkus fáránleikans
Fylgisaukning Trump
er þó ákveðin ráð-
gáta fyrir þá sem
fylgdust með lands-
fundi Repúblikanaflokks-
ins. Honum hefur verið lýst
sem farsakenndu klúðri
og fáránleikasirkus. Fyrir
fundinn bjuggust stjórn-
Stór hluti forystu
Repúblikana-
flokksins, þar á
meðal þungavigt-
armenn á borð við
Bush fjölskylduna,
hafa neitað að
lýsa yfir stuðningi
við Trump og
mikill meirihluti
annarra forystu-
manna repúblík-
ana hafa gert það
af hálfum hug.