Fréttatíminn - 29.07.2016, Blaðsíða 20

smakkað. Þeir eru lífrænt ræktaðir
og fallegir, afbrigðin eru fjölmörg og
koma víða að.
„Hér er alltaf gott veður og gróska,
jafnvel þó það sé súld í bænum,“ seg-
ir Tómas Ponzi brosandi á hlaðinu í
Brennholti. Þarna þreifar hann sig
áfram í garðyrkjutilraunum sínum,
vegur og metur ýmis afbrigði afurð-
anna enda eru aðstæður góðar. Í
Brennholti er sjálfrennandi heitt vatn
sem nýtist til upphitunar gróðurhúss
og í sundlaug sem faðir hans kom upp
á sínum tíma. Önnur ræktun fer fram
undir berum himni eða undir lágum
burstahúsum sem skýla plöntum frá
veðri og vindum.
Í arf frá pabba
Tómas segir augljóst að hann hafi
fengið garðyrkjuáhugann í arf frá föð-
ur sínum sem starfaði á árum áður
hjá hinu virta Guggenheim safni í
New York, en fluttist til Íslands á sjö-
unda áratugnum með fjölskyldunni.
„Faðir minn var vel á undan sinni
samtíð,“ segir Tómas. „Hann sagði
skilið við neyslusamfélagið og gerði
fjölskyldu sinni kleift að lifa í tengsl-
um við náttúruna innihaldsríku og
listrænu lífi. Ég man eiginlega fyrst
eftir mér í kringum tómata. Þá hef
ég líklega verið á þriðja aldursári og
þetta var í sveitinni í Connecticut.
Þegar pabbi var að vinna á safn-
inu bjuggu foreldrar mínir oft á óð-
ali Hans Richter, þýska myndlistar-
mannsins og dadaistans. Við fengum
að vera í gömlum hænsnakofa og
þarna ræktaði pabbi sinn garð. Hann
vildi fá góðar afurðir fyrir fjölskyldu
sína og ræktaði eiginlega allt sem
honum datt í hug. Þaðan man ég eft-
ir lykt af graskerjum og maískólfum
sem sóttir voru af akrinum og settir
beint í pottinn til suðu. Við tíndum
líka sveppi og jarðhnetur og til eru
myndir af mér og litlu systur minni
þar sem við erum nakin innan um
tómatplönturnar. Rauðir tómat-
ar allt um kring. Ég man stemn-
inguna í kringum þetta og ekki
síst lyktina.“
Frá New York til Íslands
Frank Ponzi kynntist Guðrúnu
Tómasdóttur, móður Tómasar,
í New York þar sem hún var við
söngnám. Árið 1963 flutti fjöl-
skyldan til Íslands og þá var
Tómas fjögurra ára. Frank hafði
þá þegar hrifist að landi og þjóð,
til dæmis af lífinu norður í Mý-
vatnssveit þar sem hluti tengda-
fjölskyldunnar bjó.
Leiðin lá í Mosfellsdal þar
sem Frank og Guðrún festu
kaup á landi sem á þeim tíma
kostaði ekki mikið, „líklega
á við eitt sófasett,“ giskar Tómas á.
Þarna í holtinu byggði Frank Ponzi
kofa inn í brekku og síðan flutti fjöl-
skyldan að fullu úr Reykjavík í dalinn
árið 1968. Fljótlega var líka byggt lítið
gróðurhús úr plasti og þar voru strax
ræktaðir tómatar sem síðan voru
seldir í kaupfélaginu í Mosfellssveit.
„Faðir minn sagði því skilið við
stórborgarlífið og heimslistina og
gerðist að hluta til sjálfsþurftarbóndi
hér uppi á Íslandi. Þetta var samt
menningarheimili þar sem margir
komu með erlenda gesti til að sýna
þeim hvernig hægt væri að búa í nátt-
úrunni á Íslandi, í lítilli sjálfbærri
menningarparadís.“
Frank Ponzi starfaði reyndar líka
við forvörslu hér á landi, til dæmis
við Þjóðminjasafnið og vann líka við
að verja þann merka arf sem Kjar-
val og fleiri listamenn skildu eftir
sig. Sjálfur hélt hann eina sýningu í
Bogasalnum í Þjóðminjasafninu en
þrátt fyrir góðar viðtökur gafst hann
upp á því að sýna Íslendingum list
sína og snéri sér að forvörslu og líf-
inu í sveitinni með fjölskyldunni. „Ég
er sjálfur í raun alinn upp við tómata-
rækt, keyrði til dæmis út tómata-
sendingar þegar ég hafði aldur til,“
segir sonurinn Tómas.
Ættardjásn og harðir Rússar
Það er sterk listræn og skapandi taug í
Tómasi Ponzi, eins og hann á ættir til.
Á síðustu árum, eftir störf við tölvu-
tækni og forritun og við myndlistina,
hefur hann í auknum mæli snúið sér
að garðyrkjunni sjálfur.
„Fyrir um sjö árum ákváðum við
Björk Bjarnadóttir, búkona mín, að
koma hingað í dalinn og taka við
Brennholti. Það var eftir að pabbi
lést og móðir móðir mín orðin ein.
Tómatahúsið sem ég mundi eft-
20 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 29. júlí 2016
Ættardjásn í
tómatalandi
Ekki langt frá Gljúfrasteini kúrir
Brennholt. Þar búa nú Tómas Ponzi
og Björk Bjarnadóttir ásamt kettinum
Mola (Molafi Jónssyni), tíu landnáms-
hænum og um 100 þúsund býflugum.
Um helgar kemur þangað líka Guðrún
Tómasdóttir, 91 árs, til að dvelja hjá
syni sínum Tómasi. Guðrún og
eiginmaður hennar, banda-
ríski listfræðingurinn,
forvörðurinn og lista-
maðurinn Frank Ponzi,
komu sér fyrir í Brenn-
holti fyrir um hálfri öld.
Í Brennholti er hægt
að bragða á tómöt-
um. Það eru tómat-
ar sem slá út alla
þá sem sá sem þetta
skrifar hefur áður
„Mig langar að reyna að fá
sem mest út úr lífinu og til
þess dugir ekki endilega
best að nota rökhugs-
unina. Innsæið dugir
oft betur,“ segir Tómas
Ponzi. Hér er hann við
rússneska tómatafbrigðið
S.Otbor1, en annars heita
þau afbrigði fjölbreyttum
nöfum: Andarungi, 0-33
(vísað í hitastigið á selsíus
sem afbrigðið dafnar í) og
Boney M, en rússneskir
garðyrkjumenn hafa
greinilega kunnað að
meta sitt diskó.
„Við þurfum að teygja
okkur aftur til baka
og velta fyrir okkur
matvælagerð upp á nýtt.
Tengjast moldinni.“
Tómas og systir hans Margrét
Ponzi með uppskeruna í Brenn-
holti árið 1967.
Þúsundþjalasmiðurinn
Tómas Ponzi ræktar alls
kyns tómata í Brennholti í
Mosfellsdal. Tómas segir að
garðyrkjan og þessi merki-
legi ávöxtur, tómaturinn,
kenni honum margt um lífið
og tilveruna.
Guðni Tómasson
gudni@frettatiminn.is
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Úrval af lokuðum farangurskerrum
frá Ifor Williams
Sýningareintak á staðnum.