Fréttatíminn - 15.12.2016, Blaðsíða 18

VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Setjum undir á staðnum
Dráttarbeisli
undir flestar tegundir bíla
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Einnig mikið úrval varahluta
í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum,
ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.
Kerrur
frá Ifor Williams
í öllum stærðum
og útfærslum
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Einnig mikið úrval varahluta
í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum,
ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.
Kerrur
frá Ifor Williams
í öllum stærðum
og útfærslum
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Úrval af lokuðum farangurskerrum
frá Ifor Williams
Sýningareintak á staðnum.
18 | FRÉTTATÍMINN | Fimmtudagur 15. desember 2016
Aðgát skal höfð í nærveru sálar
Eitt magnaðasta ljóð um mann-leg samskipti í íslenskri bók-menntasögu er vafalítið Ein-ræður Starkaðar eftir Einar Benediktsson:
Eitt bros getur dimmu í dagsljós breytt,
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Þel getur snúist við atorð eitt.
Aðgát skal höfð í nærveru sálar.
Svo oft leyndist strengur í brjósti, sem brast
við biturt andsvar, gefið án saka.
Hve iðrar margt líf eitt augnakast,
sem aldrei verður tekið til baka.
Kjarninn í boðskap Einars er þessi: Aðgát
skal höfð í nærveru sálar. Í þessum orð-
um felst þörf áminning sem á sérstaklega
við um málefni sem hefur verið mikið í
umræðunni að undanförnu og á brýnt
erindi til okkar allra og það er hatursorð-
ræða – sérstaklega með tilliti til nútíma-
samskiptamiðla.
Þótt illmælgi og hatursfullt tal hafi alla
tíð fylgt mannkyni með einum eða öðr-
um hætti, hefur umræðan um það orðið
sífellt háværari á síðustu árum. Ástæðan
fyrir þessu er sjálfsagt ekki sú að hatur
hafi aukist í heiminum, heldur er skýr-
inganna frekar að leita í því að möguleik-
ar okkar til að tjá það, verða vitni að því
og jafnvel verða fyrir því hafa stórauk-
ist, einkum með tilkomu internetsins og
samfélagsmiðla.
Þótt internetið sé ekki nema 15-20
ára gamalt í þeirri mynd sem við þekkj-
um, hefur það breiðst svo hratt út og er
orðinn svo snar þáttur í daglegu lífi okkar
að við eigum erfitt með að ímynda okk-
ur hvernig heimurinn var áður en það
kom til sögunnar. Sennilega er internetið
einhver áhrifamesta uppgötvun mann-
kynssögunnar, sambærileg við uppgötv-
un hjólsins, prentvélarinnar, gufuvélar-
innar, ljósaperunnar og bílsins. Flest
okkar nota netið á hverjum degi – skoða
vefsíður til að sækja upplýsingar um allt
milli himins og jarðar, senda og sækja
tölvupóst, læka og deila á samfélagsmiðl-
um, lesa og skrifa blogg, stytta sér stund-
ir á netleikjasíðum, senda smáskilaboð,
tísta, snappa o.s.frv. Í stutt máli: Tilkoma
netsins gerir okkur kleift að eiga í sam-
skiptum við hvern sem er, hvar sem er og
hvenær sem er – þvert á öll landamæri.
Þótt netbyltingin hafi fært okkur
stórkostleg tækifæri fylgja henni líka
freistingar og hættur: Alls kyns netáreiti
fer vaxandi og við getum gleymt okkur
tímunum saman á netinu í stað þess að
sinna námi og vinnu eða eiga raunveru-
legar samverustundir með fjölskyldu og
vinum. Líðan okkar og sjálfstraust get-
ur m.a. orðið háð viðbrögðum annarra
á netinu. Einnig verða mörkin á milli
einkalífs og opinbers lífs sífellt óljósari
með útbreiðslu netsins. Þannig geta
einkaskilaboð, persónulegar færslur og
myndir, sem ekki eru ætlaðar öðrum,
allt í einu verið komnar út um allt – líka
til þeirra sem þær eiga alls ekkert erindi
við.
Þetta landamæraleysi netsins leggur
á herðar okkar ríkar skyldur og ábyrgð
– þar á meðal að við gætum orða okkar
og breiðum ekki út eða tökum undir nei-
kvæð eða óviðeigandi ummæli um aðra.
Þegar slíkt gerist er það kallað hatursorð-
ræða. Hatursorðræða er niðrandi, ógn-
andi eða hatursfull ummæli um einstak-
linga eða hópa og þau beinast oft að
tilteknum eiginleikum þeirra, s.s. kyni,
kynhneigð, kynþætti, þjóðerni eða trú.
Við höfum flest eða öll orðið vitni að
hatursorðræðu í einhverri mynd, hvort
sem það er kvikindislegt grín, einelti,
hefndarklám eða fordómafull umræða
um innflytjendur. Oftast beinist haturs-
orðræða að þeim sem með einhverjum
hætti standa höllum fæti, eru öðruvísi,
gefa höggstað á sér eða geta ekki varið
sig. Það er hugleysi að finna til sín með
því að taka þátt í slíku eða fela sig á bak
við nafnleysi netsins.
Sé hatursorðræðu beitt með kerfis-
bundnum og endurteknum hætti er það
nefnt hatursáróður. Mörg dæmi eru um
slíkt í sögunni og er það þekktasta sjálf-
sagt hatursáróður nasista gegn gyðing-
um, blökkumönnum, fötluðum, samkyn-
hneigðum og fleiri hópum á tímum síðari
heimsstyrjaldarinnar sem endaði með
því að milljónir saklausra borgara voru
myrtar. Dæmin eru miklu fleiri og í
reynd er hatursáróðri beitt í öllum stríðs-
átökum. Því miður má sjá ýmis teikn á
lofti um að hatursáróður sé að breiðast
út á okkar tímum. En sem betur fer eru
líka dæmi um að tekist hafi að sigrast á
hatursáróðri fyrri tíma. Þannig ákváðu
Þjóðverjar að axla ábyrgð og draga lær-
dóm af helförinni og er í stjórnarskrá
þeirra lagt blátt bann við hvers kyns nas-
istaáróðri og kynþáttahyggju.
Annað dæmi úr samtíma okkar er af-
staðan til samkynhneigðra. Það eru ekki
mörg ár síðan samkynhneigðir þurftu
að vera í felum með kynhneigð sína fyrir
alskyns fordómum og hatursummælum,
líka hér á Íslandi. Þetta hefur sem betur
fer gerbreyst.
Eins og ég gat um áðan skiptir miklu
máli að við sýnum ábyrga nethegðun,
hvort sem við erum börn, unglingar,
foreldrar, kennarar eða aðrir. Lykilat-
riði í því sambandi er að við gerum okk-
ur grein fyrir því hvernig hegðun okk-
ar á netinu kemur öðrum fyrir sjónir og
leggjum okkur fram um að koma fram
við aðra af nærgætni og virðingu. Þetta
er í reynd meginstef í siðaboðskap allra
stóru trúarbragðanna: Komum fram við
aðra eins og við viljum að þeir komi fram
við okkur.
En við berum ekki aðeins ábyrgð á því
sem við sjálf segjum og gerum, heldur
erum við að vissu leyti einnig ábyrg fyr-
ir orðum og gerðum annarra með því
að láta okkur ekki standa á sama þegar
við verðum vitni að hatursorðræðu, sitj-
um ekki hjá þegar einstaklingar eða hóp-
ar verða fyrir aðkasti, heldur þorum að
stíga fram, grípum inn í og stöðvum slíkt
atferli. Tökum upp hanskann fyrir þá
sem minna mega sín og leggjum þannig
okkar skerf af mörkum til að gera sam-
félagið betra og útrýma hatursorðræðu.
Því hatur gerir aldrei annað en að ala af
sér meira hatur – á sama hátt og aðeins
kærleikur getur af sér meiri kærleik.
Höfum alltaf í huga, ekki síst nú á að-
ventunni, að aðgát skal höfð í nærveru
sálar.
Byggt á hugvekju sem var flutt í Nes-
kirkju, sunnudaginn 11. desember 2016.
Jón Atli
Benediktsson,
rektor Háskóla
Íslands
Þetta landamæraleysi netsins
leggur á herðar okkar ríkar
skyldur og ábyrgð – þar á
meðal að við gætum orða
okkar og breiðum ekki út
eða tökum undir neikvæð
eða óviðeigandi ummæli um
aðra. Þegar slíkt gerist er það
kallað hatursorðræða.