Morgunblaðið - 22.12.2016, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stöðnun hefurríkt íumferðar-
málum í Reykjavík
í tíð núverandi
meirihluta í borg-
arstjórn og má
segja að þetta sé
annað kjörtíma-
bilið í röð, sem þessa ástands
gætir.
Það er freistandi að tala um
metnaðarleysi í þessum efn-
um, en því miður virðist sem
framkvæmdaleysið sé sprottið
af einbeittum metnaði til þess
að þrengja að þeim, sem
ferðast um borgina á bílum.
Í Morgunblaðinu í gær er
rætt við Hrein Haraldsson,
forstjóra Vegagerðarinnar.
Hann er spurður um ástæðuna
fyrir því að ekkert hefur verið
gert til að bæta úr á vega-
köflum innan Reykjavíkur þar
sem umferðarþungi er mikill.
Hreinn bendir á að Vegagerð-
in geti ekki ráðist í miklar
vegaframkvæmdir án aðkomu
sveitarfélaga. „Skipulags-
valdið og veiting fram-
kvæmdaleyfis liggur hjá þeim
og þess vegna eru allar stórar
framkvæmdir unnar í sam-
starfi þó að Vegagerðin beri
kostnaðinn af framkvæmdum
þjóðvega, bæði innan og utan
þéttbýlis,“ segir hann.
Forstjóri Vegagerðarinnar
nefnir gatnamót Reykjanes-
brautar og Bústaðavegar við
Elliðaárdalinn. Þar myndist
langar biðraðir frá gatnamót-
unum og langt inn með Sæ-
braut, auk þess sem umferð af
Miklubraut myndi röð á álags-
tímum vestur í átt að Grens-
ásvegi.
„Vegagerðin telur vera
brýnt að byggja þar mislæg
gatnamót,“ segir
Hreinn. „Það er
hins vegar gott
dæmi um fram-
kvæmd, sem sveit-
arfélag vill ekki
ráðast í, þrátt fyrir
að fjárveiting hafi
verið komin fyrir
framkvæmdinni á sínum
tíma.“
Þessi frásögn ber frammi-
stöðu meirihlutans í borginni í
umferðarmálum sorglegt
vitni. Það er ekki nóg með að
hann sitji með hendur í skauti,
hann vill beinlínis ekki gera
vegakerfið í borginni skilvirk-
ara þótt búið sé að útvega pen-
ingana.
Umrædd gatnamót eru ekki
þau einu, sem valda teppu á
álagstímum. Undir öllum
venjulegum kringumstæðum
myndu borgaryfirvöld líta á
það sem skyldu sína að sjá til
þess að greiða fyrir umferð í
stað þess að ráðast í hernað
gegn borgarbúum, kjósendum
sínum, eflaust í þeirri trú að
verði ástandið óbærilegt muni
þeir hrekjast nauðugir í
Strætó og þá verði markmið-
inu náð.
Það er ekkert að því að
hvetja fólk til að taka strætó
og bæta almenningssam-
göngur. Einkabíllinn mun hins
vegar seint hverfa af götunum.
Eins og Hreinn segir mun
aukin áhersla á almennings-
samgöngur ekki endilega
draga úr umferð einkabíla frá
því sem nú er. Borgarstjórnin
verður að horfast í augu við
staðreyndir, leggja vendinum
og þróa gatnakerfið þannig að
það þoli álag, sem búast má við
að vaxi á komandi árum frem-
ur en að minnka.
Ást borgarinnar á
umferðarhnútum er
slík að hún vill ekki
einu sinni úrbætur
þótt peningarnir
hafi verið útvegaðir}
Dáðlaus meirihluti
Máli Seðla-bankans
gegn Samherja,
sem hófst með
miklum látum fyr-
ir nokkrum árum,
er nú lokið af
hálfu bankans. Síðasti hluti
málsins hefur verið felldur
niður með því að Seðlabank-
inn hefur fallist á skýringar
fyrirtækisins. Eftir stendur
að Seðlabankinn lagði sekt á
fyrirtækið, sem höfðað hefur
ógildingarmál vegna sektar-
innar. Hún var lögð á þegar
fyrirtækið hafnaði sáttaboði
bankans, sem bauð fyrirtæk-
inu að greiða 8,5 milljónir
króna til að ljúka málinu.
Þegar horft er til umfangs
málsins, þar með talið viða-
mikillar húsleitar,
verður að telja
umrædda fjárhæð
lítilfjörlega og
geti tæpast rétt-
lætt það sem lagt
hafði verið í málið.
Málatilbúnaður Seðlabank-
ans og framganga öll í þessu
máli er áhyggjuefni. Eðlilegt
er að gætt sé hófs í slíkum að-
gerðum og litið til þess að
þær hafa veruleg áhrif á þá
sem fyrir verða.
Seðlabankinn virðist ekki
taka þeim aðfinnslum sem
gerðar hafa verið af þeirri al-
vöru sem ástæða væri til. Það
bendir ekki til að hann hygg-
ist draga lærdóm af málinu,
sem eykur enn á áhyggj-
urnar.
Seðlabankinn mætti
leggja sig fram um
að draga lærdóm af
Samherjamálinu}
Verulegt áhyggjuefni
E
ftir að hafa deilt með ykkur fal-
legri jólasögu á aðventunni í
fyrra, þegar vinur minn bauð
fólki í mat á jóladag, þá hef ég
velt því nokkuð fyrir mér hvaða
innihaldsríku og fallegu jólasögu ég gæti
fundið til að fylgja sögunni í fyrra eftir. Eigin-
kona kunningja míns benti mér á stór-
skemmtilegan pistil sem ritaður var í
Árbæjarblaðið fyrir um tveimur áratugum
síðan eða svo. Er hann merktur Birni Arnari
Ólafssyni. Ef við kíkjum á bút úr greininni þá
játar pistlahöfundur fljótlega á sig verknað.
„Það var hefð hjá móður minni að byrja að
baka cirka mánuði fyrir jól smákökur, sort-
irnar voru margar og góðar og geymdar niðri
í kjallara í þar til gerðri geymslu sem var læst.
Þá var líka föst hefð á þessum árstíma að ég
ásamt vinum mínum í blokkinni tækjum geymslulykilinn
í okkar vörslu við og við, og ætum af þessum gersemum
svona örlítið án þess að það myndi fattast. Ekki var snert
á loftkökunum,“ viðurkennir Björn Arnar í þessum
ágæta pistli á sínum tíma og ljóstrar því jafnframt upp
hversu langt hann var tilbúinn að ganga til að hylja slóð
sína sem ef til vill mætti kalla mylsnu í þessu tilfelli.
„Svo þurfti maður að passa vandlega upp á að ekkert
kæmist upp, gera falskan botn á dollurnar ef menn tóku
hraustlega á því.“
Í fræðunum myndi ég halda að þetta væri kallað ein-
beittur brotavilji. Björn heldur áfram og segist ekki vita
hvort móðir sín hafi komist að þessu. Hér má
skjóta því inn í að mæður eru svo vel innrétt-
aðar að þær trúa nú engu misjöfnu upp á syn-
ina. En tengdaforeldrar líta tengdasynina ef
til vill öðrum augum. Sú virðist hafa verið
upplifun Björns miðað við það sem síðar kem-
ur fram í þessari jólahugvekju hans.
„Frá þessum tíma hef ég örlítið stækkað en
þroskast veit ég ekki, því þegar ég kynntist
konunni minni, og flutti inn á tengdaforeldr-
ana, þá hélt ég þessari skemmtilegu iðju
áfram að læðast í dollurnar án þess að nokkur
sæi og fá mér nokkrar kökur.“
Þessum Birni er greinilega fátt heilagt ef
nokkuð. En landhelgin var aldeilis ekki óvar-
in á þeim nýju miðum sem hann reri á í þetta
skiptið því Björn heldur áfram og skrifar:
„Sjaldan hefur mér brugðið jafnmikið þeg-
ar ég einn daginn fyrir nokkrum árum læddist í eina
dolluna hjá tengdamóður minni og í henni var miði sem á
stóð: Viltu láta kökurnar í friði Böddi. Eftir rúmlega
tuttugu ára farsælt starf var allt búið að komast upp,
auðvitað var það kæruleysi hjá mér, nennti ekki lengur
að gera falskan botn, lét bara lofta um kökurnar og
fannst alltaf vera jafnmikið í dollunum.“
Fyrir metnaðarfulla smákökuþjófa má draga af þessu
lærdóm nú á aðventunni sem er háannatími hjá smá-
kökuþjófum. Menn ættu ekki að láta af vinnubrögðum
sem vel hafa reynst. Kæruleysið er hættulegt eins og
Björn bendir á. kris@mbl.is
Kristján
Jónsson
Pistill
Fingralangur gerði falska botna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Margir velja að gefa fólkigjafabréf í stað þess aðkaupa sérstakar gjafirfyrir nákomna. Engar
samræmdar reglur eru þó til varð-
andi gildistíma þeirra að því undan-
skildu að þau duga að hámarki í
fjögur ár áður en þau fyrnast.
Ólafur Arnarson, formaður Neyt-
endasamtakanna,
segir samtökin
vara við kaupum
gjafabréfa vegna
þeirrar hættu á
fjártjóni sem því
fylgir, bæði
vegna gjaldþrota
verslana eða
þjónustuaðila og
líka því að hætta
er á að viðtakandi
gjafabréfs gleymi því og noti ekki í
tæka tíð.
Helst inneign á bankakorti
„Ef neytendur treysta því að
bankar séu ekki að fara á hausinn er
líklega einna öruggast að gefa inn-
eignarkort frá banka fremur en
gjafabréf frá einstökum verslunum.
Það er í raun debetkort sem hægt
er að nota hvar sem nota má slík
kort og neytendur geta fengið greitt
út ónotaða inneign,“ segir Ólafur í
skriflegu svari við fyrirspurn Morg-
unblaðsins.
Á Íslandi eru til verklagsreglur
um skilarétt, inneignarnótur og
gjafabréf. Þessar reglur eru leið-
beinandi og er verslunum því ekki
skylt að fara eftir þeim. Hvað gjafa-
bréfin og inneignarnótur varðar
gildir sú eina regla að þau gildi í allt
að fjögur ár frá útgáfudegi en það
er hefðbundinn fyrningarfrestur.
„Við bendum neytendum á að ef
þeir kaupa eða fá gjafakort að gjöf
sé mikilvægt að þeir kynni sér skil-
mála og gildistíma gaumgæfilega.
Líka smáa letrið. Það eru allt of
mörg gjafakort sem renna út og
enda sem gjöf til kaupmannsins en
ekki þess sem ætlað var að njóta,“
segir Ólafur.
Steingrímur Sigfússon, endur-
skoðandi hjá KPMG, segir að ef
neytandi nýtir ekki gjafabréf þá
skrái fyrirtækið slíkt sem tekjur í
bókhaldi sínu. Af því er greiddur
hefðbundinn tekjuskattur. „Þetta er
bara nákvæmega eins og ef þú sem
neytandi gefur fyrirtækinu gjöf. Af
því er greiddur 20% tekjuskattur en
að öðru leyti er þetta bókfært sem
gróði fyrirtækisins. Í bókhaldi sínu
niðurfellir fyrirtækið skuldina eftir
þann tíma sem tilgreindur er á
gjafabréfinu,“segir Steingrímur.
Mega ekki skipta sér af
Lárus M.K. Ólafsson, lögfræð-
ingur hjá Samtökum verslunar og
þjónustu, segir að engin tilmæli séu
til verslana um að hafa einn hátt
umfram annan þegar kemur að
gildistíma og ákvæðum gjafabréfa.
„Efnahags- og viðskiptaráðuneytið
gaf út leiðbeinandi fyrirmæli um
innlegsnótur og gjafakort sem ekki
er bindandi heldur leiðbeinandi til-
mæli. Við höfum tekið undir það
sem kemur þarna fram en ekki gefið
nein fyrirmæli til okkar fyrirtækja
enda megum við ekki gefa út neitt
samræmt frá okkur sem samræmist
ekki samkeppnislögum. Við sem
samtök höfum ekki afskipti af
fyrirtækjum að öðru leyti en
að hvetja þau til að fara
eftir lögum,“ segir Lárus
og bendir á að samræmd-
ar reglur hvað innleggs-
nótur og gjafakort varðar
þyrftu að koma frá stjórn-
völdum.
Kærunefnd lausafjár- og þjón-
ustukaupa hefur a.m.k. tvívegis
úrskurðað um mál er tengjast
gjafabréfum. Fyrra skiptið er frá
árinu 2008 þar sem eigandi
5.000 kr. gjafabréfs sem gilti í
fjórum verslunum í eitt ár kom
fjórum mánuðum eftir að bréfið
var útrunnið.
Nefndin var klofin í afstöðu
sinni. Meirihluti taldi að
versluninni hefði ekki verið
heimilt að synja neytanda um
kaup á vörum í fyrirtækjunum.
Hitt tilvikið er frá 2015. Þá
leitaði eigandi tveggja gjafa-
bréfa til nefndarinnar í kjölfar
gjaldþrots búsáhaldaverslunar.
Krafðist hann riftunar samnings
um kaup á gjafabréfunum og
endurgreiðslu. Nefndin
taldi eiganda heimilt að
krefjast þess en að
hann þyrfi að gera kröfu
á þrotabú verslunarinnar
í von um endurgreiðslu.
Tvö kærumál
hjá nefndinni
GJAFABRÉF
Varar við kaupum
gjafabréfa í jólagjöf
Morgunblaðið/Kristinn
Gjafabréf Neytendasamtökin vara við því að gefa gjafabréf í jólagjöf.
Fjártónshætta sé til staðar. Engar samræmdar reglur eru um gildistíma.
Ólafur
Arnarson