Morgunblaðið - 22.12.2016, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 2016
Víkurhvarfi 8 | 203 Kópavogur | S: 430 0600 | valka@valka.is | www.valka.is
VIÐ ÓSKUM VIÐSKIPTAVINUM & LANDSMÖNNUMÖLLUM
OG FARSÆLDAR Á KOMANDI ÁRI MEÐ ÞÖKKUM FYRIR ÁRIÐ SEM ER AÐ LÍÐA
GLEÐILEGRA JÓLA
Nú er ellefta og síð-
asta bindi Sögu Íslands
komið út en fyrri bindi
hafa komið út með mis-
reglulegu millibili frá
1974. Fjöldi færustu
sérfræðinga landsins í
sagnfræði og skyldum
greinum hefur komið
að ritun Sögu Íslands
en það er Hið íslenska
bókmenntafélag sem
er skrifað fyrir útgáfunni ásamt
Sögufélaginu. Útgáfan hefur verið
kærkomin, skýr í máli og prýdd
fjölda mynda. Einkar skemmtilegt
og fræðandi verk enda segir í for-
mála þessa bindis að markmiðið í
upphafi hafi verið að „bæta úr skorti
á alþýðlegu yfirlitsriti sem tæki fyrir
gjörvalla sögu landsins“.
Atburðir þeir sem fjallað er um í
ellefta bindinu standa margir nálægt
okkur í tíma. Það nær í stórum drátt-
um yfir tímabilið 1919 til 2009. Margt
stórmerkilegt gerðist á þessum tíma
í sögu Íslands sem rakið er í verkinu.
Lesendur hafa kannski orðið vitni að
einhverjum sögulegum atburðum
sem frá er greint og hafa því ef til vill
vel mótaðar skoðanir á umfjöllun um
þá. Sú persónulega sögusýn kallast á
við texta þessa verks. Höfundar hafa
verið furðu naskir að tína til efni úr
ýmsum ólíkum áttum því af nógu er
auðvitað að taka. Yfirlitsverk ber
alltaf með sér að fara þarf hratt yfir
sögu. Í allri sagnfræðilegri vinnu
þurfa höfundar að velja og hafna.
Vega og meta, en aldrei þó meir en
við ritun yfirlitsrita – og hvað er það
sem ræður matinu?
Um slíkt mat má takast á og er nú
rétt að koma að helstu athugasemd-
um sem vöknuðu að loknum lestri á
þessu annars fræðandi og efnismikla
ellefta og síðasta bindis Sögu Ís-
lands.
Ekki er laust við að sitthvað í sögu
kirkju og kristni hafi fallið milli skips
og bryggju í yfirlitsverkinu og það
geti hugsanlega fyrir
vikið ekki talist jafn ná-
kvæmt sögulegt yfirlit
og vera skyldi. Það er
til að mynda ekki vikið
einu orði að því að sjálf-
ur Skálholtsstaður var
reistur úr sögulegri
öskustó og þar var vígð
myndarleg dómkirkja
árið 1963. Slíkur við-
burður hefði víðast
hvar þótt það minnis-
verður að um hann
væri bréfað þó ekki væri nema í einni
línu. Og í því sambandi er ekki einu
orði getið um kirkjuleiðtoga 20. aldar
á Íslandi, sr. Sigurbjörn Einarsson,
biskup, sem flestir telja einn áhrifa-
ríkasta prédikara landsins, jafnvel
fyrr og síðar. Það er hins vegar
skemmtileg mynd af tveimur ágæt-
um trúboðum sem „þruma yfir
Reykvíkingum“ á bls. 113. Þeir eru
sagðir kunnir trúboðar í bæjarlífinu.
Satt og rétt, og merkilegir menn. En
landskunnir og áhrifamiklir prédik-
arar eru ekki færðir til bókar eins og
fyrrnefndur biskup, sem og sr. Har-
aldur Níelsson og sr. Jón Auðuns svo
dæmi séu nefnd. Ekki er heldur eytt
orðum að því að stærsta kirkja
landsins hafi verið reist og vígð,
Hallgrímskirkja, en margar nýreist-
ar byggingar eru nefndar. Löngum
var nú Hallgrímskirkja hálfbyggð
óbeint borgartákn sem hún er nú
fullbyggð. Í yfirlitsverkinu er hins
vegar að finna ágæta mynd af Há-
skólabíói í byggingu (undirritaður
lék sér oft í grunni þess þá hann var
drengur) og ekki síðri af sements-
verksmiðju á Akranesi í byggingu.
Gott og vel, ágæt dæmi um atvinnu,
afþreyingu og list. Söguleg heimsókn
Jóhannesar Páls II. nær ekki heldur
máli svo frá henni sé sagt né heldur
samkirkjulegri guðsþjónustu með
biskupi Íslands og páfa á Þingvöllum
1989, en greint er frá heimsóknum
poppstjarna og popphljómsveita,
með fullri virðingu fyrir þeim. Páfi
hafði þá aldrei áður komið til Ís-
lands. Páfaheimsókn var sannarlega
sögulegur viðburður til að festa á
blað í ellefta bindi Sögu Íslands.
Horft er framhjá öflugu menning-
arstarfi sem fór og fer víða fram í
kirkjum landsins, t.d. í Hallgríms-
kirkju, ekki er minnst á Mótettukór-
inn svo dæmi sé tekið – né aðra
kirkjulega kóra sem eru orðnir órjúf-
anlegur hluti af metnaðarfullri ís-
lenskri tónlistarhefð víða um land.
Þess er þó getið að í upphafi ald-
arinnar hafi tónlistarlíf m.a. byggst á
flutningi kirkjutónlistar (bls. 325).
Kaflinn um „burðarvirki íslenskrar
nútímamenningar“ nær allt fram á
fyrsta áratug 21. aldar. Ríkulega
myndskreyttur og að mörgu þar vik-
ið. Þó er ekki talið nauðsynlegt að
nefna nýja Biblíuþýðingu frá 2007 en
slík útgáfa telst jafnan mikill menn-
ingarviðburður.
Fleira mætti tína til eins og ef
menn vilja ekki aðeins heyra um já-
kvæðan hlut kirkjunnar í sögu og
samtíð þá hefði líka verið skylt að
halda því til haga sem deilt var
harkalega um innan kirkju sem utan
af leikum og lærðum og varpaði að
sönnu þungum skugga á störf kirkj-
unnar. Mörg slík kirkjumál skóku
þjóðlífið allhressilega á þeim tíma er
bókin tekur til. Það er líka saga.
Kirkjumanni finnst sem saga
kirkjunnar 1919-2009 sé að nokkru
leyti skörðótt og jaðarsett í þessu
sögulega yfirliti ellefta bindisins og
er það miður. Vissulega hefur henni
verið gerð skil á öðrum vettvangi en
það réttlætir þó ekki að í yfirlitsriti
um sögu 20. aldar sé rödd kirkjunnar
jafn lágróma og raun ber hér vitni.
Saga kirkju og þjóðar er að mörgu
leyti samofin eins og t.d. má fræðast
um í fyrri bindum Sögu Íslands enda
þótt eitthvað hafi þar um trosnað hin
síðari ár. Þessa sögu er skylt og rétt
að rekja til jafns við aðra í yfirlits-
verki sem þessu.
Rödd kirkjunnar
í Sögu Íslands
Eftir Hrein S.
Hákonarson
» Það er til að mynda
ekki vikið einu orði
að því að sjálfur Skál-
holtsstaður var reistur
úr sögulegri öskustó og
þar var vígð myndarleg
dómkirkja …
Hreinn S. Hákonarson
Höfundur er fangaprestur þjóðkirkj-
unnar og áhugamaður um sagnfræði.
Klukkur kalla, loftið
ómar af himneskri
dýrð. Fullkomin feg-
urð gerir vart við sig.
Helgir hljómar rísa úr
djúpi hversdagsleikans
til dýrðar fæddum
frelsara.
Eftirvænting, heilög
kyrrð. Minningarnar
lýsast upp. Myndir úr
æsku. Ilmurinn úr eld-
húsinu. Mandarínur og epli, mamma
og pabbi, afi og amma, frænkur og
frændur, greni og jólatré, kertaljós,
gjafir og leikir, fín föt, faðmlög og
kossar.
Heilög hátíð. Frelsari er fæddur.
Hátíð friðar, kærleika og ljóss. Hann
er gjöf Guðs til þín.
Allt svo heilagt. Ógleymanlegar
myndir. Guð að minna á sig. Kominn
í heiminn til að bjóða samfylgd og líf.
Og gjöfin sú sem er dýrmætari en
allt annað getur nýst okkur í hvers-
dagsleikanum. Hún er staðreynd í
hverju hjarta sem opnar sig og tekur
á móti af auðmýkt og í þakklæti.
Hann er hjá þér. Hann er þinn. Líf
hans er þitt. Og það varir og verður
aldrei afmáð að eilífu.
Aftur og aftur
Aftur og aftur, ár eftir ár, fáum við
að upplifa þá einstöku og óviðjafnan-
legu ástarsögu sem jólin eru.
Jólin vísa okkur veginn til stjörnu-
bjartra nátta, að eilífu sumri. Þau
vísa okkur nefnilega veginn til lífsins.
Friður jólanna fæst ekki keyptur
en við megum upplifa
hann aftur og aftur, ár
eftir ár og jafnvel dag-
lega. Hann er þinn. Ef
þú vilt þiggja hann.
Áhrif jólanna
En jólin reyna líka á
okkur, því þau eru einn-
ig um svo margt æfing í
mannlegum sam-
skiptum.
Njótum þess að láta
þá ástarsögu sem jólin
eru hafa áhrif á okkur Á öll okkar
samskipti, allt okkar hjartalag og
hugarfar. Leyfum sögu jólanna um
barnið í Betlehem að færa okkur
fögnuð, fyrirgefningu og frið. Trú,
von og kærleika, ljós og líf, svo við
berum ávöxt og verðum samferða-
fólki okkar til blessunar og þannig
sjálfum okkur til heilla og Guði til
dýrðar.
Friðarins Guð, fullkomnari kær-
leikans og lífsins, gefi okkur öllum
gleðilega, hamingju- og blessunar-
ríka fjölskylduhátíð, í frelsarans Jesú
nafni.
Með friðar- og kærleikskveðju.
Lifi lífið!
Áhrifamesta
ástarsaga allra tíma
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
» Aftur og aftur, ár
eftir ár, fáum við að
upplifa þá einstöku og
óviðjafnanlegu ástar-
sögu sem jólin eru.
Höfundur er ljóðskáld og rithöfundur
og aðdáandi lífsins.