Dagblaðið Vísir - DV - 26.01.2016, Blaðsíða 4

4 Fréttir Vikublað 26.–28. janúar 2016
Dúntökudeilan
fer fyrir Hæstarétt
n Kirkjuráð samþykkti að áfrýja dúntökumálinu n Neitar að sleppa hlunnindum af æðarvarpi
É
g er ákaflega sár yfir þessu og
það er sorglegt ef það eina sem
fjölskylda mín, sem er erlend,
mun vita um íslenska kirkju,
er að hún lögsæki sóknarbörn
sín til að reyna að hafa af þeim eign-
ir þeirra,“ segir landeigandinn Kári H.
Jónsson, en Kirkjuráð hefur samþykkt
að áfrýja niðurstöðu Héraðsdóms
Vesturlands í dúntökumálinu svokall-
aða til Hæstaréttar eftir að hafa tapað
því í lok október.
DV greindi frá niðurstöðunni í
byrjun nóvember þegar ljóst var Kári
hefði unnið fullnaðarsigur í deilu
sinni við Kirkjumálasjóð Þjóðkirkj-
unnar sem stefndi Kára vegna ára-
langra deilna um dúntökuhlunnindi
af æðarvarpi á jörð Kára á Snæfells-
nesi. Kári var sýknaður af kröfum
Þjóðkirkjunnar sem var gert að greiða
honum 1,2 milljónir í málskostnað.
Kári sagði í samtali við DV þá að hann
vonaðist til að Biskupsstofa sætti sig
við þessi málalok. Nú er ljóst að svo
verður ekki og kirkjan ætlar með dún-
tökudeiluna alla leið í Hæstarétt.
Fyrirspurn DV til Biskupsstofu, um
hvort kirkjan ætlaði að áfrýja dómn-
um, sem send var við vinnslu fréttar-
innar af niðurstöðu dómsins í byrjun
nóvember var aldrei svarað en sam-
kvæmt fundargerð kirkjuráðsfundar
frá 14. desember síðastliðnum, liggur
ákvörðun nú fyrir.
Þar kemur fram að Kirkjuráð sam-
þykki að áfrýja umræddu máli gegn
Kára, máli númer E-69/2014 í Héraðs-
dómi Vesturlands, til Hæstaréttar. Kári
kveðst hafa fengið að vita af ákvörðun-
inni í ársbyrjun.
„Mér finnst þetta bara alveg ótrú-
legt því ég hef verið í sambandi við
hæstaréttarlögmenn, sem fannst
þetta algjörlega tapað mál af þeirra
hálfu eins og það var í héraði.“
Kirkjumálasjóður stefndi Kára þar
sem Þjóðkirkjan taldi sig eiga heimt-
ingu á dúntökuhlunnindum af æðar-
varpi á grundvelli ítaks í hólma á jörð
Kára á Snæfellsnesi. Kirkjan vildi fá
viðurkennt að hún ætti rétt á tekjum
af um fjórum kílóum af dúni þar á ári.
Kári hefur lýst því í viðtölum við DV að
málið hafi valdið honum óþægindum,
þar sem hann hefur meðal annars
verið þjófkenndur.
Áralöng deila
Forsaga málsins er að Kári, sem
eignaðist jörðina Haga árið 2007,
kærði sóknarprestinn á Staðastað
árið 2010 fyrir dúntöku í leyfisleysi í
Gamlahólma í Hagavatni sem til heyrir
jörð Kára. Í gegnum aldirnar hefur
Þjóðkirkjan eignast ítök í jörðum um
allt land, en ítök ganga út á að kirkjan
hafi nýtingarrétt af tilteknum auðlind-
um eða hlunnindum í landi annarra.
Árið 1952 setti Alþingi hins vegar
lög um að kirkjan og aðrir þeir sem
teldu sig eiga ítök í jörðum sem eru í
eigu annarra yrðu að lýsa þeim ítök-
um formlega. Þau áttu þó ekki að taka
gildi fyrr en sýslumaður væri búinn
að þinglýsa þeim. Á þeim tíma lýsti
biskup Íslands ítaki í Gamlahólma í
Hagavatni þó að ekki hafi verið kveðið
sérstaklega á um dúntöku í hólman-
um. Hins vegar kom fram í svari sýslu-
manns í Snæfells- og Hnappadals-
sýslu til biskups að frekari gögn um
ítakið vantaði og því var ekki hægt
að þinglýsa ítakinu á þeim tíma. Kári
fékk síðar staðfest hjá sýslumanni að
kröfum kirkjunnar um nýtingarrétt í
hólmanum hafi aldrei verið þinglýst
á sínum tíma. Réttur kirkjunnar til að
tína dún þar hafi því fallið niður árið
1953.
Vildu ekki sleppa aukatekjum
Kirkjan vildi því láta reyna á þetta
fyrir dómi þó að viðurkennt hafi verið
í stefnunni að ekki lægi ljóst fyrir
„hvernig fór með skráningu þeirra
ítaka sem lýst var og hugsan lega hefur
sú skráning ekki verið framkvæmd
með þeim hætti sem lög buðu.“ Fram
kom í stefnunni á sínum tíma að
Kirkjumálasjóður hafði þann vara á
að ef ekki yrði fallist á að ítakið hafi
verið skráð lögum samkvæmt þá yrði
byggt á því að hefð hefði myndast fyr-
ir ítakinu enda prestar haldið dúntöku
áfram óslitið frá 1954. Með öðrum
orðum þá hafi sóknarprestar á Staða-
stað getað tínt æðardún í hólmanum,
selt hann sjálfir og stungið ágóðanum
í eigin vasa.
Í DV í apríl 2014 kom fram að
þannig hafi þetta gengið ágreinings-
laust um áratugaskeið eða þar til Kári
eignaðist jörðina Haga árið 2007. Þá
fór hann að vinna í því að fá hlunn-
indi vegna æðarvarps skráð á jörð
sína. Svo fór að Þjóðskrá Íslands
féllst fyrir nokkrum árum á beiðni
hans um að skrá fjögur kíló dúntöku-
hlunninda á ári á jörðina Haga. Þess-
um aukatekjum, sem Kári sagði þá að
gætu numið í mesta lagi 400 þúsund
krónum á ári, átti Þjóðkirkjan erfitt
með að sleppa takinu á.
Gagnrýndi hörkuna
Kára, sem er 76 ára og búsettur í Lúx-
emborg, þótti með ólíkindum hversu
hart kirkjan hefði gengið fram til að
vinna aftur ítak sem fallið væri úr gildi
og hefði verið fært yfir á jörð hans:
„Og nota til þess öll tiltæk brögð eins
og bregða fyrir sig hefðarlögum.“ Þrátt
fyrir að Kári fullyrði að hann hafi rétt
fram sáttarhönd í málinu, varð niður-
staðan sú að kirkjan ákvað að stefna
honum og krefjast þess að viður-
kennt yrði með dómi að öll hlunn-
indi af æðarvarpi í Gamlahólma í
Hagavatni tilheyrðu kirkjujörðinni og
prestsetrinu að Staðastað, Snæfells-
bæ, og að öðrum en þeim sem eigandi
Staðastaðar heimilar að nýta þessi
hlunnindi sé óheimilt að nýta þau.
Einnig var farið fram á að Kári greiddi
allan málskostnað.
Ítakið fallið úr gildi fyrir 61 ári
Í niðurstöðu héraðsdóms, sem kvað
upp dóm í málinu þann 28. október
síðastliðinn, var staðfest að hið um-
deilda ítak kirkjunnar til dúntöku hafi,
líkt og Kári vildi meina, fallið úr gildi
vegna áðurnefndrar vanlýsingar á
sjötta áratug síðustu aldar – hafi það á
annað borð þá verið til staðar, eins og
segir í dómnum.
Dómurinn tók því næst afstöðu til
varakröfu Kirkjumálasjóðs sem var
að ef ítak kirkjunnar hefði fallið niður
vegna handvammar biskups árið
1953, hefði engu að síður myndast
fyrir því hefð.
„Enda hafi sitjandi prestar á Staða-
stað haldið áfram óslitið að nýta
hlunnindi af æðarvarpi í Gamlahólma
á sama hátt og fyrr.“ Í niðurstöðu
dómsins sagði, þrátt fyrir að gögn
sem Kirkjumálasjóður lagði fram fyrir
dómi, að engin gögn liggi fyrir í mál-
inu, eins og skattframtöl eða önn-
ur rekstrargögn „sem renna styrkari
stoðum undir eða sýna fram á að dún-
tekja í hólmanum hafi verið stunduð
óslitið og samfleytt frá Staðastað eftir
8. júlí 1954, þannig að til hefðar gæti
hafa stofnast.“
Því verði ekki séð að Kirkjumála-
sjóður hafi í nokkru sýnt fram á að
hann hafi öðlast öll hlunnindi af
æðarvarpi í umræddum hólma sem
ítak á grundvelli hefðar „og skiptir þá
ekki máli hvort um sé að ræða sýnilegt
eða ósýnilegt ítak.“
Var Kári því sýknaður af dóm-
kröfum Kirkjumálasjóðs og vann
hann fullnaðarsigur í málinu og
Kirkjumálasjóði Þjóðkirkjunnar
gert að greiða honum 1,2 milljónir í
málskostnað, sem fyrr segir. n
Sigurður Mikael Jónsson
mikael@dv.is
Kirkjan gefst ekki upp Nú er ljóst að níu ára deilan um dúnhlunnindin er á leið fyrir Hæstarétt. Kári H. Jónsson hefur barist við kirkjuna
um árabil og hafði vonað að málinu væri lokið með dómi héraðsdóms í lok október í fyrra. Kirkjuráð hafði aðrar hugmyndir.
Í S L E N S K H Ö N N U N O G S M Í Ð I
LAUGAVEGI 61 KRINGLUNNI SMÁRALIND