Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.05.1988, Page 6

Stoðkerfi rökstuðningur
Hjúkrunargreining 1 -
Rökstuðningur
Eftirtaldar breytingar koma fram
á hjarta og æðakerfi við rúmlegu,
aðgerð, „gipsun“.
Við rúmlegu koma fram einkum
þrenns konar breytingar á
blóðrás:
1. Minnkað flæði blóðs um bláæð-
ar.
2. Minnkað „orthostatik capacity“.
3. Minnkuð vinnugeta hjarta.
7. Minnkað flœði blóðs um bláœð-
ar:
Stafar þetta af minnkaðri hreyf-
ingu -> minnkaðrar pumpunar blá-
bláæðablóðs. Einnig af minnkaðri
hreyfingu þindar -> minni pumpu-
áhrifa á vena cava.
Einkenni um segamyndun í kálf-
um (en þar myndast yfirgnæfandi
hluti þeirra) eru: Verkur, aukinn
staðbundinn hiti, bjúgur, verkur
djúpt í kálfa, ef fótur er beygður
aftur (dorsiflexation) (homans
sign).
Hjúkrun: markmið hjúkrunar er
að auka blóðflæði um bláæðar.
Þessu má ná með því að spenna
vöðva t.d. með öklaæfingum eða
með því að spenna og slaka á
vöðvum til skiptis. Þar sem eðlileg
vöðvapumpa er svo að segja allan
sólarhringinn hjá heilbrigðum ein-
staklingi þarf að gera þessar
æfingar á klst. fresti. Þar með þarf
að ná fullri samvinnu við sjúkling
og aðstandendur hans. Hér er ekki
eingöngu um að ræða hinn/hina
immobiliseruðu limi, heldur alla
útlimi, sérstaklega fótleggi.
2. Minnkað „orthostatic capacity“
kemur fram við fótaferð. Orsök
óþekkt, en gæti stafað af því að
þegar sjúklingur fer á fætur eftir
langa rúmlegu leitar blóðið til
neðri hluta líkamans, sérstaklega
til fótanna, vegna þyngdarlögmáls
jarðar og minnkaðs tonus í æðum
sem aftur leiðir af sér blóðþrýst-
ingsfall og súrefnisþurrð í heila.
Einkenni: Aðsvif og/eða svimi og
getur sjúklingur fallið í yfirlið.
Hjúkrun: Hér virðist fátt til
bjargar nema ef vera má æfingar
líkt og í lið (1.) Þó virðast þær
haldlitlar þar sem um er að ræða
óútskýrð taugaviðbrögð eða skort
á þeim. Best er að sjúklingur fari
framúr rólega og njóti ríkulegs
stuðnings til þess að byrja með, til
þess að auka öryggiskennd hans.
Ef gefa þarf verkjalyf þá forðast
lyf sem hafa róandi áhrif. Eftir
langvarandi legur er best að koma
sjúklingi í uppistandandi stöðu
með því að reisa hann upp í
áföngum á standbekk.
3. Minnkuð vinnugeta hjarta
kemur einnig fram þegar sjúkl-
ingur fer á fætur eftir legu. Um er
að ræða minnkaða getu hjarta- og
æðakerfis til að flytja súrefni um
líkamann.
Einkenni: Sjúklingur finnur fyrir
þreytu og slappleika eftir að hafa
gengið nokkur skref.
Hjúkrun: Til þess að vinna á
þessum vanda gildir sama og í lið
(1.) og (2.) þ.e.a.s. æfingar, þá
sérstaklega „ísometriskar“. Þá eru
vöðvar strekktir án þess að hreyfa
útliminn þ.e. vöðvalengd helst
óbreytt en spenna er breytileg.
Alltaf er sú hætta fyrir hendi þegar
útlimir eru gipsaðir eða notaður er
plástursstrekkur í beinbrotum, að
bláæðablóðrás teppist vegna
þrýstings á æðar. Þetta ástand
kemur fram helst eftir 2-4 klukku-
stundir eða innan 24-48 klukku-
stunda.
Einkenni:
1. Dofnandi eða engir púlsar í
hinum gipsaða lim.
2. Fölvi eða blámi á húð.
3. Blámi undir nöglum vegna
stasa í háræðum og bláæðum.
4. Verkir af ýmsum gerðum.
5. Húð verður köld.
6. Bólgur/bjúgur sem leiðir af sér
verki í útlimum.
7. Lömun að einhverju eða öllu
leyti.
8. Minnkuð tilfinning.
9. Tilfinningaleysi.
Hjúkrun: Fylgjast þarf með ein-
kennum um minnkað blóðflæði og
hlusta vel á kvartanir sjúklings.
Hækka undir hinum gipsaða limi.
Þó þannig að fjarlægi hluti útlims
sé hæstur þ.e. vökvahalli til
bolsins. Hreyfa tær og ökla.
Hjúkrunarfræðingur getur athug-
að blóðflæði með því að þrýsta
með þumalfingursnögl á nögl/
neglur útlims fyrir neðan gipsið.
Þegar sleppt er, á litur að koma
aftur í naglbeð svo til strax og
sleppt er. Gott er að gera sams
konar athugun á hinum útlimnum,
sem ekki er í gipsi, til viðmiðunar.
Hjúkrunargreining 2
Rökstuðningur
Erfitt getur reynst að meta hjá
börnum kvartanir þeirra um verki.
Þá er gott að hafa „verkjaskem-
ann“ við hendina þannig að matið
verði hnitmiðað og „staðlað“.
Mat á yfirstandandi verkjum
barns er mjög mikilvægt. Inn í það
koma huglægir og hlutlægir þættir.
Hjúkrunarfræðingur þarf að meta
hreyfingar og lýsingu barns á
verknum. Mikilvægt er að hlusta
vel og gefa sér góðan tíma.
Vísbendingar um verki geta verið:
A) „Sympathetic“ viðbrögð, sem
koma oftast fram þegar um er að
ræða verki sem að styrkleika telj-
ast litlir eða mildir yfirborðsverk-
ir.
Einkenni:
1. Fölvi.
2. Hækkaður blóðþrýstingur.
3. Víð ljósop.
4. Þan í beinagrindarvöðvum.
5. Aukin tíðni öndunar.
6. Aukinn hjartsláttur.
B) „Parasympathetic“ viðbrögð
koma helst fram þegar verkir eru
4 HJÚKRUN ‘/íw-64. árgangur